Burçe Çelik bu kitabında, iletişim tarihinin Batı merkezli anlatısını eleştiriyor ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüz Türkiye’sine uzanan iki yüzyıllık bir süreci bütünlüklü biçimde ele alıyor. İletişimi yalnızca teknik araçların gelişimi olarak değil, iktidar, toplum ve ekonomi arasındaki ilişkilerin kurucu bir unsuru olarak konumlandırıyor.
‘Türkiye’de ve Osmanlı İmparatorluğu’nda İletişim’ (‘Communications in Turkey and Ottoman Empire’), telgrafın Osmanlı bürokrasisindeki merkezi rolünden başlayarak basın, posta, radyo, telekomünikasyon ve dijital iletişim ağlarına kadar uzanan bir hat izliyor. Bu hat boyunca iletişim altyapılarının devletleşme süreçleri, askerî denetim, ulus inşası ve kapitalist dönüşümlerle nasıl iç içe geçtiğini gösteriyor. İletişim ağlarının, yalnızca bilgi aktarımını değil, aynı zamanda yönetme biçimlerini ve toplumsal hiyerarşileri yeniden ürettiğini ortaya koyuyor.
Çelik, Osmanlı ve Türkiye deneyimini “gecikmiş modernlik” ya da basit bir taklit anlatısına indirgemiyor. Bunun yerine çoklu zamansallıklar, süreklilikler ve kopuşlar üzerinden bir okuma öneriyor. Kadınların, işçilerin, etnik azınlıkların ve çevre bölgelerin iletişimle kurduğu ilişkiler, merkezî devlet anlatısının dışına taşan bir perspektifle ele alınıyor.
Kitap, iletişimi tarafsız ve ilerlemeci bir teknoloji olarak değil, siyasal mücadelelerin, krizlerin ve toplumsal pazarlıkların alanı olarak düşünmeye çağırıyor. Bu yönüyle çalışma, Osmanlı ve Türkiye bağlamının iletişim tarihi açısından neden kurucu bir önem taşıdığını gösteriyor ve alan için eleştirel bir çerçeve sunuyor.
- Künye: Burçe Çelik – Türkiye’de ve Osmanlı İmparatorluğu’nda İletişim: Eleştirel Bir Tarih, çeviren: Aslı Önal, İletişim Yayınları, inceleme, 422 sayfa, 2025
Dipnotski 