Avusturya-Macaristan, Almanya ve Rusya’nın yanı sıra Osmanlı devletini de sona erdiren bir savaşın tasviri.
Savaşın Avrupa ve Osmanlı cephelerinde yaşanan gelişmeler, savaştan başarılı çıkmış itilaf devletlerinin Osmanlı topraklarını işgali ve 1. Dünya Savaşı’nı sona erdiren anlaşmaların imzalanma süreci, kitaptaki kimi konular.
600 yıllık Osmanlı İmparatorluğu’nu sona erdiren Sevr anlaşmasını ana hatlarıyla tartışan bir kitap.
Osmanlı’da ve dünya çapında yaşanan gelişmelerin Sevr anlaşmasına nasıl zemin hazırladığı, anlaşmada taraf olan ülkeler ve temsilcileri, Boğazlar Komisyonu’nun faaliyetleri, anlaşmanın akamete uğramasında Ankara hükümetinin güçlenmesinin etkisi ve daha fazlası, burada.
On dokuzuncu yüzyılın sonunda İtalyan dış politikası için özel bir bölge haline gelmiş Balkanlarda çeşitli görevlerde bulunmuş subaylara ait belge ve raporların bir analizi.
Balkan yarımadasındaki olayları İtalyan ticari ve kültürel menfaatleri ışığında analiz eden, sağlam bir tarih yazımı.
1928’den bugüne yayımlanmış pek çok ders kitabını irdeleyerek bu kitaplardaki cinsiyetçi bakışı saptayan önemli bir çalışma.
Firdevs Gümüşoğlu, “laiklik”, “halkçılık” ve “devrimcilik” düşüncelerinin ders kitaplarından nasıl sürgün edildiğini ve bunların yerine cinsiyetçi, yurt severlikten kopartılan kaba milliyetçilik ve dogmatik düşüncelerin konduğunu gözler önüne seriyor.
Ekim Devrimi’nden sonra Rusya’dan kaçarak dünyanın farklı yerlerinde mülteci olan Beyaz Rusların trajedisi, bu kitabın konusu.
Rusya’da iç savaştan sonra İstanbul’a başlayan iltica dalgası, Beyaz Rusların iskânları, Mütareke döneminde Beyaz Ruslara yapılan yardımlar, Beyaz Rusların Türkiye’nin sosyal hayatına etkileri ve buna benzer konularda sağlam bir kaynak.
John Elliott, İspanya tarihi üzerine çalışan ilk İngiliz tarihçi olma unvanına sahip.
Yazar bu kitabında da, İspanya, Amerika ve Avrupa tarihi alanlarında yaklaşık 60 yıla varan çalışmalarının verdiği deneyimden hareketle, tarih çalışmalarının 1950’lerden bu yana geçirdiği dönüşümü irdeliyor.
Bir kulak burun boğaz uzmanı olan Dr. Yusuf İzzettin Bey, savaşın ilk günü olan 22 Aralık 1914’te, 10. Kolordu’nun sağlık subayı olarak katıldığı Sarıkamış Cephesi’nde esir düşer.
Bu kitap, İzzettin Bey’in esaret sürecinin başından özgürlüğüne kavuştuğu zamana kadar yaşadıklarını gün gün anlattığı defterlerini sunuyor.
Bu tanıklık, resmi tarihin pek oralı olmadığı gerçekleri açığa çıkarmasıyla ayrıca önemli diyebiliriz.
İzzettin Bey, daha savaşın ilk günü olan 22 Aralık’ta taarruza geçen askerin aç olduğunu, mevcut olmadığı bilindiği halde ihtiyat erzakının üçte birinin sarf edilmesi emrinin verildiğini, ikinci ve üçüncü günlerde de bu emrin aynen tekrar edildiğini anlatıyor.
İzzettin Bey ayrıca, Ocak ayının ilk haftasında Başköy’den başladıkları geri çekilme sırasında İhsan Paşa’nın nasıl esir düştüğünü, Enver Paşa’nın kıl payı esaretten kurtulduğunu, Kornes köyüne kadar çekilmişken bir gece Rusların köye baskın yapması sırasında resmen gafil avlanarak nasıl esir düştüğünü ayrıntılı şekilde anlatıyor.
Kahramanımız, devamında da, 27 Ocak 1915 gecesi başlayan esaretinin her aşamasından bize hiçbir yerde yayınlanamamış bilgiler veriyor.
Tren yolculuğu sırasındaki tüm istasyonlar ve durak yerlerinde yaşadıkları, ilk esir grubu olarak geldikleri Nargin Adası’nda gördükleri ve buradan sırası ile Sibirya boyunca sık sık değiştirilen esir kamplarında yaşadıklarını canlı bir şekilde anlatıyor.
Kahramanımız ayrıca, Çita Esir Kampı’nda bulunduğu sırada askeri hastanede doktorluk yaparken açtığı muayenehanede kulak burun boğaz uzmanı olarak çalışmasını, 23 Şubat 1921’de, yedi yıllık esaretten sonra memlekete dönmek için son esir kampı olan Vladivostok’tan 1500 esirle birlikte büyük bir sevinç ve heyecanla yola çıkarken, Midilli açıklarında bir Yunan torpidosu tarafında esir alınarak götürüldükleri Pire Limanı’na demir atışlarını, gemide geçen 4 ay açlık ve sefalet dolu ikinci esaret sırasında hiçbir uluslararası kuruluşun gereği gibi ilgilenmediğini ayrıntılı şekilde anlatıyor.
İzzettin Bey, Azinara Adası’nda sekiz aylık ikinci esaretinden sonra, nihayet 19 Haziran 1922 tarihinde ancak İstanbul’a gelebilecektir.
İngiltere Devlet Arşivleri’nden yola çıkarak, 1914-1918 yıllarını kapsayan savaş döneminde İngiltere’nin Irak’ı işgal edişinin ve burada kurmaya çalıştığı İşgal İdaresi’nin hikâyesi.
Kitap, bölgenin sosyal, siyasi ve toplumsal dokusuna dair pek çok detay barındırması, kitabın bir diğer artısı.
1933’te Ankara’da Avusturya Büyükelçisi olarak görev almış Norbert von Bischoff’tan, Cumhuriyet Ankara’sına dair değerlendirme, gözlem ve öngörüler.
Osmanlı’nın yıkılışından sonra Cumhuriyet’in kuruluşu, Atatürk dönemindeki önemli reformlar ve gelecekte Türkiye’yi bekleyen temel sorunlar, kitabın konuları arasında.
Macarlardan Fransızlara, Suudi Arabistanlılardan Azerilere, Hintlilerden Hıristiyan topluluklara, baskıdan kaçarak Türk topraklarına sığınanlar…
Troçki’den Şeyh Şamil’e, Tepedenli Ali Paşa’dan Mahmud Tarzi’ye, Erich Auerbach’tan Carl Ebert’e, Jak Deleon’dan Ayetullah Humeyni’ye, geçmişte Türkiye’ye sürgün olmuş pek çok tarihi kişilik burada.
Dipnotski 