Kategori: Tarih

Ercan Çağlayan – Diyarbakır (2020)

Kemalist yönetimin asıl amacı, Diyarbakır’ı Türkleştirmekti.

Özellikle Cumhuriyet’in ilanından itibaren hazırlanan Şark Raporlarında Diyarbakır, “Türk kültürlü nüfusun tekâsüfü (yoğunlaşması) ve Türk kültürüne temsili istenilen yerlerden” biri olarak öne çıkıyordu.

1935 yılında şehri ziyaret eden Başbakan İsmet İnönü, Diyarbakır’ın “kuvvetli bir Türk merkezi” yapılması için alınması gereken tedbirlere dikkat çekiyordu.

Diyarbakır’ı “kuvvetli bir Türk merkezi” yapmak için Birinci Umumi Müfettişlik, Türk Ocağı, Millet Mektepleri ve Halkevleri, kız mektepleri ile yatılı mektepler açılmıştı.

Ayrıca, şehre Türk nüfus iskân edilerek şehirdeki nüfuzlu kişi ve aileler Batı Anadolu vilayetlerine sürgün edilerek vilayette teritoryal hâkimiyet sağlanmaya çalışılmıştı.

Ercan Çağlayan’ı Kemalist Cumhuriyet’in tek parti döneminde inşa ettiği veyahut inşa etmeye çalıştığı “yeni Diyarbakır” hakkında ‘Cumhuriyet’in Diyarbakır’da Kimlik İnşası (1923-1950)’ adlı çalışmasıyla biliyoruz.

Çağlayan söz konusu kitabın devamı olarak da okunabilecek eldeki son çalışmasında ise, “yeni Diyarbakır”ın inşasında önemli yer tutan ve rol oynayan nüfus sayımları, seçimler, belediye, eğitim ve sağlık konularının yanı sıra tarım, ticaret ve sanayi alanlarındaki iktisadi konulara odaklanarak Diyarbakır’ın o döneminin nitelikli bir fotoğrafını çekiyor.

Arşiv belgeleri, gazeteler, istatistikler, hatıralar, gezi yazıları gibi birincil kaynakları referans alan kitap, Diyarbakır araştırmalarına büyük katkı sağlayacak türden.

  • Künye: Ercan Çağlayan – Diyarbakır: Nüfus, Siyaset, Eğitim, Sağlık ve İktisat (1923-1950), Libra Kitap, tarih, 212 sayfa, 2020

Şaduman Halıcı – Ethem (2016)

İlk kez yayımlanan belgeler ışığında, Kurtuluş Savaşı’nın tartışmalı aktörlerinden Çerkes Ethem’i anlatan bir biyografi.

Ethem’in ailesi ve yetiştiği çevre, Ethem’in Milli Mücadele’ye katılması ve buradaki başarıları, Kuvayı Milliye güçlerine ihanet edişinin gerekçeleri, Yunanlılara sığınması ve Yunan işgal bölgesindeki çalışmaları, kitabın konuları arasında.

  • Künye: Şaduman Halıcı – Ethem, E Yayınları

Ahmet Makal, Aziz Çelik ve M. Hakan Koçak – Sınıf, Sendika, Siyaset (2016)

Tek partili zamanlardan bugüne, Türkiye emek tarihinin bir kaydını tutan ve bunu da arşiv belgeleriyle zenginleştiren sağlam bir çalışma.

İşçi sınıfının oluşumundan sendikal örgütlenme çabalarına ve günümüzün neoliberal düzeninde sendikal hareketin durumuna dair pek çok analiz barındıran kitap, alan için referans nitelikte.

  • Künye: Ahmet Makal, Aziz Çelik ve M. Hakan Koçak – Sınıf, Sendika, Siyaset: Türkiye Emek Tarihinden Kesitler, İmge Kitabevi

Bernard Lewis – Hata Neredeydi? (2020)

Avrupa nasıl oldu da silah teknolojisinde, sanayi ve ticarette, yönetimde, eğitimde ve kültürel hegemonyada İslam dünyasının önüne geçti?

Ortadoğu araştırmaları alanının önde gelen isimlerinden olan Bernard Lewis, yeni bir çeviriyle raflardaki yerini alan bu enfes çalışmasında, 18 ile 20. yüzyıllar arasında Batı ve Ortadoğu kültürleri arasındaki farklılıkları merkeze alarak bu soruya çarpıcı yanıtlar veriyor.

İki kültür arasındaki uçurumu Hıristiyanlık ve İslam, müzik ve sanat, kadınların konumu, laiklik ve sivil toplum, saat ve takvim gibi farklı yönleriyle irdeleyen Lewis, yüzyıllar boyunca hem askerî ve ekonomik anlamda hem de uygarlık sanatları ve bilim gibi alanlarda öncü olan İslam dünyasının, nasıl olup da aynı yüzyıllarda “barbar” ve “dinsiz” olduğu iddia edilen Hıristiyan Avrupa’nın gerisinde kaldığını çok yönlü bir şekilde irdeliyor.

Kitap, Doğu’nun Batı tarafından nasıl alt edildiğinin, gölgede bırakıldığının ve tahakküm altına alındığının hikâyesi olarak muhakkak okunmalı.

