Marek Stachowski, Rumeli biliminin kurucu metni sayılan bu kitabında, Türkçenin Balkan dilleriyle kurduğu ilişkileri bağımsız bir araştırma alanı olarak ele alıyor. Yazar, Türkçenin Balkanlardaki varlığının yalnızca sözcük alıntılarıyla açıklanamayacağını, ses, biçim ve anlam düzeylerinde derin ve karşılıklı bir etkileşim yarattığını gösteriyor. Böylece eser, Türkoloji ile Balkan dilbilimi arasındaki boşluğu dolduran özgün bir çerçeve kuruyor.
‘Rumeli Bilimine Giriş: Türkçenin Balkanlar’daki İzleri’ (‘Wprowadzenie do rumelistyki. Ślady języka tureckiego na Bałkanach’), Rumeli, Balkanlar, Türkçe ve Osmanlı Türkçesi gibi sık kullanılan kavramların tarihsel ve bilimsel sınırlarını netleştiriyor. Stachowski, ideolojik ve ulusalcı okumaların dili nasıl çarpıttığını tartışıyor ve dil temaslarını açıklamak için kavramsal bir arınma öneriyor. Bu yaklaşım, Türkçenin bölgede kurucu bir temas dili olarak anlaşılmasını sağlıyor.
Eserde Türkçenin Balkan dillerinde bıraktığı yapısal izler ayrıntılı biçimde inceleniyor. Tanımlık kullanımı, iyelik yapıları, fiil çatısı ve zaman kategorileri gibi alanlarda Türkçenin etkisi somut örneklerle açıklanıyor. Bu analizler, dilsel temasın yüzeysel değil, gramerin derin katmanlarına yayıldığını ortaya koyuyor.
Stachowski, Rumeli Türkçesini Anadolu ağızlarının basit bir uzantısı olarak görmüyor. Rumeli ağızlarının Balkan dil çevresi içinde özgül bir gelişim izlediğini savunuyor. Karamanlıca ve Gagavuzca üzerine yapılan değerlendirmeler, dil, kimlik ve din ilişkilerinin Balkanlardaki karmaşık yapısını görünür kılıyor.
Kitap, çevirmen önsözünde de vurgulandığı gibi, Türkçenin Balkanlardaki izlerini anlamak isteyenler için temel bir başvuru kaynağı. ‘Rumeli Bilimine Giriş’, dil temaslarını tarihsel, yapısal ve kuramsal düzeyde bir araya getirerek alanında neden vazgeçilmez olduğunu açıkça gösteriyor. Çalışma, karşılaştırmalı dil araştırmaları için yön veriyor.
- Künye: Marek Stachowski – Rumeli Bilimine Giriş: Türkçenin Balkanlar’daki İzleri, çeviren: Hilal Oytun Altun, Dergah Yayınları, dilbilim, 168 sayfa, 2025
Dipnotski 