Etiket: Dergah Yayınları

Marek Stachowski – Rumeli Bilimine Giriş (2025)

Marek Stachowski, Rumeli biliminin kurucu metni sayılan bu kitabında, Türkçenin Balkan dilleriyle kurduğu ilişkileri bağımsız bir araştırma alanı olarak ele alıyor. Yazar, Türkçenin Balkanlardaki varlığının yalnızca sözcük alıntılarıyla açıklanamayacağını, ses, biçim ve anlam düzeylerinde derin ve karşılıklı bir etkileşim yarattığını gösteriyor. Böylece eser, Türkoloji ile Balkan dilbilimi arasındaki boşluğu dolduran özgün bir çerçeve kuruyor.

‘Rumeli Bilimine Giriş: Türkçenin Balkanlar’daki İzleri’ (‘Wprowadzenie do rumelistyki. Ślady języka tureckiego na Bałkanach’), Rumeli, Balkanlar, Türkçe ve Osmanlı Türkçesi gibi sık kullanılan kavramların tarihsel ve bilimsel sınırlarını netleştiriyor. Stachowski, ideolojik ve ulusalcı okumaların dili nasıl çarpıttığını tartışıyor ve dil temaslarını açıklamak için kavramsal bir arınma öneriyor. Bu yaklaşım, Türkçenin bölgede kurucu bir temas dili olarak anlaşılmasını sağlıyor.

Eserde Türkçenin Balkan dillerinde bıraktığı yapısal izler ayrıntılı biçimde inceleniyor. Tanımlık kullanımı, iyelik yapıları, fiil çatısı ve zaman kategorileri gibi alanlarda Türkçenin etkisi somut örneklerle açıklanıyor. Bu analizler, dilsel temasın yüzeysel değil, gramerin derin katmanlarına yayıldığını ortaya koyuyor.

Stachowski, Rumeli Türkçesini Anadolu ağızlarının basit bir uzantısı olarak görmüyor. Rumeli ağızlarının Balkan dil çevresi içinde özgül bir gelişim izlediğini savunuyor. Karamanlıca ve Gagavuzca üzerine yapılan değerlendirmeler, dil, kimlik ve din ilişkilerinin Balkanlardaki karmaşık yapısını görünür kılıyor.

Kitap, çevirmen önsözünde de vurgulandığı gibi, Türkçenin Balkanlardaki izlerini anlamak isteyenler için temel bir başvuru kaynağı. ‘Rumeli Bilimine Giriş’, dil temaslarını tarihsel, yapısal ve kuramsal düzeyde bir araya getirerek alanında neden vazgeçilmez olduğunu açıkça gösteriyor. Çalışma, karşılaştırmalı dil araştırmaları için yön veriyor.

  • Künye: Marek Stachowski – Rumeli Bilimine Giriş: Türkçenin Balkanlar’daki İzleri, çeviren: Hilal Oytun Altun, Dergah Yayınları, dilbilim, 168 sayfa, 2025

Kolektif – Phaidon Üzerine Notlar (2025)

Phaidon, Platon’un ölüm, ruhun ölümsüzlüğü ve hakikatin bilgisine ulaşma yolları üzerine kurduğu en yoğun düşünsel metinlerden biridir. Bu eser, sadece Antikçağ felsefesinin değil, insanlığın kendini anlama çabasının merkezinde duran büyük sorulara verdiği yanıtlarla yüzyıllardır düşünce tarihini şekillendiriyor. Elinizdeki çalışma ise Phaidon’u yalnızca bir çeviri metni olarak sunmakla kalmıyor; onu kuşatan çok katmanlı bir yorum geleneğini de görünür kılarak benzersiz bir bütünlük sunuyor.

Kitap, George Grote’un Phaidon üzerine yaptığı klasik nitelikteki çözümlemeyle açılıyor ve böylece metnin Antikçağ yorum geleneğine nasıl yerleştiğine dair güçlü bir çerçeve sunuyor. Ardından John Burnet, Sokratesçi ruh öğretisini ayrıntılı biçimde ele alarak Phaidon’un merkezindeki ruh anlayışını tarihsel ve kavramsal bağlamına yerleştiriyor. J. A. Stewart, Platon’un idealar kuramını özellikle Phaidon’daki işlevi üzerinden incelerken; Herman H. Berger, Platon’un diyaloglarında ousia kavramının nasıl kullanıldığını filolojik bir titizlikle çözümlüyor.