  • Künye: Bernard Lewis – Hata Neredeydi?: Doğu’nun 300 Yıldır Cevabını Aradığı Soru, çeviren: M. Murtaza Özeren, Kronik Kitap, tarih, 192 sayfa, 2020

Ersin Demirel – İstiklal Yolu (2016)

İnebolu, Kastamonu, Ilgaz Dağı, Çankırı, Kalecik ve Ankara rotası üzerinde yer alan İstiklal Yolu, Kurtuluş Savaşı zamanlarında lojistik malzemelerin kağnı, at, eşek, katır ve develerle cepheye taşındığı önemli bir güzergâhtı.

Bu rehber kitap ise, yürüyüş, bisiklet veya araçla bu tarihi güzergâhı keşfetmek isteyenler için dört dörtlük bir kılavuz niteliğinde.

  • Künye: Ersin Demirel – İstiklal Yolu, Hil Yayın

Radi Dikici – Bizans’ı Anlamak (2016)

Bizans’ın tarihteki ve günümüzdeki etkilerini, günlük yaşamdan örneklerle zenginleştirerek anlatan bir rehber.

Radi Dikici, dönemin olaylarını kapsamlı bir şekilde anlattığı gibi, Haçlı Seferleri’nin Bizans’ın geleceğini nasıl etkilediği, imparatorlukta sosyal hayat, dini inançlar, Ortodoks Kilisesi’nin etkisi ve saray hayatı gibi pek çok konuda da bizi aydınlatıyor.

  • Künye: Radi Dikici – Bizans’ı Anlamak, Remzi Kitabevi

Heinz Halm – Şiiler (2020)

Yakın zamanda burada ‘Haşhaşiler’ adlı kitabına yer verdiğimiz Heinz Halm, şimdi de Kerbela olayından bugüne Şiîliğin geçirdiği dini ve siyasi dönüşümün hikâyesini sunuyor.

Bugün Şiilik, İran ve genel olarak Orta Doğu’nun diğer bölgelerinde, daha ziyade siyasi bir olgu olarak karşımıza çıkıyor.

Halm ise, Şiîlerin inançlarının ve temelini tövbe ritüellerinin ve matem törenlerinin oluşturduğu dini geleneklerinin bin üç yüz yılı aşan bir tarihe sahip olduğunu ayrıntılı bir şekilde ortaya koyuyor.

İslam’ın heterodoks bir yorumu olarak Şi’a, tarih boyunca sînezenlerin ve zencirzenlerin kanlı matem törenlerini öne çıkararak “sapkın” bir inanç olarak gösterildi.

Buna rağmen Şiîlik, ortaya çıkışından 1979 İran Devrimi’ne kadar defalarca şekil değiştirerek varlığını sürdürmeyi başardı.

İşte Halm’ın çalışması, Şiîliğin bu ve bunun gibi önemli starihsel dönüm noktalarına yakından bakmak için çok iyi fırsat.

  • Künye: Heinz Halm – Şiiler, çeviren: Muhammet Mertek, Runik Kitap, tarih, 110 sayfa, 2020

Firas Alkhateeb – Kayıp İslam Tarihi (2016)

İslam tarihinin bin 400 yıllık kayıp mirasını tanıtan bir eser.

Çalışma, İslam tarihinin sosyal, siyasal, kültürel ve bilimsel üretimini gözler önüne sermesi; İslam âlimlerinin matematik, fizik, kimya, biyoloji, optik, mekanik ve tıp gibi alanlarda ortaya koyduğu eserlerden örnekler ve çizimler vermesiyle önemli.

  • Künye: Firas Alkhateeb – Kayıp İslam Tarihi, çeviren: Mustafa Alican, Timaş Yayınları

Kolektif – Türkiye’de Şehirler ve İçkaleler (2016)

Eski zamanlarda surlarla çevrili içkaleler, ordular için mesken, seçkinler için de iktidarlarını somutlaştırdıkları kutsal merkezler olmalarıyla büyük öneme haizdi.

Bir sempozyumdan derlenen makalelerden oluşan bu kitap da, tunç çağından 14. yüzyıla kadar Anadolu ve Mezopotamya coğrafyasında inşa edilmiş içkaleleri inceliyor.

  • Künye: Kolektif – Türkiye’de Şehirler ve İçkaleler, derleyen: Scott Redford ve Nina Ergin, çeviren: A. Ezgi Dikici, Koç Üniversitesi Yayınları

John Man – Selahaddin Eyyubi (2016)

On ikinci yüzyılda yaşamış büyük siyasetçi ve komutan Selahaddin Eyyubi’nin hayatını çocukluğundan ölümüne dek izleyen sağlam bir çalışma.

Yaşadığı dönemde Müslümanların birliğini sağlayarak Haçlıların ilerlemesini durdurmuş Eyyubi’nin hayatı, aynı zamanda günümüzde yaşanan Şii-Sünni bölünmesi açısından pek çok bilinmeyeni de aydınlatmakta.

  • Künye: John Man – Selahaddin Eyyubi, çeviren: Ekin Duru, Say Yayınları