‘Özne-Yapı Gerilimi’ adlı bu çalışma, Gülnur Acar Savran’ın Marksist kuram içindeki temel bir sorunsalı, yani özne ile yapı arasındaki diyalektik ilişkiyi maddeci bir perspektiften yeniden düşünmesini konu alıyor. Yazar, Marksizmin tarihsel olarak taşıdığı belirlenimcilik ve iradecilik arasındaki gerilimi görünür kılıyor ve bu ikiliğin eleştirel toplum kuramları açısından hâlâ merkezi bir tartışma alanı oluşturuyor olduğunu gösteriyor.
Kitap, postmodernizmle birlikte güç kazanan öznelci ve tikelci yaklaşımları sorguluyor, bu yaklaşımların sınıf politikası ve kolektif özne fikrini aşındırıyor olduğunu ileri sürüyor. Savran, yapıların nesnel gerçekliğini göz ardı eden eğilimlerin özgürleşme potansiyelini zayıflatıyor olduğunu savunuyor ve teorik arayışların yeniden maddi temele yöneliyor olduğunu vurguluyor.
Derleme, Althusser, Laclau ve Mouffe gibi düşünürler üzerinden öznesiz yapı anlayışını tartışıyor, Lukács ve Gramsci’nin sınıf bilinci, hegemonya ve şeyleşme kavramları aracılığıyla bu sorunsala müdahale ediyor. Özellikle Lukács’ın bütünlük ve dolayım yaklaşımı, özne-yapı ilişkisini anlamada güçlü bir alternatif sunuyor ve maddeci diyalektiğin olanaklarını açığa çıkarıyor.
Savran, feminist teoride yaygın öznelcilikle de hesaplaşıyor ve maddeci bir feminizmin mümkün olduğunu söylüyor. Kitap, yapı ile özne arasında kurulmuş olan gerilimin yalnızca teorik değil, politik bir mesele olduğunu ortaya koyuyor, böylece eleştirel düşüncenin yönünü yeniden belirliyor.
- Künye: Gülnur Acar Savran – Özne-Yapı Gerilimi: Maddeci Bir Bakış, Dipnot Yayınları, inceleme, 268 sayfa, 2025
Dipnotski 