Kategori: Kent Çalışmaları

Kemal Görmez, Hazal Ilgın Bahçeci Başarmak – Kent Okumaları (2024)

Özellikle son elli yılda kentlerin yaşadığı değişim ve dönüşüm akıl almaz boyutlara ulaştı.

Bu süreç içinde kentler insani ölçeklerin ötesinde büyümeye devam ederken, “dönüştürüldü”, “tektipleştirildi”, “ayrıştırıldı”.

Sonuç, kentte yaşayan geniş kitleler için giderek artan boyutlarda yoksulluk, yoksunluk ve sosyal adaletsizlik oldu.

Artık kentlerin bizim için özgürlük mekanları mı, yoksa baskılar ve zorlukların mekanları mı olduğu şüphesiz tartışılır…

Böyle bir dönemde kent üzerine düşünmek her zamankinden daha önemlidir.

Bu çalışmada kent ve kentsel süreçler, içinde bulundukları tarihsel, toplumsal, siyasal, yönetsel ve ekonomik değişim süreçlerinin bir parçası şeklinde ele alınmış.

  • Künye: Kemal Görmez, Hazal Ilgın Bahçeci Başarmak – Kent Okumaları, İmge Kitabevi, kent çalışmaları, 263 sayfa, 2024

Funda Sönmez Öğütle – Sanayisizleşme, Konut Siyaseti, Orta Sınıf (2024)

Funda Sönmez Öğütle, neoliberalizm deyip geçilen pratiğin kentleri nasıl değiştirdiğini ve kentler üzerinden hayatı nasıl dönüştürdüğünü, titiz bir bakışla inceliyor.

  • Kentler, nasıl bizzat kültürel sermaye ve beğeninin nesnesi haline geldiler?
  • “İyi yaşam arzusu”, nasıl konut ve inşaat “rüyalarına” bağlandı?
  • Orta sınıf “ideali” nasıl kabul gördü?
  • Toplumsal gruplar, kâh kendi benzerleriyle aynı mekânda bir arada yaşamaya yönelerek, kâh dahil olmak istedikleri gruplara-sınıflara mekânsal olarak yakınlaşmayı özleyerek nasıl ayrıştılar?

Kitap, kentleşmenin önemli bir boyutu olarak sanayisizleşmeye de eğiliyor. Hâkim kent ve konut politikasının, sanayisizleşmenin doğurduğu çöküntünün etkilerinin hazmedilmesini, onunla yüzleşilmesini engelleyen bir etkisi var. Kentsel hafızayı tahrip eden, kentsel karakter erozyonuna yol açan bir etki, bu. Çalışmanın sahasını oluşturan Zonguldak, bu bakımdan tipik ve çarpıcı bir örnek.

‘Sanayisizleşme, Konut Siyaseti, Orta Sınıf’ sadece kentsel manzaralarımızın değil, hayat tarzı manzaralarımızın da bir etüdü…

Kitaptan bir alıntı:

“Bu kitap sanayisizleşme ve kentsel yeniden yapılanmanın iç içe geçtiği bir Türkiye kentleşme sürecinde bir mahallenin, orta sınıfların tüketim pratikleri üzerinden yaşam tarzı farklılaşması ve statü ayrımıyla şekillenen bir kültürel alan olarak nasıl inşa olduğunu ortaya koyuyor. Bu aynı zamanda 2000 sonrası merkezî iktidarın taşraya sızan konut siyasetinin bir kenti, orta sınıfların algı ve pratikleri üzerinden nasıl yeniden yapılandırdığının öyküsüdür.”

  • Künye: Funda Sönmez Öğütle – Sanayisizleşme, Konut Siyaseti, Orta Sınıf, İletişim Yayınları, sosyoloji, 206 sayfa, 2024

Evrim Özkan, Yasemin Erkan Yazıcı, Zeynep Ayşe Gökşin – Bir Kentsel Dönüşüm Hikayesi (2024)

Bu kitap, Türkiye bağlamı içinde düşündüğümüzde günümüz kentinde en sorunlu alanlardan birine odaklanıyor: Kentsel dönüşüm.

Kitap, kentsel dönüşüm süreçlerinde gerek yönetici pozisyonunda olan kurum ve kuruluşlara, gerekse alan sakinlerine fayda sağlayacak olmanın yanı sıra, toplumsal olarak sürdürülebilir bir dönüşüm için gerekli olan katılımcı yaklaşımı tartışıyor.

