John Berger, harika denemesi “Hayvanlara Niçin Bakarız?”da hayvanların son iki yüzyılda yavaş yavaş ortadan kaybolduğunu söylemiş ve şu saptamada bulunmuştu:
“Kamuya açık hayvanat bahçeleri, hayvanların gündelik hayattan kayboluşuna uzanan dönemin başlangıcında hayat bulmuştur.”
Oysa hayvanlar, tarihsel olmayan bir tabiata emanet edilseler de, aslında onların bir tarihi vardır.
Bu kitabın yazarı Oxana Timofeeva, “Hayvanların Tarihi” kavramını Aristo’dan ödünç alarak felsefe tarihini bir hayvanlar tarihi olarak okumaya girişiyor.
Zira Timofeeva, en azından bir emek gücü olarak, hayvanların da kendi tarihsel maddiliğinin olduğunu belirtiyor.
Hayvanlarla insan arasında konmuş tüm ayrımlar üzerine yeni baştan düşünen Timofeeva, bunu yaparken Aristoteles, Hegel, Adorno, Deleuze, Bataille, Kafka ve Platonov gibi pek çok önemli filozof ve yazarın hayvanlarla ilgili metinlerini kat ediyor.
Böylece felsefe tarihini hayvanların tarihi olarak okuyan Timofeeva, felsefenin hayvan hakkında neler söylediği ve neler söyleyebileceği üzerine derinlemesine düşünüyor.
Kitabın, felsefi bir hayvanlar/yaratıklar ansiklopedisi olmaktan ziyade, hayvan sembolizmi mevzusuna hiç girmeyip, metafizik gelenek üzerine doğrudan veya semptomatik bir okuma olduğunu söylemeliyiz.
Kitaptan birkaç alıntı:
“İnsanların umurunda olmak, hayvanların umurunda değildir aslında: Onları kurban ederiz, mezbahalara göndeririz, afiyetle yeriz, sömürürüz, eğitiriz, sanat süreçlerine dâhil ederiz, onlara haklar ve belgeler veririz; oysa hayvanlar bunlara aldırış etmez.”
“İnsanların hayvanlara yönelik ahlaki tavrını duygulanımsal köküne, her etik kaygının veya pragmatik tasanın altında yatan arzu düzeyine kadar götürmek işten bile değildir.”
“Kartezyen hükmün ortaya çıkışından uzun zaman sonra hayvanlık felsefesi, kendi üzerine düşünmediği farz edilen hayvan varoluşunu nasıl düşünmek gerektiği sorusuna dönmeye başlamıştır. Son dönemde bizatihi hayvanlığı değil, olsa olsa insanın hayvanlık inşasını ele almanın mümkün olduğu hususunda fikir birliği oluşmuştur.”
- Künye: Oxana Timofeeva – Hayvanların Tarihi: Felsefi Bir Deneme, çeviren: Barış Engin Aksoy, Kolektif Kitap, felsefe, 230 sayfa, 2018
Dipnotski 