Geç Osmanlı döneminde Ermeniler konulu pek çok çalışmaya imza atmış Dikran Mesrob Kaligian, ilk başlarda aynı amaç etrafında bir araya gelmiş, fakat ardından büyük kopuş yaşamış Taşnaksutyun ile İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) arasındaki ilişkiler hakkında önemli bilgiler veriyor.
Taşnaksutyun, Abdülhamit iktidarını devirmek için, kendisiyle aynı amacı paylaşan İTC ile sıkı ilişkiler geliştirmişti.
Taşnaksutyun’un o süreçteki en öncelikli amacı olan, Ermeni nüfusa yönelik ayrımcı politikalardan kurtulmak hedefiyle Meşruti rejimin inşa olması için seferber olmuş ve bu esnada İTC’den birçok subayla da sıkı ilişkiler kurmuştu.
Hatta bu işbirliği öylesine sağlamdı ki, Taşnaksutyun üyeleri Adana katliamı gibi Ermeni nüfusta infiale yol açan bir gelişmeden sonra bile İTC’yi savunmayı sürdürmüşlerdi.
Peki, ne oldu da, çok değil yalnızca birkaç yıl içinde aynı amaçla mücadele eden bu iki partinin yolları ayrıldı?
İşte Kaligian’ın çalışması, ülkenin 1915’te yaşananlara doğru hızla yol aldığı o dönemde, bu ittifakın neden bozulduğunu ayrıntılı bir şekilde ortaya koyuyor.
Bunu yaparken, bugüne dek pek bilinmeyen belge ve kaynaklara dayanması da, çalışmayı özgün kılan hususlardan.
- Künye: Dikran Mesrob Kaligian – Taşnaklar ve İttihatçılar, çeviren: Deniz Mutlu Taşyürek, Aras Yayıncılık, tarih, 352 sayfa, 2017
Dipnotski 