Bu klasik metinlere, kitabın aynı zamanda derleyicisi olan Özgüç Orhan’ın üç önemli katkısı eşlik ediyor: Platon’un ontolojik terminolojisine dair açıklamalar, eidos ve idea ayrımının çeviri ve kavramsal sorunları üzerine ayrıntılı notlar ve psyche kavramının tarihsel anlam katmanlarını gösteren kapsamlı bir tartışma. Orhan ayrıca Epikharmos üzerine kısa ama önemli bir notla Platon’un erken dönemiyle ilişkili kültürel bir arka plan sunuyor.

Bütün bu metinler bir araya geldiğinde ortaya yalnızca Phaidon’u çevirmekle yetinmeyen, aksine onu antik felsefe, dil, kavram tarihi ve yorum geleneği açısından kuşatan çok boyutlu bir rehber çıkıyor. Bu kitap, Phaidon’u anlamayı ciddiye alan okurlar için, hem tarihsel hem felsefi hem de terminolojik düzeyde derinleşmeyi mümkün kılan kapsamlı bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor.

  • Künye: Kolektif – Phaidon Üzerine Notlar, hazırlayan: Özgüç Orhan, Dergah Yayınları, felsefe, 216 sayfa, 2025

Miguel Asín Palacios – Dante ve İslam (2025)

Miguel Asín Palacios’un ‘Dante ve İslam’ (‘Dante y el Islam’) adlı kitabı, Dante Alighieri’nin başyapıtı ‘İlahi Komedya’ ile İslami eskatoloji (ahiret inancı) arasındaki olası bağlantıları inceleyen çığır açıcı bir eser. Palacios, ‘İlahi Komedya’daki cehennem, araf ve cennet tasvirlerinin, İslam’ın Miraç (Hz. Muhammed’in göğe yükselişi) geleneği ve diğer İslami metinlerden etkilendiğini öne sürer.

Palacios, Dante’nin eserindeki bazı önemli temaların ve yapıların İslami kaynaklarda paralellikler gösterdiğini savunur. Örneğin, cehennemin katmanları, arafın varlığı ve cennetin çeşitli mertebeleri gibi unsurların, İbn Arabi ve diğer Müslüman düşünürlerin eserlerinde benzer şekillerde tasvir edildiğini belirtir. Ayrıca, Dante’nin eserindeki bazı karakterlerin ve olayların, İslami hikayeler ve efsanelerle benzerlikler taşıdığını öne sürer.

Kitap, ‘İlahi Komedya’nın yazıldığı dönemde İslam dünyasıyla Hristiyan dünyası arasındaki kültürel etkileşimin yoğun olduğunu ve Dante’nin bu etkileşimden haberdar olduğunu varsayar. Palacios, Dante’nin İslami kaynaklara doğrudan erişimi olabileceğini veya bu kaynakların Latince çevirileri aracılığıyla bilgi sahibi olabileceğini belirtir.

‘Dante ve İslam’, yayımlandığı dönemde büyük tartışmalara yol açmış ve Dante araştırmacıları arasında farklı görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bazı araştırmacılar Palacios’un tezlerini desteklerken, bazıları ise eleştirmiştir. Ancak, kitap, Dante’nin eserinin İslami kaynaklarla olası bağlantıları hakkında önemli bir tartışma başlatmış ve ‘İlahi Komedya’nın yorumlanmasında yeni bir bakış açısı sunmuştur.

Sonuç olarak, ‘Dante ve İslam’, Dante’nin ‘İlahi Komedya’sının İslami eskatoloji ile olası bağlantılarını inceleyen ve bu konuda önemli bir tartışma başlatan bir eserdir. Kitap, farklı kültürler arasındaki etkileşimin edebiyat eserleri üzerindeki etkisini göstermesi açısından da önemlidir.

  • Künye: Miguel Asín Palacios – Dante ve İslam, çeviren: Güneş Ayas, Dergah Yayınları, inceleme, 408 sayfa, 2025

Marie Favereau – Moğollar Dünyayı Nasıl Değiştirdi? (2024)

Moğollar tarihe savaş ve fetihlerle geçmişlerdir.

Ancak Cengiz Han’ın ölümünden sonra ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu’nun batı kısmı olan Orda’nın bu kapsamlı tarihinde Marie Favereau, bizi dünya tarihindeki en güçlü ekonomik entegrasyon modellerinden birinin içinde yolculuğa çıkararak, Moğolların başarılarının savaş alanının çok ötesine uzandığını gösteriyor.

Bu devlet modeli birbirinden uzak medeniyetleri ilk kez birbirine bağlayan olağanüstü ticari ağın merkezinde konumlanmıştır.

