Osmanlı’daki misyoner faaliyetlerine Müslümanların gözünden bakan özgün bir çalışma.
Emrah Şahin, dönemin Müslüman-Hristiyan ilişkilerini ve Amerika’nın Osmanlılarla ilişkilerini derinlemesine inceliyor.
Yirminci yüzyılın başlarında Orta Doğu ve Balkanlar’da iki yüz civarında Amerikalı misyoner hummalı bir faaliyetin içindeydi.
1830’lardan beri dalga dalga gelen bu misyonerlere ait yüzlerce okul, hastane, yayınevi ve papaz okulu mevcuttu.
Misyoner kaynakları ve bakış açıları tarihin bu kesitine ışık tutsa da, Osmanlı yetkililerinin henüz anlatılmamış tecrübeleri de Hristiyanlık ve İslamiyet arasındaki çatışmaları anlamada en az misyonerlerin tecrübeleri kadar değerli ve önemlidir.
‘İtikadın Peşinde: Osmanlı Bürokratları ve Amerikan Misyonerleri’nin ana karakterleri arasında İstanbul’dan kıtalararası bir imparatorluğa hükmeden devlet erkânı, başkentten gelen emirleri uygulayan taşra görevlileri ve bu görevlilerle farklı ortamlarda muhatap olan misyonerler vardır.
Osmanlıların Amerikan misyonerlere karşı yaklaşımlarını ilginç bir kurguya dönüştüren Şahin, nezaret kaynaklarından zaptiye raporlarına, mahallî dilekçelerden uluslararası evraklara ve misyoner koleksiyonlarına kadar pek çok kaynağı gün yüzüne çıkarıyor.
Böylece siyasi ve sosyal çalkantılarla dolu bir dönemde Osmanlı Devleti’nin misyoner varlığını tespit ediyor ve muhataplar arasındaki etkileşimlerin bilinmeyen yönlerine ışık tutuyor.
Kitap, Osmanlı son dönemindeki Misyonerlerin uluslararası hakları, faaliyetleri, faaliyetlerinin devlet tarafından nasıl denetlendiği, Misyoner kurumlarının sahip olduğu avantajlar ve dezavantajlar, Misyoner kurumlarının meşruiyeti gibi meseleleri analiz ediyor.
- Künye: Emrah Şahin – İtikadın Peşinde: Osmanlı Bürokratları ile Amerikan Misyonerlerinin Amansız Çekişmesi, çeviren: Sina Karagöz Şahin, Timaş Yayınları, 288 sayfa, 2022
Dipnotski 