Kitapta Sarıgöl-Yenidoğan Mahalleleri üzerinden kentsel dönüşüme ilişkin birçok sorun ve toplumsallık katmanına ulaşılmaya çalışılıyor.

Birinci nesil gecekondu mahallelerinin özgün niteliklerini taşıyan bu alanda 2005 yılında başlayan ve farklı kanunları dayanak alarak yürütülen süreçteki kırılmalar gözlemleniyor ve okuyucuya aktarılıyor.

Saha bilgisinin yanı sıra kitapta katılımcı kentsel dönüşüme dair önemli bir literatür de sunuluyor.

Alan çalışması sürecinde ise mekânsal tespitlerin yanı sıra, sürecin nasıl yönetildiğine, halkın süreçten ne yönde etkilendiğine ve katılım unsuruna ilişkin bilgilerin edinilmesinde farklı yöntemler kullanılıyor, neredeyse bütün aktörlerle görüşmeler yapılıyor.

Her biri kendi içinde sorun alanlarını da üreten bu görüşmelerde karşılaşılan bu sorunların da aktarıldığı çalışma “alana dair” önemli ipuçları içeriyor.

Kitap kentsel dönüşümün hikayesini alandan yola çıkarak aktarmasıyla önemli.

  • Künye: Evrim Özkan, Yasemin Erkan Yazıcı, Zeynep Ayşe Gökşin – Bir Kentsel Dönüşüm Hikayesi: Sarıgöl – Yenidoğan, İdealKent Yayınları, kent çalışmaları, 251 sayfa, 2024

Ayda Yörükân – Şehir Sosyolojisi (2024)

İçinde yaşadığımız şehir denen mekân, sadece hareketlerimizin, eylemlerimizin cereyan ettiği bir alan değildir.

O, aynı zamanda, Georg Simmel ve Louis Wirth’ten bu yana önemle vurgulandığı üzere, kişiliğimize ve eylemlerimize şekil veren bir alandır da.

Çevre sosyolojisi ve çevre psikolojisi alanında yapılan araştırmalar, mekânın bizim üzerimizdeki etkisini, ekolojik alanın psikolojik yönünün kişiliğimize varıncaya kadar bizi nasıl etkilediğini ve etkilemeye devam ettiğini; kötü mekân şartlarının bedensel ve ruhsal sağlık problemleri yaratmada ne derece önemli bir rol oynadığını ortaya koydu.

Eldeki kitap, bu süreci tarihsel bir perspektif içerisinde incelemenin yanında büyük şehir ve insan sağlığı konusunda önemli bazı okuma parçaları da sunuyor.

Çevre kirliliği, trafik yoğunluğu, konut yetersizliği, gecekondulaşma, işsizlik, sosyal hizmetlerin halka ulaştırılması konusunda karşılaşılan güçlükler, bugün şehirlerin veya büyük şehirlerin karşı karşıya bulunduğu hemen görülebilir yetersizlikler.

Bunların yanında, farklı kültürlere mensup her çeşit insanın bir arada ve sıkışık bir şekilde yaşaması, sosyo-kültürel değer yozlaşmasına, suçların, intiharların, ruh ve beden sağlığı, aile çözülmesi gibi problemlerin ve pek çok suç türünün ortaya çıkmasına sebep oluyor.

Bu durum, çok yaygın bir şekilde ortaya çıkan şehir ve şehirleşme problemlerini incelemeyi amaçlayan şehir sosyolojisini ve şehir sosyal psikolojisini en kapsamlı bilimler haline getirmiştir.

Bu kitap, şehir teorisi problemlerinin bilinmesinde ve çözümlenmesinde yardımcı olacak temel yaklaşımları ele alıyor.

  • Künye: Ayda Yörükân – Şehir Sosyolojisi: İnsan Ekolojisi ve Şehirsel Sağlık, Doğu Batı Yayınları, sosyoloji, 312 sayfa, 2024

Vitor Oliveira – Kentsel Morfoloji (2024)

 

Kentlerin biçimini, fiziksel dokuyu oluşturan biçimsel ve yapısal öğeleri, bu öğelerin bir araya gelme koşullarını, kent biçiminde oluşum, değişim ve dönüşüme neden olan süreçleri ve aktörleri inceleyen bir uzmanlık alanı olan kentsel morfoloji, kentin farklı katmanlarının tarihsel perspektifte analizi kadar, bugünün anlaşılmasıyla da ilgileniyor ve geleceğe dönük öngörülerin geliştirilmesini destekliyor.

