Yüce, yeni, güzel veya bilinmez olandan neden zevk alırız?
Joseph Addison burada, bize zevk verdiği kadar acı da veren hayal gücü üzerine derinlemesine düşünüyor.
Metaller, mineraller, bitkiler ve meteorların incelenmesinde aklımız için olduğu gibi düşlem için de oldukça merak uyandıran bir şey vardır.
Fakat tüm dünyayı ve civarındaki gezegenleri bir çırpıda gözden geçirdiğimizde çok sayıda dünyayı birbiri üstünde asılı hâlde görmek ve şaşırtıcı bir azamet ve ihtişamla kendi eksenleri etrafında döndüklerini izlemek bizde keyifli bir hayrete neden olur.
Bundan sonra ta Satürn’den duran yıldızlara dek uzanan ve neredeyse sonsuza doğru yol alan geniş̧ eter alanlarını seyredersek hayal gücümüz böylesine muazzam bir manzarayla kapasitesini doldurur ve onu kavramak için sınırlarını zorlar.
Yine de daha öteye gidip duran yıldızları çok sayıda engin alevden okyanuslar olarak kabul edersek, her birine farklı bir gezegen dizisinin eşlik ettiğini fark edip eterin dipsiz derinliklerinde teleskoplarımızın en güçlüsüyle bile görünmemek adına daha da dibe batan yeni semalar ve yeni ışıklar keşfetmeye devam edersek güneşler ve dünyaların bu labirentinde kaybolup gider, Doğanın uçsuz bucaksızlığı ve ihtişamıyla suskuna döneriz.
Joseph Addison 1712’de yayımlanan bu kitabında, hayal gücüne yakından bakıyor.
Yazara göre, doğru bir şekilde kullanılırsa, hayal gücü, kişinin tembel veya yasadışı yollara düşmekten kaçınması için bir araç bile olabilir.
Kitapta,
- Genel olarak güzel olanın hayal gücüne nasıl zevk verdiği,
- Yüce, yeni, güzel veya bilinmez olandan neden zevk aldığımız,
- Hayal gücünü etkileyen bir unsur olarak mimari,
- Kelimelerin hayal gücü̈ üzerindeki gücü,
- Homeros’un yüce olanı hayal etmede, Vergilius’un güzel olanı hayal etmede ve Ovidius’un ise yeni olanı hayal etmede diğerlerini nasıl gölgede bıraktığı,
- Tarihin hayal gücüne nasıl zevk verdiği,
- Ve hayal gücünün zevk verdiği gibi acı da verebildiği gibi ilginç konular ele alınıyor.
Künye: Joseph Addison – Hayal Gücünün Zevkleri, çeviren: Atakan Karaduman, Ganzer Kitap, felsefe, 80 sayfa, 2022
Dipnotski 