Ezgi Başer Akgürgen

Tali Sharot, Cass R. Sunstein – Bir Daha Bak (2025)

Tali Sharot ve Cass R. Sunstein’ın ‘Bir Daha Bak: Hep Orada Olanı Fark Etmenin Gücü’ (‘Look Again: The Power of Noticing What Was Always There’) adlı eseri, gündelik hayatımızda sıklıkla gözden kaçırdığımız, aslında her zaman mevcut olan şeylere nasıl yeniden dikkat etmeye başlayabileceğimizi araştırıyor. Alışkanlıkların, rutinlerin ve önyargıların dünyayı algılama biçimimizi nasıl etkilediğini ve bu durumun hem olumlu hem de olumsuz sonuçlarını ele alıyor. Kitap, “alışma” olarak adlandırılan psikolojik bir olguya odaklanarak, bu olgunun hayatımızın farklı alanlarındaki etkilerini inceliyor.

Yazarlar, insanların çevrelerindeki değişiklikleri ve fırsatları fark etme yeteneklerinin zamanla nasıl azaldığını açıklıyor. Alışkanlıklar, tanıdık olana karşı duyarlılığımızı azaltırken, yeniliklere ve farklılıklara karşı farkındalığımızı da zayıflatıyor. Bu durum, hem kişisel ilişkilerimizden iş hayatımıza, hem de toplumsal sorunlara yaklaşımımıza kadar pek çok alanda kendini gösteriyor. Kitap, bu olumsuz etkileri aşmanın yollarını ve “tekrar bakma”nın önemini vurguluyor.j

Sharot ve Sunstein, “tekrar bakma”nın sadece bireysel bir çaba olmadığını, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluk olduğunu da belirtiyorlar. Medya, eğitim ve politika gibi alanlarda, insanların farklı perspektifleri görmesini ve eleştirel düşünmesini teşvik edecek mekanizmaların oluşturulması gerektiğini savunuyorlar. Kitap, alışkanlıkların ve önyargıların yarattığı körlüğü aşmak için, bilinçli bir çaba, merak duygusu ve farklılıklara açıklık gibi değerlerin önemini vurguluyor.

‘Bir Daha Bak’, sadece bir sorun tespiti yapmakla kalmıyor, aynı zamanda çözüm önerileri de sunuyor. Yazarlar, insanların çevrelerindeki güzellikleri ve fırsatları yeniden keşfetmeleri için pratik adımlar öneriyorlar. Bu adımlar arasında, rutinleri kırmak, farklı bakış açılarını deneyimlemek, merak duygusunu canlı tutmak ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek yer alıyor. Kitap, okuyucuları daha bilinçli, farkında ve katılımcı bir yaşama davet ediyor.

Sonuç olarak, ‘Bir Daha Bak’, alışkanlıkların ve önyargıların dünyayı algılama biçimimizi nasıl etkilediğini ve bu durumun sonuçlarını anlamak için önemli bir eser. Kitap, “tekrar bakma”nın önemini vurgulayarak, okuyuculara daha bilinçli, farkında ve katılımcı bir yaşam için ilham veriyor.

Künye: Tali Sharot, Cass R. Sunstein – Bir Daha Bak: Hep Orada Olanı Fark Etmenin Gücü, çeviren: Ezgi Başer Akgürgen, Domingo Kitap, psikoloji, 252 sayfa, 2025

Patrick Radden Keefe – Acı İmparatorluğu (2024)

‘Acı İmparatorluğu: Sackler Hanedanı’nın Gizli Tarihi’ adlı eser, Sackler ailesinin servetini ilaç endüstrisinde, özellikle de OxyContin adlı güçlü bir ağrı kesiciyi üreten Purdue Pharma şirketinde elde ettiğini anlatıyor.

Kitap, ailenin bu ilaçla ilgili gerçekleri gizlemek ve bağımlılık yapıcı özelliğini vurgulamak yerine, doktorlara ve hastalara yanlış bilgiler vererek büyük bir kâr elde ettiğini ortaya koyuyor.

Aile, başlangıçta küçük bir ilaç şirketine yatırım yaparak büyük bir servet elde etti.

OxyContin’i piyasaya sürerken, ilacın bağımlılık yapıcı özelliğini gizleyerek doktorları ve hastaları yanıltmaya çalıştılar.

OxyContin’in yaygın kullanımıyla birlikte Amerika Birleşik Devletleri’nde büyük bir opioid krizi yaşandı.

Milyonlarca insan bağımlılığa yakalandı ve yüz binlerce kişi hayatını kaybetti.

Kitap, Sackler ailesinin bu krizdeki sorumluluğunu vurguluyor ve ailenin servetini yaparken insan sağlığını nasıl tehlikeye attığını gözler önüne seriyor.

Aile, elde ettiği servetin bir kısmını hayır işlerine bağışlayarak olumlu bir imaj yaratmaya çalıştı.

Ancak kitap, bu bağışların aslında kötü imajlarını düzeltmek için yapıldığını ortaya koyuyor.

Sonuç olarak, kitap, büyük bir şirketin ve ailenin insan sağlığına verdiği zararı ve bu zararı gizlemek için yaptıkları manipülasyonları gözler önüne seren çarpıcı bir inceleme.

Kitap, aynı zamanda ilaç endüstrisindeki etik sorunları ve düzenlemelerin yetersizliğini de gündeme getiriyor.

