David Graeber’in bu kitabı, antropoloji ile anarşizm arasında kurulmamış ama kurulması gereken fikri hattı cesurca tartışan kısa ama etkili bir manifesto niteliği taşıyor. İlk kez 2004’te yayımlanan bu çalışma, “var olmayan bir bilimin taslağı” olarak yola çıkıyor ve hem akademiye hem de siyasal düşünceye radikal bir soru yöneltiyor: Hiyerarşi, iktidar, şiddet ve kolektif örgütlenme biçimlerini inceleyen antropoloji ile aynı meseleleri politik bir etik üzerinden sorgulayan anarşizm neden ortak bir zemin yaratamıyor?
Graeber, modern olmayan toplumların karar alma süreçlerini ve çatışma çözme mekanizmalarını incelerken Batı’nın demokrasi anlayışının ne kadar dar bir tarihsel çerçeveye dayandığını gösteriyor. Antik Atina’nın “demokrasinin sıfır noktası” olarak sunulmasını eleştiriyor ve bunun, insan topluluklarının binlerce yıldır kullandığı farklı ve daha yatay örgütlenme biçimlerini görünmez kıldığını vurguluyor. Ona göre antropoloji, bu alternatif pratiklerin kaydını tutarak yalnızca tarihsel çeşitliliği değil, hiyerarşiye mecbur olmadığımız gerçeğini de ortaya çıkarıyor. ‘Anarşist Bir Antropolojiden Parçalar’ (‘Fragments of an Anarchist Anthropology’), çoğunluk demokrasisinin hangi durumlarda işlemediğini, konsensüs, müzakere ve gönüllü birliktelik gibi başka karar alma yöntemlerinin neleri mümkün kıldığını somut örneklerle tartışıyor.
Graeber’in amacı yeni bir sistem inşa etmekten çok, mevcut politik hayal gücümüzün önündeki engelleri kaldırmak. Devletin zorunlu olmadığını, iktidarın doğal bir olgu değil tarihsel bir tercih olduğunu hatırlatıyor. Antropolojiyi, yalnızca kültürleri betimleyen bir disiplin olarak değil, özgürlük pratiklerini ortaya çıkarabilen bir araç olarak yeniden konumlandırıyor. ‘Anarşist Bir Antropolojiden Parçalar’, siyaset teorisine alternatif bir perspektif sunması, demokratik pratikleri yeniden düşünmeye çağırması ve toplumsal hayal gücünü genişletmesi bakımından Graeber’in en etkili metinlerinden biri.
- Künye: David Graeber – Anarşist Bir Antropolojiden Parçalar, çeviren: Ulaşcan Kurt, Everest Yayınları, antropoloji, 104 sayfa, 2025
Dipnotski 