Yüz yıldan uzun bir süre önce kurulan kentsel morfoloji alanında son on yıllarda önemli gelişmeler oldu.

Mimarlık, planlama ve coğrafya alanlarının yaygın faaliyetinin görüldüğü alan, 1994 yılında International Seminar on Urban Form’un (ISUF) kurulması ve 1997 yılında uluslararası hakemli dergi Urban Morphology’nin yayınlanmaya başlamasıyla kurumsallaştı, daha sistematik ve bilimsel birikimin izlenmesine olanak sağlayan bir disiplin hâlini aldı.

Kentsel morfoloji çalışmalarının uluslararası ölçekte yaygınlaşması, farklı ülkelerde ISUF’la ilişkili olarak kurulan bölgesel ağlar ile mümkün oldu.

Bu çerçevede Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı (TNUM), 2014 yılında kuruldu.

Vitor Oliveira’nın 2016 yılında, kendi sözleriyle “kentlerin fiziksel biçimleri üzerine yapılan çalışmalarda, kentsel morfoloji üzerine bir el kitabı” olmadığını fark etmesi üzerine yazmış olduğu ‘Kentsel Morfololoji: Kentlerin Fiziksel Biçim Çalışmalarına Giriş’ kitabı, kentsel morfoloji alanının temel kitaplarından biri oldu.

Oliveira’nın vurguladığı “İngilizce dil bariyeri”, ülkemizde kentsel morfoloji alanında araştırma yapanların uluslararası literatürle ilişkilenme olanaklarını sınırlayan bir unsur oluşturdu.

Bu durum tespitinden hareketle bu temel kitabın Tuğçe Tezer tarafından Türkçeye çevrilmesi süreci, ülkemizde kentsel morfolojinin gelişmesinde büyük bir emeği olan Tolga Ünlü’nün büyük bir özenle gerçekleştirdiği son okumayla tamamlandı.

‘Kentsel Morfoloji’, Türkiye’de başta kentsel morfoloji, mimarlık, şehir planlama ve kent-çevre yönetimi alanlarında çalışan akademisyenler ve öğrenciler olmak üzere araştırma, eğitim ve uygulama süreçlerine dâhil olan tüm okuyucular için faydalı olacak bir başucu kitabı.

  • Künye: Vitor Oliveira – Kentsel Morfoloji: Kentlerin Fiziksel Biçimi Çalışmalarına Giriş, çeviren: Tuğçe Tezer, Nika Yayınevi, kent çalışmaları, 306 sayfa, 2024

Kolektif – Kent Terimleri Ansiklopedisi (2023)

Kent ve kentsel yaşama dair bugünümüz, öğrendiklerimiz ve deneyimlerimiz geçmiş kültürlerin bizlere bıraktığı birikimin üzerine inşa edilerek biçimlendi.

Uygarlaşmanın ve uygar olmanın temel ölçütleri arasında yerleşik hayata geçiş ve kent düzenini oluşturmak yer alır.

Bugünün kentleri, yaklaşık 5000 yıllık bir geçmiş içinde, tarihin sayfalarında bıraktığımız toplulukların, toplumların ve kültürlerin ürünü olarak; insan aklının, bilgisinin ve teknolojisinin sonucudur.

Bu döngü ile kentler, sürekli gelişen ve gelişmeye devam edecek bir dinamizm içerirler.

Modern dünya, onun şekillendirdiği toplumlar bu toplumların ortaya koyduğu tüm birikimler “kent” olarak tanımladığımız yerleşim yerlerinden yükselir.

Kent bizlere mekânsal dil ile pek çok şey anlatır.

Hal böyleyken; kenti anlamak ve onu hissetmek için kente dair tüm birikimlerin bütün disiplinler açısından çalışılması oldukça önem arz ediyor.

Bu bilinç ve gaye ile kaleme alınan ‘Kent Terimleri Ansiklopedisi’ isimli bu eser, kentin sakinlerine kente dair her şeyi sunuyor.

