Michael Allen Gillespie bu çalışmasında, modern dünyanın kökeninin bütünüyle seküler olmadığını, aksine uzun süreli teolojik tartışmaların içinden doğduğunu gösteriyor. Moderniteyi Tanrı’dan kopuş olarak yorumlayan yerleşik anlatıya karşı çıkarak, sekülerleşmenin tamamlanmış bir kırılma değil, çözülemeyen inanç krizlerinin dönüştürücü bir devamı olduğunu savunuyor ve özgürlük, akıl ile vahiy arasındaki gerilimin düşünce tarihini nasıl biçimlendirdiğini ortaya koyuyor.
‘Modernitenin Teolojik Kaynakları’ (‘The Theological Origins of Modernity’), Ortaçağ nominalizminin yarattığı ontolojik kırılmadan başlayarak Ockham, Petrarca, Erasmus, Luther, Descartes ve Hobbes üzerinden ilerliyor ve bireyin doğuşunu, Reformasyonun sarsıcı etkilerini, rasyonalizmin yükselişini ve Aydınlanmanın iç çelişkilerini izliyor. Bu süreçte modern öznenin mutlak özerklik iddiasının, Tanrı merkezli anlam evreninin boşalmasıyla oluşan belirsizliği telafi etmeye çalıştığını vurguluyor.
Gillespie, modern aklın kendini kutsalın yerini alan yeni bir otorite olarak kurduğunu, ancak bu girişimin sürekli bir istikrarsızlık ürettiğini ileri sürüyor. Teolojik soruların felsefi formlar altında varlığını sürdürdüğünü göstererek modernitenin köklü bir kopuştan çok, yeniden adlandırılmış bir süreklilik olduğunu düşündürüyor ve okuru çağdaş dünyanın temel varsayımlarını yeniden sorgulamaya çağırıyor.
Modernitenin ilerleme miti ile kurtuluş vaadi arasında kurduğu ilişkinin dinsel söylemin dünyevileşmiş bir biçimi olduğunu belirtirken, siyasetin ve hukukun meşruiyet arayışının da teolojik izler taşıdığını söylüyor. Gillespie, özgürlük fikrinin sınırsız bir vaat gibi sunulduğunu, ancak bu vaatle birlikte anlam boşluğunun da derinleştiğini düşünüyor ve modern öznenin güç kazandığını fakat kırılgan varoluş içinde kaldığını söylüyor.
- Künye: Michael Allen Gillespie – Modernitenin Teolojik Kaynakları, çeviren: Mehmet Serdal Eglen, Alfa Yayınları, inceleme, 560 sayfa, 2025
Dipnotski 