Birinci Dünya Savaşı yıllarıyla 1922 arasını merkezine alan ‘Barışa Son Veren Barış’, modern Ortadoğu’nun nasıl kurulduğunu büyük güçlerin kararları, savaşın yarattığı boşluklar ve bölgesel aktörlerin hamleleri üzerinden anlatıyor. Fromkin, imparatorlukların çözüldüğü bu dönemde İngiltere başta olmak üzere ABD, Fransa ve Rusya gibi devletlerin masa başında çizdiği sınırların bugün hâlâ süren çatışmaların temelini nasıl attığını gösteriyor. Bölgenin petrol potansiyeli ve stratejik konumu, Mısır’dan İran’a uzanan geniş coğrafyayı hem yerel halkların hem de küresel güçlerin hesaplarının merkezine yerleştiriyor.
Kitap, Ortadoğu’nun kaderini belirleyen kararların çoğunun savaş alanlarında değil, kapalı kapılar ardında verildiğini vurguluyor. Fromkin, açık arşivlerin sağladığı verilerle Lloyd George, Churchill, Wilson, Kitchener, Lenin, Stalin, Mussolini ve Atatürk gibi figürlerin rolünü yeniden değerlendiriyor. Özellikle Arabistanlı Lawrence’ın efsaneleştirilmiş kişiliğini tarihsel bağlamına yerleştirerek, ona atfedilen etkinin gerçekte ne kadarının gerçek olduğunu sorguluyor. Bu yaklaşım, hem kişisel kahramanlık anlatılarının sınırlarını hem de büyük güçlerin bölgeyi kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirme biçimini açığa çıkarıyor.
‘Barışa Son Veren Barış’ (‘A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East’), Ortadoğu’daki güncel gerilimleri anlamak için tarihsel bir pusula sunuyor. Afganistan ve Irak işgallerinden Suriye iç savaşına, Filistin meselesinden bölgesel güç mücadelelerine kadar pek çok gelişmenin köklerinin bu dönemde atıldığını gösteriyor. Fromkin’in çalışması, devletler, topluluklar ve ideolojiler arasında kurulan kırılgan dengenin nasıl oluştuğunu açıklayarak, modern Ortadoğu’nun neden sürekli bir kriz döngüsünde salındığını anlamaya yardımcı oluyor.
- Künye: David Fromkin – Barışa Son veren Barış: Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı?, çeviren: Mehmet Harmancı, Diplomat Yayınları, tarih, 542 sayfa, 2025
Dipnotski 