Martin Glazier, bu kısa ama yoğun eserinde “öz” kavramının metafizikteki yerini yeniden değerlendiriyor. ‘Öz’ (‘Essence’), özün yalnızca şeylerin ne olduğu sorusuna yanıt veren bir nitelik olmadığını, aynı zamanda gerçekliğin yapısını kavramak için temel bir araç sunduğunu savunuyor. Glazier, özsel gerçekliklerin yalnızca tanımlayıcı değil, açıklayıcı da olduğunu öne sürüyor. Öz, bir varlığın kimliğini belirlemekle kalmıyor, onun neden öyle olduğunu anlamamıza da katkı sağlıyor.
Kitapta öz, “aktif” ve “gizli” gerçeklikler ayrımı üzerinden ele alınıyor. Aktif gerçekler, gözlemlenebilir ve dünyada etkin olan durumlarken; gizli olanlar daha çok mantıksal veya olasılıkla ilgili düzeyde kalıyor. Glazier, özsel doğruların aktif gerçekliklere dayandığını ileri sürerek, özün gerçeklik içinde dinamik bir yer kapladığını gösteriyor. Bu yaklaşım, öz kavramını soyut bir kategori olmaktan çıkarıp işleyen bir açıklama düzeyine taşıyor.
Öz ile kimlik, açıklama, zorunluluk ve bilgi gibi temel felsefi kavramlar arasındaki ilişki de ayrıntılı biçimde inceleniyor. Glazier, özün yalnızca metafizik değil, epistemolojik bir rolü de olduğunu belirtiyor. Ona göre öz, yalnızca varlığın ne olduğunu bilmemizi değil, onu neden öyle bildiğimizi de açıklar. ‘Essence’, özün metafizikteki konumunu tartışmaya açmakla kalmıyor, bu konumun daha derin bir felsefi çözümleme gerektirdiğini de ortaya koyuyor.
- Künye: Martin Glazier – Öz, çeviren: Samet Büyükada, Vakıfbank Kültür Yayınları, felsefe, 128 sayfa, 2025
Dipnotski 