Eric J. Johnson, karar verme süreçlerinin yalnızca bireysel tercihlerden ibaret olmadığını, bu tercihlerimizin çoğunlukla nasıl sunulduğuna bağlı olarak şekillendiğini gösteriyor. ‘Seçim Mimarisi: Kararlarımıza Yön Veren Unsurlar’ (‘The Elements of Choice: Why the Way We Decide Matters’), seçimlerimizi etkileyen görünmez tasarım unsurlarını, yani “choice architecture” kavramını ayrıntılı biçimde ele alıyor. Johnson, seçeneklerin sıralanışından kullanılan dile, varsayılan ayarlardan zamanlamaya kadar pek çok unsurun, farkında olmadan kararlarımızı yönlendirdiğini ortaya koyuyor.
Yazar, günlük yaşamdan ekonomi, sağlık, politika ve teknolojiye uzanan geniş bir alanda, karar çerçevesinin nasıl değiştiğini ve bunun sonuçlarını inceliyor. Örneğin, organ bağışı formlarında varsayılan seçeneğin “kabul” olması, bağış oranlarını dramatik biçimde artırıyor. Benzer şekilde, bilgi sunumunun netliği ya da karmaşıklığı, insanların risk algısını ve eylem tercihlerini doğrudan etkiliyor. Johnson, bu örnekler üzerinden, karar ortamını tasarlayanların sorumluluğunu da tartışıyor.
Kitap, bireylerin kendi karar süreçlerini daha bilinçli yönetebilmesi için stratejiler sunuyor. Seçenekleri değerlendirirken bilişsel önyargıları fark etmek, varsayılan ayarların etkisini sorgulamak ve karar anında bilgi kaynaklarını çeşitlendirmek bu stratejilerin başında geliyor. Johnson, doğru tasarlanmış karar ortamlarının yalnızca bireysel mutluluğu değil, toplumsal faydayı da artırabileceğini savunuyor. ‘Seçim Mimarisi’, seçimlerimizin ardındaki görünmez mimarileri anlamak isteyen herkes için rehber niteliğinde bir eser sunuyor.
- Künye: Eric J. Johnson – Seçim Mimarisi: Kararlarımıza Yön Veren Unsurlar, çeviren: Güneş Turhan, Pegasus Yayınları, psikoloji, 392 sayfa, 2025
Dipnotski 