Matteo Pasquinelli’nin ‘Patronun Gözü’, yapay zekânın kökenlerini, gelişimini ve toplumsal etkilerini derinlemesine inceleyen bir çalışma.
Pasquinelli, yapay zekânın sadece bilim kurgu filmlerinde yer alan bir kavram olmadığını, aksine köklü bir tarihsel ve toplumsal sürecin ürünü olduğunu vurguluyor. Yazar, yapay zekânın gelişiminin, sanayi devrimiyle birlikte başlayan üretim süreçlerindeki değişimler ve toplumsal ilişkilerdeki dönüşümlerle yakından ilişkili olduğunu savunuyor.
Kitapta, yapay zekânın genellikle biyolojik zekâyı taklit etme çabası olarak sunulduğu yaygın görüşe karşı çıkılıyor. Pasquinelli’ye göre yapay zekâ, aslında emeğin ve toplumsal ilişkilerin zekâsını taklit ederek geliştirildi. Yapay zekâ algoritmaları, tarihsel olarak üretim süreçlerindeki verimlilik artırma çabalarından ve toplumsal kontrol mekanizmalarından beslenmiştir.
Yazar, yapay zekânın gelişiminde önemli bir rol oynayan Babbage’ın hesap makineleri gibi tarihsel örnekleri inceleyerek, yapay zekânın kökenlerini daha iyi anlamamızı sağlıyor. Ayrıca, günümüzde yaygın olarak kullanılan görüntü tanıma ve gözetim algoritmalarının da benzer kökenlere sahip olduğunu vurguluyor.
Pasquinelli, yapay zekânın geleceği hakkında da önemli tespitlerde bulunuyor. Yazar, yapay zekânın otonom bir varlık haline geleceği iddialarının gerçekçi olmadığını savunuyor. Yapay zekâ algoritmaları, her zaman insan tarafından tasarlanan ve kontrol edilen araçlardır. Yapay zekânın asıl amacı, insan emeklerinin otomasyonunu sağlamak ve toplumsal kontrolü güçlendirmektir.
Kitabın Önemi:
- Yapay Zekânın Eleştirel Bir Analizi: Pasquinelli, yapay zekâyı eleştirel bir bakış açısıyla inceleyerek, yaygın olan ideolojik yanılgıları ortaya koyuyor.
- Tarihsel Perspektif: Yapay zekânın tarihsel gelişimini izleyerek, günümüzdeki yapay zekâ teknolojilerinin kökenlerini daha iyi anlamamızı sağlıyor.
- Toplumsal Etkiler: Yapay zekânın toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini ve potansiyel tehditlerini ele alıyor.
- Alternatif Bir Bakış Açısı: Yapay zekâyı sadece teknolojik bir gelişme olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasi bir olgu olarak değerlendiriyor.
Künye: Matteo Pasquinelli – Patronun Gözü: Yapay Zekânın Sosyal Tarihi, çeviren: Elçin Gen, Metis Yayınları, inceleme, 312 sayfa, 2025
Dipnotski 