Bu kitap, acılara kayıtsız kalarak acı üzerine imparatorluk kurmuş bir hanedanın yükseliş ve düşüşünün öyküsü.

Dizginlenemeyen kapitalizm, dizginlenemeyen lobicilik ve paramparça olmuş bir sağlık sistemi arasındaki ölümcül ittifakın ve açgözlülüğün ete kemiğe bürünmüş hali.

Künye: Patrick Radden Keefe – Acı İmparatorluğu: Sackler Hanedanı’nın Gizli Tarihi, çeviren: Ezgi Başer Akgürgen, Domingo Kitap, inceleme, 632 sayfa, 2024

Karl Deisseroth – Her Temas (2024)

İnsanlar arasındaki fiziksel veya düşünsel her temasın zihindeki karmaşık örgüde nasıl iz bıraktığını ve duyguların hem biyolojik hem de evrimsel kökenlerini klinik hikâyelerle aydınlatan nefes kesici bir zihin yolculuğu.

Ünlü klinik psikiyatr ve nörobilimci Karl Deisseroth hayatını insan zihni hakkındaki gerçeklerin peşinde koşarak geçirdi.

Beyne dair bildiklerini hastalarına duyduğu derin empatiyle birleştiren Deisseroth, ‘Her Temas’ta “bozukluklarımız sağlam yanlarımız hakkında ne söyler?” sorusunun peşine takılarak ilginç zıtlıkların izini sürüyor.

Güncel araştırmalar ve birlikte çalıştığı hastalarına ait hikâyeler aracılığıyla kendi evrimsel tarihimiz ile gündelik hayatımızdaki sancılı anlar arasında köprü kuruyor: Yeme bozukluğu yaşayan genç bir kadın, beynin en ilkel dürtüsü olan açlığa karşı zihnin nasıl direnebildiğini gözler önüne sererken depresyon ve demans yüzünden sessizliğe gömülmüş yaşlı bir adam, insanların yalnızca mutluluğu değil, mutsuzluğu da hissedecek şekilde nasıl evrimleştiğini gösteriyor.

‘Her Temas’, doğamızdan gelen bağ kurma ve anlam bulma özlemimizi zarafet dolu bir dille resmederek yalnızca beyne değil, tüm benliğimize dair anlayışımızı değiştiriyor.

Künye: Karl Deisseroth – Her Temas: İnsan Duygularının Yeni Bilimi, çeviren: Ezgi Başer Akgürgen, Domingo Kitap, bilim, 292 sayfa, 2024

Lucy Cooke – Hayvanlar Âleminden Uygunsuz Gerçekler (2020)

Az enerjiyle yaşamanın kusursuz bir örneği olan tembel hayvanların olağanüstü dayanıklılığının sırrı, uyuşuk doğalarında saklı.

Bu sayede Orta ve Güney Amerika’nın son derece rekabet dolu cangıllarında hayatta kalabilmişlerdir.

Yarasa, kuş olmak isteyen bir memelidir.

Penguen, balık olmak isteyen bir kuştur.

Yılanbalığı, esrarengiz yaşam döngüsü yüzünden iki bin yıldır aranan kayıp eşey organlarıyla insanoğlunu şaşırtmaya devam ediyor.

Suaygırı, salgıladığı kızıl salgı ile kendi kendini tedavi etme yeteneğine sahiptir.

Dünyanın en büyük kuşu olan devekuşu, genel beslenmesi sindirimi zor otlarla çalılardan oluşan gayet sıra dışı bir otlak hayvanına evrilmiştir.

Göründüğü gibi evrim, akla sığmayan yaratıklar tasarlayarak bize muazzam eşek şakaları yapmış.

İşte Lucy Cooke’un ‘Hayvanlar Âleminden Uygunsuz Gerçekler’i de, hayvanların sıra dışı dünyasına açılan aydınlatıcı bir pencere.

Hayvanlar hakkındaki en büyük mitlerimize neşter vuran çalışma, onlar hakkında yanlış bilinen gerçekleri açıklıyor.

Hayvanları anlamaya çalışmanın kilit noktasının, bağlam olduğunu belirten Cooke, kitabında yukarıda saydığımıza benzer pek çok sıra dışı örnek gösteriyor.

Kitap ayrıca, tarihten günümüze, hayvanlarla ilgili gerçekleri ararken tuhaf ve genellikle yanlış yöntemlerin peşinden gitmeyi seçen bilim insanlarını anlatmasıyla da dikkat çekiyor.

Mesela, on yedinci yüzyılda gübre yığınının üzerine ördek koyarak kendiliğinden kurbağa üretmeye çalışan bir hekim vardı.

İtalyan Katolik rahip Lazzaro Spallanzani, bilim uğruna eline aldığı zalim makasıyla ya hayvan deneklerinin üzerine uygun minicik donlar kesip biçiyor ya da kulaklarını koparıyordu.

Daha yakın zamanlarda ise, örneğin yirminci yüzyılda yaşayan ve merakına uyup bir sürü fili zil zurna sarhoş ederek çılgın sonuçlar alan Amerikalı bir psikofarmakolog, bunlara verilebilecek birkaç örnek.

Künye: Lucy Cooke – Hayvanlar Âleminden Uygunsuz Gerçekler, çeviren: Ezgi Başer Akgürgen, Domingo Kitap, inceleme, 456 sayfa, 2020