Modernler, kendilerinden öncekileri nasıl algıladı ve yorumladı?
François Hartog, düşünceler tarihinde gezinen bu ilgi çekici incelemesinde, aslında en modern olma iddiasındaki kişilerin geçmişle nasıl analojiler kurduklarını, onlar gibi düşünüp onları taklit ettiklerini ortaya koyuyor.
Biz insanlar, bugünü anlamaya çalışırken, geçmişle paralellikler kurar, kimi zaman da ideal tipler inşa ederiz.
Antikçağ’ın bilgeleri Eskiler ve Yeni Dünya’nın yerlileri Yabanıllar, bu tiplerdendir.
Öte yandan Hartog’un da saptadığı gibi, çalkantılı siyasal dönemlerde, sancılı değişim anlarında antikçağ okumaları bir kırılma ve başlangıç anı bulma arzusuyla şekillenir.
Mesela Fransız Devrimi sırasında Jakobenler, Fransa’yı yeni bir Sparta’ya dönüştürerek canlandırmak isterler.
Böylece Roma Cumhuriyeti’nin kuruluşu, Atina’da tiranların devrilmesi, gündelik siyasi kavgalar içinde kolaylıkla referans haline gelir.
İşte Hartog da, paradoksal bir şekilde geçmişle ve eskilerle analojiler kuran, onlar gibi düşünüp onları taklit etme arzusu duyanların, çoğu zaman en modern olma iddiasındaki kişilerdir olduğunu gösteriyor.
“Modernlerin” gelecek tahayyülleri ekseninde geçmişi nasıl kurgulayıp ondan ne şekilde yararlandıklarını irdeleyen ‘Eskiler, Modernler, Yabanıllar’, düşünceler tarihi alanına çok önemli bir katkı.
- Künye: François Hartog – Eskiler, Modernler, Yabanıllar, çeviren: Adnan Kahiloğulları, İş Kültür Yayınları, tarih, 304 sayfa, 2020
Dipnotski 