Etiket: Jared Diamond

Jared Diamond – Düne Kadar Dünya (2025)

Jared Diamond, modern dünyanın hızla değişen yaşam biçimini anlamak için geleneksel toplumların yaşam tarzlarını inceliyor. Kitapta, binlerce yıldır insanlığın büyük çoğunluğunun avcı-toplayıcı, göçebe ya da küçük ölçekli tarım topluluklarında yaşadığı vurgulanıyor. Diamond, Papua Yeni Gine gibi yerlerde hâlen sürdürülen bu yaşam biçimlerinden hareketle, modern toplumların kaybettiği değerleri ve unutulan becerileri ortaya koyuyor.

Yazar, geleneksel toplumların çocuk yetiştirme yöntemlerinden yaşlılara verilen değere, beslenme alışkanlıklarından hastalıklarla başa çıkma biçimlerine kadar geniş bir yelpazede karşılaştırmalar yapıyor. Örneğin, çocuklara daha fazla özgürlük tanınmasının onların bağımsızlık ve sorumluluk duygusunu geliştirdiğini belirtiyor. Yaşlıların bilgi ve deneyim aktarma rolünün toplum bağlarını güçlendirdiğini vurguluyor.

Diamond, geleneksel toplumlarda çatışma çözme yöntemlerinin, kan davalarından uzlaşma törenlerine kadar, modern adalet sistemlerine alternatif bakış açıları sunduğunu aktarıyor. Aynı zamanda bu toplumların beslenme çeşitliliği ve doğal çevreyle uyumlu yaşam biçimlerinin, günümüz sağlık sorunlarına karşı dersler içerdiğini ifade ediyor. ‘Düne Kadar Dünya: Eski Toplumlardan Ne Öğrenebiliriz?’ (‘The World Until Yesterday: What Can We Learn from Traditional Societies?’), geçmişin yalnızca nostaljik bir hatırlatması değil, aynı zamanda modern dünyada daha dengeli, sağlıklı ve anlamlı bir yaşam kurmak için rehber niteliğinde bir kaynak sunuyor.

  • Künye: Jared Diamond – Düne Kadar Dünya: Eski Toplumlardan Ne Öğrenebiliriz?, çeviren: Elif Kayurtar, Pegasus Yayınları, tarih, 624 sayfa, 2025

Jared Diamond ve James A. Robinson – Tarihin Doğal Deneyleri (2021)

Haiti ve Dominik Cumhuriyeti farklı tarihsel deneyimlere sahipken ABD ve Avustralya neden benzer tarihsel deneyimler yaşadı?

Jared Diamond ve James A. Robinson, küresel eşitsizliğin tarihsel kökenlerinin izini sürüyor.

‘Tüfek, Mikrop ve Çelik’ kitabının Pulitzer ödüllü yazarı Profesör Diamond ile Harvard Üniversitesi’nden Prof. Robinson, arkeolojiden iktisada, coğrafyadan siyaset bilimine farklı disiplinleri ortak bir çatı altında birleştirerek yeni ve geleceğe yönelik bir tarih okuması öneriyor.

Araştırmacının değişkenlerine doğrudan müdahale edebildiği kontrollü ve tekrarlı laboratuvar deneyleri, bilimsel yöntemin alametifarikasıdır.

Fakat böyle bir müdahaleye olanak tanıyan deneylerin, bilim dalı olarak kabul edilen pek çok alanda uygulanamaz olduğu da acı bir gerçek.

Bu tür tarihsel disiplinlerde verimliliği kanıtlanmış bir yöntem, doğal deney veya bir diğer adıyla karşılaştırma yöntemidir.

Bu yaklaşımda birçok yönüyle birbirine benzeyen fakat araştırmaya konu olacak yönüyle birbirinden ayrılan çeşitli sistemler –tercihen istatistiksel analizler yardımıyla ve nicel olarak– kıyaslanır.

Hispanyola Adası’nın iki güzide komşusu Haiti ve Dominik Cumhuriyeti farklı tarihsel deneyimlere sahipken Arjantin, ABD, Sibirya ve Avustralya gibi birbirlerine oldukça uzak ancak doğal “sınırlar”la birleşmiş olan toplumlar neden benzer tarihsel deneyimleri yaşamıştır?

Seksen bir Pasifik adası ile Hindistan’ın iki yüz otuz üç bölgesini birbirine bağlayan sosyopolitik olgular nelerdir?

Tarih, arkeoloji, iktisat, coğrafya ve siyaset bilimi perspektifinden hareket eden ‘Tarihin Doğal Deneyleri’, karşılaştırma yönteminin tarihe nasıl uygulanabileceğini göstermeyi ve bu yöntemin belirgin risklerini ortadan kaldırmak için başvurulabilecek bazı teknikleri değerlendirmeyi amaçlıyor.

Küresel eşitsizliğin tarihsel kökenlerinin izini süren Diamond ve Robinson, alanlarında önde gelen akademisyenlerle birlikte dünyanın bugününün dününü görünür hale getiriyor.

Çalışma, kontrollü deneylerin insanlık tarihinin, siyasetin, kültürün, ekonominin ve ekolojinin karmaşık gerçeklerine nasıl uygulanabileceğini ortaya koyuyor.

  • Künye: Jared Diamond ve James A. Robinson – Tarihin Doğal Deneyleri, çeviren: Beste Naz Yıldız, Pegasus Yayınları, tarih, 360 sayfa, 2021

Jared Diamond – Çöküş (2019)

Jared Diamond ünlü eseri ‘Tüfek, Mikrop ve Çelik’te, bilimsel verileri herkesin anlayabileceği bir biçimde açıklayarak insanlık tarihinin nasıl geliştiğini adım adım ve çarpıcı verilerle izlemişti.

Kitap özellikle, Batı uygarlığının, dünyanın büyük bir kısmına hâkim olmasının arkasındaki ayrıcalık ve teknolojileri tarihsel olarak nasıl kazandığını kapsamlı bir şekilde ortaya koymasıyla dikkat çekiyordu.

Diamond, şimdi de, ‘Çöküş’le karşımızda.

Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş yeni baskısıyla ‘Çöküş’, ‘Tüfek, Mikrop ve Çelik’ten farklı olarak yönünü kaybeden uygarlıklara, tarihte yitip gitmiş uygarlıklarının yıkılışının ardındaki nedenlere dönüyor.

Kitap, bu uygarlıkların tarih sahnesinden çekilmelerinin nedeni neydi ve bizler, yıkılan bu kadim uygarlıkların trajik sonlarından neler öğrenebiliriz sorularına aydınlatıcı yanıtlar veriyor.

Nasıl oluyor da bazı uygarlıklar karşı karşıya kaldıkları krizleri yaratıcı çözümlerle aşarken bazıları bu sorunlarla hiçbir şekilde baş edemiyor?

Örneğin Çin ve Avusturalya’nın bunların ilkine örnek olmasının nedenleriyle Ruanda ve Haiti’nin ikinci gruba dâhil olmasının nedenleri nelerdir?

Diamond bu sorulara yanıt arıyor ve bunu yaparken de, dünya uygarlıklarının çöküşünü tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor, başarısızlığa uğrayan bu medeniyetlerin tecrübelerinden nasıl yararlanılabileceğini irdeliyor.

  • Künye: Jared Diamond – Çöküş: Toplumlar Başarısızlığı ya da Başarıyı Nasıl Seçerler?, çeviren: Barış Baysal, Pegasus Yayınları, tarih, 744 sayfa, 2019