Ayrıca yetenekli yöneticileri ödüllendiren ve yenilikçi bir ekonomik düzeni teşvik eden benzersiz bir siyasi rejime sahipti.

Moğollar, Volga Nehri’nin aşağısındaki başkentlerinden Rusya’daki ve İslam dünyasındaki devlet formlarını etkilemiş, dünya hakkında sofistike teoriler yaymış ve kozmopolit pek çok şehri barış içinde yönetebilmiştir.

‘Moğollar Dünyayı Nasıl Değiştirdi?’, göçebelerin tarihin periferisinde olduğu varsayımlarımıza meydan okuyor ve Moğollar tarafından şekillendirilmiş bir dünyada yaşadığımızı ortaya koyuyor.

Kitap, Moğolların sadece yıkıcı bir güç değil, aynı zamanda küresel ticaret ağlarını şekillendiren, kültürel etkileşimi artıran ve dünya tarihini derinden etkileyen bir medeniyet olduğunu ortaya koyuyor.

  • Künye: Marie Favereau – Moğollar Dünyayı Nasıl Değiştirdi?, çeviren: Muhammed Murtaza Özeren, Dergah Yayınları, tarih, 448 sayfa, 2024

José Manuel Lucía Megías – Cervantes ve Türk Akdenizi (2024)

Esaret, şövalyeler, silahlar, deniz, korsanlar, özgürce âşık olmak ve tüm bunların merkezinde Akdeniz…

Miguel de Cervantes, Akdeniz olmadan, Akdeniz’de geçirmiş olduğu yıllar olmadan anlaşılamaz.

Cervantes, 1569 yılında Roma’ya gelmeden önceki dönemi ve İtalyan savaş birliklerine katılma dönemleri olmadan, İnebahtı Deniz Savaşı’ndan (1571) beş yıl sonra Madrid’e dönene kadar geçirmiş olduğu yıllar hakkında bilgi sahibi olmadan anlaşılamaz.

Cervantes, Cezayir olmadan, korsanlarla dolu ticaret ve fırsatlar denizi Akdeniz olmadan anlaşılamaz.

Yani ne Cervantes’i ne de eserlerini beş yıllık Osmanlı İmparatorluğu yıllarını öğrenmeden anlamamız mümkün değildir.

Elinizdeki bu kitap Cervantes’in hayatını ve eserlerini inşa eden Akdeniz ve Osmanlı topraklarında geçirmiş olduğu dönem hakkındadır.

Bütün hayatını etkileyen ve işgal eden gençlik ve ilk olgunluk yıllarında yaşadığı hayatı ile ilgilidir.

Cervantes’in hayatı ve eserlerinin, özellikle Türk Akdeniz’i ile olan ilişkisi üzerine odaklanıyor.

José Manuel Lucía Megías, Cervantes’in edebiyatında Osmanlı ve Akdeniz etkilerini irdeliyor, aynı zamanda İspanyol-Osmanlı ilişkilerinin edebiyata yansımalarını da inceliyor.

  • Künye: José Manuel Lucía Megías – Cervantes ve Türk Akdenizi, çeviren: Nesrin Karavar, Dergah Yayınları, tarih 128 sayfa, 2024

 

Jean-Paul Roux – Kutsal ve Mitik Dağlar (2024)

İnsanlık tarihi boyunca dağlar göklerle ve metafizikle ilişkide bazen aracı bazen de bizatihi bu ilişkinin tecessümü oldu: Tanrıların meskeni olan Olympus; Şiva’nın yogi pozisyonunda oturduğu Kailasa Dağı; Çin’de göksel imparatorun ikamet ettiği en ünlü efsanevi dağ Kunlun; Türklerin çıktığı Ötüken; İbrahimî dinlerin dağları…

Doğu’da olduğu gibi Batı’da da insanlar dağları tanrılar ve şeytanlarla doldurmuşlardır.

Zamanın başlangıcından beri dağlar saygı görmüş, mukaddes bilinmiş, kutsalın sınırında durmuştur.

Kimi halklar dağları dünyanın merkezi, diğerleri ise Cennet ve Dünya arasındaki iletişim noktası olarak görmüştür.

Kimileri cenneti orada bulmuş, kimileri canavarlar ve muhteşem hayvanların doğaüstü diyarlar olarak düşlemiştir.

Dağlar büyük tek tanrılı dinlerin kalbinde yer alır: Tanrı Hz. Musa’ya Yasa tabletlerini Sina’da vermiştir, Hz. İsa Golgota’da ölmüş ve dirilmiştir ve Baş Melek Cebrail Hz. Muhammed’e Cebel-i Nur’da görünmüş ve ondan ilahi sözü yaymasını istemiştir.

