Bu çalışma, Koçgiri’nin ve Koçgirililerin üzerindeki sis perdesini aralamak amacıyla yola çıkıyor. Osmanlı arşivlerinin derinliklerine inilerek, 16. yüzyıldan 19. yüzyıla uzanan belgeler ışığında Koçgirililerin izi sürülüyor ve şu temel sorulara yanıt aranıyor: Koçgirililer kimdi? Hangi köklerden geldiler? Tarihi yurtları Çemişgezek Beyliği’nden bugünkü coğrafyalarına ne zaman ve hangi zorlayıcı sebeplerle sürüldüler?
Osmanlı Devleti’nin Kızılbaş Kürt aşiretlerine yönelik tutumu, dönemin resmi kayıtlarına nasıl yansıdı ve bu kayıtlar sonraki tarih yazımını ne şekilde etkiledi? Günümüzde Sivas’ın İmranlı ilçesine bağlı olan köylerin, 1834 nüfus sayımında neden Harput Eyaleti’ne dahil olduğu sorusu da mercek altına alınıyor. Ayrıca, özel statülü Maadin-i Hümayun Eminliği’nin, bölgedeki sömürge benzeri yönetim anlayışının ve günümüze kadar uzanan olağanüstü hal uygulamalarının bir öncülü olup olmadığı tartışılıyor.
Akademik çalışmalarda sıklıkla inanç farklılıkları ve “şekavet” (haydutluk) kavramlarıyla açıklanan 18-19. yüzyıl “aşiretlerin iskânı” politikasının göz ardı edilen sosyo-ekonomik nedenleri, Maadin-i Hümayun’un ortaya çıkış koşulları ve uygulanan politikalarla bağlantılı olabilir miydi? Koçgirililerin “eşkıyalık” olarak nitelendirilen durumdan siyasi bir muhataplığa nasıl evrildiği, 1855’te Koçgiri Kazası’nın ve 1857’de Koçgiri Kaymakamlığı’nın hangi dinamiklerle kurulabildiği de inceleniyor. Son olarak, aşiretin önemli liderlerinden Büyük Alişan Bey’in kimliği ve Koçgirililerin 20. yüzyıla taşınan varlığındaki rolü aydınlatılmaya çalışılıyor.
- Künye: Kolektif – Koçgiri Tarihi: 16. – 19. yy Osmanlı Arşiv Belgeleriyle, derleyen: Ali Haydar Bektaş, Burak Bektaş, Gültekin Uçar, Dipnot Yayınları, tarih, 690 sayfa, 2025
Dipnotski 