25 farklı kurum, 51 farklı araştırmacı, 10 farklı Ana Bilim Dalı ile 138 farklı terim bu eserde okuyuculara sunuluyor.

  • Künye: Kolektif – Kent Terimleri Ansiklopedisi, editör: Nilüfer Negiz, Özkan Yalçın, Abidin Kemeç, Efe Akademi Yayınları, ansiklopedi, 738 sayfa, 2023

Kolektif – Parçalanmış Kentsel Mekân (2024)

Modern kent olgusunun birkaç asırlık tarihinde kentsel gerçekliğe farklı yaklaşımlar ışığında temas etmek teorinin gündemini sıkça meşgul etti.

Mekânın manifestosunu yazan Henri Lefebvre kenti hak, talep ve feryat üçlüsüyle temsil olunan diyalektik bir örüntü olarak sunar.

Günümüz kentleşmesinin özellikle az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerdeki temel sorunlarından birisi olarak gecekondulaşmaya dikkat çeken Mike Davis ise kenti Haçlı seferlerinin bir uzantısı olarak okur.

Korkular kadar medeniyetin de mekânları olan kentler çelişkili durumlara olduğu kadar yeni deneyimlere de imkân tanırlar.

Tüm bu yönleriyle günümüz kentleri can sıkıntıları, hayaller, hayal kırıklıkları, türlü çılgınlıklar yoluyla insan ve mekân arasındaki kesintisiz ilişkinin gizemli arenasıdır.

Bu derleme kitap günümüz kentli insanının tanıklık ettiği farklı durumlara dairdir.

Bu durumlar, modern kent ülküsünü kentli bir toplum idealiyle gerçekleştirme tasarısının yerle bir olduğu durumlardır.

Kitaptaki yazılar, bir yandan toplumsal varlığıyla bütünleşmek yerine parçalanan kentin çeşitli kesitlerine ışık tutuyor.

Diğer yandan parçalanmanın izlerini bellek, politika, sanat ve hayali dünyalarda arıyor.

Bu yönüyle kitap, okuru parçalanan kent deneyimini yaşamaya ve sorgulamaya bir davet niteliğindedir.

Kitaba katkıda bulunan isimler şöyle: Mustafa Doğanoğlu, Halil Ecer, Tolgahan Aydıner, Ahmet Emin Bülbül, Senem Kurtar, Ceyda Kurtar Anlı, Sinem Şahin Yeşil, Zehra Âzâde Soysal.

  • Künye: Kolektif – Parçalanmış Kentsel Mekân: Bellekten Politikaya, Metaverse’ten Sinemaya, editör: Senem Kurtar, Ceyda Kurtar Anlı, Nika Yayınevi, kent çalışmaları, 234 sayfa, 2024

Kolektif – Konut ve Yaşam Çevreleri (2023)

Türkiye’de inşaata dayalı ekonomik büyüme modeli, büyük ölçekli altyapı ve konut projeleri, konut üretim seferberliği, sosyal konut projeleri ve kentsel dönüşüm hamlelerinin yanında ortaya çıkan konut ve yaşam çevreleri krizini nasıl yorumlayabiliriz?

Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü öğretim üyesi Ö. Burcu Özdemir Sarı’nın editörlüğünü üstlendiği ‘Konut ve Yaşam Çevreleri: Çok Boyutlu Bir Sorun Alanı’; sosyal politikalara, konuta, kente, yaşam çevrelerine ve alternatif yaşam kurgularına ulusal ve küresel ölçekte odaklanıyor.

Yirmi birinci yüzyılda konut sorununun; yeterli, yaşanabilir, insana yakışır ve karşılanabilir konuta erişim krizine dönüştüğü iddiasını taşıyan bu çalışma, konut ve yaşam çevrelerine ilişkin konuları irdeliyor.

Bu çalışma, özellikle 2000’li yıllarda; iklim değişikliği, ekonomik krizler ve Covid-19 gibi küresel ölçekte etkileri olan olayların konut ve yaşam alanlarımızı nasıl etkilediğiyle ilgileniyor.

Konuta erişim krizinin her geçen gün arttığı günümüzde, dünya çapında bu krizden etkilenen toplum kesimlerinin genişlediği biliniyor.