Dağ her zaman büyülemiş ama aynı zamanda korkutmuştur ve kutsal olan her şeyde bulunan bu kararsızlık, içinde şaşırtıcı arketipler keşfettiğimiz sayısız mitolojiyi beslemiştir.

Bu kitap bizi dağlarla ilgili asırlık inançları, mitleri, halk geleneklerini ve batıl inançları keşfetmeye davet ediyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Dağın karanlık, olumsuz, korkutucu bir görünüşü var. Tezahürleri kimi zaman bizi dehşete düşürür… Dağ istikrardır, güçtür, erktir… Dikeylik idealinin canlı tezahürüdür… Dağın verdiği en önemli ders, ölümün bir başlangıç olduğudur.”

  • Künye: Jean-Paul Roux – Kutsal ve Mitik Dağlar, çeviren: Lale Özcan, Dergah Yayınları, tarih, 384 sayfa, 2024

Aimé Césaire – Sömürgecilik Üzerine Söylev (2024)

Martinikli düşünür ve şair Aimé Césaire’nın yayınlandığı 1950’den itibaren kült statüsü kazanmış ‘Sömürgecilik Üzerine Söylev’i sömürgeciliğin ilerlemeye, kapitalizme ve Batı’nın medeniyet kavramına içkinliğini ifşa eden bir manifesto.

Afrika ve Asya’daki sömürgeci idareler halen iktidardayken, milyonlar esaret altındayken yazılan bu metin iki yüzlü Avrupa hümanizminin cilasını kazırken gerçek bir evrensel hümanizmden hiç vazgeçmez.

Şiddetin tarihine ve yarattığı sömürgeci-sömürgeleştirilen diyalektiğine getirdiği eleştiri Fanon’dan Said’e sayısız düşünürü etkilemiş, post-kolonyal kuramın temellerini atmıştır.

Güneş Ayas’ın güncellediği sunuşu ve ek metinlerle genişlettiğimiz ‘Sömürgecilik Üzerine Söylev’ yeniden alenileşen Batı küstahlığı ve emperyalist şiddetin bu karanlık günleri için zorunlu bir okuma teşkil ediyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Fırtınayı duyuyorum. Bana ilerlemeden, ‘başarılanlardan’, tedavi edilen hastalıklardan, iyileştirilen yaşam standartlarından bahsediyorlar. Bense tüketilmiş, kültürleri ayaklar altında çiğnenmiş, kurumları yıkılmış, toprakları zapt edilmiş, dinleri darmadağın edilmiş, muhteşem sanat eserleri yok edilmiş, olağanüstü imkânları ortadan kaldırılmış toplumları duyuyorum… bu politika Avrupa’nın kendi yıkımından başka bir şeye sebep olmaz ve Avrupa eğer dikkat etmezse kendi etrafında yarattığı boşlukta telef olup gidecek.”

  • Künye: Aimé Césaire – Sömürgecilik Üzerine Söylev, çeviren: Güneş Ayas, Dergah Yayınları, siyaset, 152 sayfa, 2024

Uğur Öztürk – Osmanlı Dünyasında Himaye İlişkileri ve Yazılı Kültür (2024)

III. Murâd devri, on altıncı yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun en geniş sınırlara ulaştığı “Altın Çağ”ın etkilerinin hissedildiği bir dönem olarak hem siyasi olaylar hem de bunların etrafında gelişen yazılı kültür öğeleri ile yüzyıl içinde ayrı bir yere sahip.

Sultan III. Murâd dönemi himaye/patronaj ilişkilerini inceleyen bu kitap dört bölümden oluşuyor: Dönemin siyasi hayatına III. Murâd odaklı değinilen ilk bölümde, kendisi de şair olan sultanın (Murâdî) edebî hayatı, telif ettiği eserler ve hususî mektupları incelenmiş.

İkinci bölümde bir hâmi olarak sultanın saray çevresi, devrin uleması ve paşaları ele alınmış ve söz konusu kişilerin dönem yazarlarıyla olan ilişkilerine değinilmiş.

Çalışmanın ana kısmını oluşturan üçüncü bölümde, öncelikle III. Murâd’a ithaf edilmiş telif, tercüme ve şerh eserler mercek altına alınmış ve söz konusu eserler konularına göre tasnif edilmiş.

Ayrıca bu bölümde III. Murâd döneminde tasvirlenmiş yazmaların da bir dökümü verilmiş.