Çalışma, odağını Türkiye’ye çevirdiğinde; son yirmi yıllık süreçte, küresel boyuttaki konut krizinin ulusal ölçekteki yansımalarının yanı sıra konut ve yaşam çevrelerinde ülkemize özgü çok sayıda konu ve sorun alanı geliştiğini ortaya koyuyor.

Mimarlık, şehir planlama, kentsel politika, sosyoloji gibi alanlardan beslenen çok disiplinli çalışma, sosyal konut politikalarından afetlere dirençli konut politikalarına, enerji verimlilik yaklaşımlarından yakıt yoksulluğuna, Covid-19 salgınından toplumsal cinsiyete, toplu konut alanlarında mekân kalitesinden sürdürülebilirlik kavramına birçok konuda, okurları konut krizi hakkında soru sormaya ve ortak çözümler aramaya davet ediyor.

  • Künye: Kolektif – Konut ve Yaşam Çevreleri: Çok Boyutlu Bir Sorun Alanı, editör: Ö. Burcu Özdemir Sarı, İdealKent Yayınları, kent çalışmaları, 470 sayfa, 2023

Pelin Pınar Giritlioğlu – Kentin Hukuku (2023)

 

 

Planlamanın hukuk ve siyasetle giderek daha fazla iç içe geçtiği günlerde, ülkemiz kentleri afetlerle, kentsel dönüşümle, yasal gelişmeler ve hukuk mücadeleleriyle oldukça yoğun bir gündeme ev sahipliği yapıyor.

Bu sistemden beslenen iktidar, güç, bölüşüm ilişkilerinin alt ölçekte kenti ve kent mekânını sınır tanımaksızın şekillendirişine tanıklık ediyoruz.

Bu tanıklık, ormanlar, tarım alanları, meralar, su havzaları, tarihi kent mekânları, kimlik ve bellek gibi kente dair ne varsa tümünü içeriyor.

Kent mekânı hızla bir mücadele alanı olmaya başlıyor.

‘Kentin Hukuku’ adlı bu çalışma, teori ve pratiği hukuk zemininde bir araya getirmeyi hedefleyerek tüm bu süreci, kentlerdeki deneyimler üzerinden ele alıp okumaya, sorgulamaya ve okuyucuya aktarmaya çalışıyor.

Tek bir zaman dilimine odaklanmama ve süreci bir bütün olarak okuma ve anlama çabasıyla ele alınan tüm bu deneyim, çalışmada planlama ilke ve esasları, planlama hiyerarşisi, plan uygulamaları ve davalar, emsal yargı kararları, örnek olaylar, yasal gelişmeler ve kent mekânındaki hukuksuzluğa bir itiraz olarak yükseltilen kent mücadeleleri üzerinden ele alınarak sunuluyor.

Kent, mekân, hukuk arasındaki sorunlu ilişki, ‘Kentin Hukuku’nda; planlama, kentsel koruma, kentsel dönüşüm, kentsel yenileme, kamulaştırma ve kamusal alanlar ekseninden derinlemesine bir sorgulamayla ortaya konuyor.

  • Künye: Pelin Pınar Giritlioğlu – Kentin Hukuku, Nobel Yayınları, kent çalışmaları, 384, 2023

Mark Abrahamson – Kent Sosyolojisi (2023)

Dünya şehirlerinin siyasi ve iktisadi gelişimine ve kültürel etkilerine odaklanan ‘Kent Sosyolojisi’, modern (endüstriyel) dönemden post-modern (post-endüstriyel) döneme geçişi ve bu geçişin gelişmiş ve gelişmekte olan küresel şehirler üzerindeki etkisini inceliyor.

Kent teorisi ve araştırmalarının temel kavramlarına ilişkin argümanları örnek olay incelemeleri ile destekleyen Mark Abrahamson, Lagos’tan Los Angeles’a, Paris’ten Pekin’e ve İstanbul’a çağdaş küresel kentleri mercek altına alıyor.

Örnek olay incelemeleri, özet, ek okuma önerileri ve terimler sözlüğü ile zenginleştirilmiş bu çalışma, kavramlarla somut mekânlar arası bağlantı kurmada ve çağdaş kentsel gelişmenin küresel doğasını kavramada yol gösterici bir ders kitabı niteliği taşıyor.

  • Künye: Mark Abrahamson – Kent Sosyolojisi: Küresel Bir Giriş, çeviren: Tuba Kara, Küre Yayınları, sosyoloji, 295 sayfa, 2023