Dördüncü bölümdeyse, sultan için manzume kaleme alan şairler incelenmiş ve bu şairlerin yazdıkları şiirler üzerinden III. Murâd’ın bir portresi çizilmiş.

Ayrıca bu bölümde, Osmanlı’nın en ihtişamlı düğünü olan 1582 sünnet şenliğinin detayları, bu şenlik hakkında kaleme alınmış eser ve manzumeler de incelenmiş.

Kitabın sonunda da, III. Murâd dönemi eserlerinin (telif, tercüme, şerh) bir listesi verilmiş.

  • Künye: Uğur Öztürk – Osmanlı Dünyasında Himaye İlişkileri ve Yazılı Kültür, Dergah Yayınları, tarih, 560 sayfa, 2024

Timothy Mitchell – Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi (2024)

  • 19. yüzyılın Mısır’ına ilişkin bir kitap 21. yüzyılın Türk okuruna ne verebilir?

Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi’nde iki mesele inceleniyor.

Kitap öncelikle modern siyasi iktidar biçimlerinin nasıl işlediğini araştırıyor.

  • Modern ulus-devlet elindeki güçlere nasıl kavuşmuştur?
  • Siyaset biliminin alanına giren devletin formel güçleri ile resmî yönetim kurumlarının dışında kalan daha örtük ve yaygın iktidar biçimleri –okullarda ve iş yerlerinde, toplumsal örgütlenmede ve ekonomik planlamalarda, kitlesel eğlencelerde ve kitle kültüründe, kentlerin ve konutların mekânsal örgütlenmesinde, doğa ve kırsal kesim üzerindeki denetimde iş başında olan iktidar– arasında nasıl bir ilişki vardır?

Kitabın ele aldığı ikinci mesele ise bu yeni iktidar biçimleri ile dünyayı anlamanın modern biçimleri arasındaki ilişkidir.

Modern siyasi iktidar biçimleri, “kişi”ye ve bu kişinin dünyayla olan ilişkisine yeni deneyimler getirdi.

  • Bu deneyimler, gerçeğin ve gerçeği bilmenin ne demek olduğuna dair yeni tasavvurların doğmasına yardımcı oldular mı?

Kitapta, Mısır’ın sömürgeleştirilmesi üzerinden modern iktidar ve bilgi biçimlerinin kullandıkları yöntemler ve dayandıkları metafizik inceleniyor.

‘Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi’ 1988’de yayımlanışından bugüne sadece Orta Doğu çalışmalarını dönüştürmekle kalmadı, modernite tartışmasının Avrupa-merkezciliğini kırarak kavramın Batı dışındaki serüveni üzerinden yeni bir tarihini ve tanımını ortaya koydu.

Mitchell böylelikle Said sonrasının eleştirel ajandasından modern dünya tarihinin kavramların ve disiplinlerin dolaşımı ve dönüşümünün hikâyesi olarak yeniden yazılmasını mümkün kılan yeni bir hattın önünü açtı.

Şark’ın kolonizasyonu basit bir işgal değildi, “Şark”ın icat edilmesini, fiziksel tezahürlerinden azade ve bu tezahürleri tanzim eden bir “yapı”nın vücuda getirilmesini gerektiriyordu.

  • Künye: Timothy Mitchell – Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi, çeviren: Zeynep Altok, Dergah Yayınları, tarih, 328 sayfa, 2024

Sözde-Plutarkhos – Placita Philosophorum (2024)

Sözde-Plutarkhos’a nispet edilen ‘Placita Philosophorum’, Antik Yunan’la ilgili genel olarak doksografi, özel olarak da doğa bilimleri tarihi alanında kaleme alınan Diogenes Laertios’un ‘Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri’ ve Joannes Stobeaus’un ‘Eklogon’, ‘Apophthegmaton’, ‘Hypothekon Biblia Tessara’sı (Alıntılar, Deyişler ve İlkelerden Oluşan Dört Kitap) ile birlikte günümüze ulaşan üç klasikten biridir.

Kusta b. Luka’nın Arapça tercümesinden Yunanca aslıyla karşılaştırılarak hazırlanan bu eser, Sokrates öncesi filozofların görüşlerine yönelik en kapsamlı açıklamaları sunmasının yanı sıra, Stoa felsefesinin hem Aristotelesçi ve Yeni-Platoncu eserler hem de İslam felsefesi üzerinde kabul edilen tesirini gösteren önemli bir kaynak.

  • Künye: Sözde-Plutarkhos – Placita Philosophorum: Filozofların Öğretileri, çeviren: Muhammet Ali Koca, Dergah Yayınları, felsefe, 136 sayfa, 2024