Doruk Yayınları – Dipnotski

Emre Dölen – Resimlerle Teknoloji Tarihi (2023)

Teknoloji doğal kaynaklardan yola çıkarak insan ihtiyaçlarını gidermede kullanılan her türlü şeyin üretim yöntemidir.

Teknoloji insanın ortaya çıkışı ile başladı.

Teknoloji çok basit olabildiği gibi günümüzdeki bazı örneklerde olduğu gibi çok karmaşık da olabilir.

Emre Dölen imzalı bu kitap, kullanılan enerji kaynaklarına göre sınıflandırılarak bazı önemli teknoloji alanlarının tarihsel gelişimi anlatılıyor.

Kitabın birinci kısımda suyun iletimi, dağıtılması, yükseltilmesi, değirmenler, su çarklarının bir güç kaynağı olarak kullanılması ve yel değirmenleri ele alınmış.

İkinci kısımda ateş teknolojisi veya başka bir deyimle piroteknoloji kapsamında en önemli konulardan olan çömlekçilik, bakır ile tunç, demir ile çelik ve camcılık konusundaki teknolojik gelişmeler anlatılıyor.

Üçüncü kısımda buhar makinesinin doğuşu ve buhar teknolojisinin ve dördüncü kısımda da elektrik teknolojisinin tarihsel gelişimi incelenmiş.

Teknolojik gelişmenin tarihini anlatılırken uzun yazılı açıklamalar yerine resim, şema ve şekillerin çok daha öğretici ve kolay anlaşılmayı sağlayıcı olduğu deneyiminden hareketle bol sayıda görsel malzeme kullanılmış.

Teknolojik gelişmeler genellikle 20. yüzyılın başına ve bazı konularda ortasına kadar getirilmiş ve bütün konularda Türkiye’deki gelişmeler ile ilişki kurulmuş.

Emre Dolen’in kitabını, konu üzerindeki yaklaşık kırk yıllık birikimiyle hazırladığını da ayrıca belirtelim.

Künye: Emre Dölen – Resimlerle Teknoloji Tarihi, Doruk Yayınları, tarih, 816 sayfa, 2023

Geneive von Petzinger – İlk İşaretler (2022)

Gizemleri seviyorsanız bu kitabı seveceksiniz.

Geneive von Petzinger, etkileyici, anlaşılır ve hızlı ilerleyen araştırmasında Buzul Çağı sanatçılarını ve arkalarında bıraktıkları mağara resimlerine bir rehber ve dedektif gibi yaklaşıyor.

Virginia Morell Indiana Jones’unkileri aratmayan bu macerada, arkeolog Petzinger, antik atalarımızın az bilinen geometrik kaya sanatını inceliyor.

Bu biçimler belki de insanların yazılı iletişiminin ilk hali ve antik geçmişimizin bazı gizemlerini çözmemizin anahtarı olabilir.

Bu dikkat çekici bulgular günümüzün en sıra dışı bilimsel görüşlerinden olabilir.

Künye: Geneive von Petzinger – İlk İşaretler: Dünyanın En Eski Sembollerinin Gizemlerini Çözme, çeviren: Barış Ergin ve Yakup Yaşar, Doruk Yayınları, arkeoloji, 344 sayfa, 2022

Max Beer – Sosyalizmin ve Sosyal Mücadelelerin Tarihi (2022)

Kapsamlı bir sosyalizm ve sosyal mücadeleler tarihi çalışması arayanları bu tarafa alalım.

Pek çok Marksist tarih çalışmasının yapılmasına öncü olmuş Max Beer’in eseri, ilkçağdan 20. yüzyılın başına sosyal mücadelelerin tarihini anlatıyor.

Max Beer şöyle diyor: “Hegel de Marx da çelişkilerin çarpışmasının ve karşıtlıkların vurgulanmasının hayatın ve evrensel bütün güçlerin gelişiminde, ilerlemesinde en etkin araçlar olduğu görüşündeler. Marx, en önemli sosyal gelişimlerin çelişen çıkarlara dayalı sınıf mücadelesinin sonucunda oluştuğuna inanıyor.”

Ustasının bu görüşünden aldığı ilhamla Max Beer, sosyal mücadelelerle ilgili bulabildiği her şeyi bir araya getirerek ortaya bir tarih çalışması koydu.

Elinizdeki ilginç ve kullanışlı çalışma ortaya çıktı.

Yazarın, Marksist tarih görüşünü yeterli ve ulaşılabilir şekilde okuyucuyla buluşturmak amacıyla ortaya koyduğu eseri yayımlandığı zaman da oldukça ilgi gördü.

İlk Çağ’dan 20. yüzyılın başına sosyal mücadelelerin tarihini anlatan eser yayımlandığı dönem kapsamlı bir sosyalizm ve sosyal mücadeleler tarihi çalışmasının eksikliğini giderdi.

Pek çok Marksist tarih çalışmasının yapılmasına öncü oldu.

Günümüzde hala tarihsel süreçlerin anlaşılır ve iyi hazırlanmış bir derlemesi olarak okuyuculara tarihsel bakış açısını sunuyor.

Künye: Max Beer – Sosyalizmin ve Sosyal Mücadelelerin Tarihi, çeviren: Galip Üstün, Doruk Yayınları, tarih, 608 sayfa, 2022

Kolektif – Çağlar Boyunca Nehirler Denizler ve Göller (2022)

Su, hayattır derler.

Peki, çağlar boyunca su uygarlığı nasıl etkiledi?

Bu kitapta, Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne kadar geçen süreçte nehirler, denizler ve göllerin insanoğlunun sosyo-ekonomik ve kültürel hayatına etkileri ile ilgili 29 makale yer alıyor.

Türkçe ve İngilizce olarak yayımlanan kitaba kitaba arkeoloji, tarih, sanat tarihi, coğrafya gibi bilim dallarında, alanında uzman, 5 farklı ülkeden ve 21 farklı üniversiteden bilim insanı makaleleriyle katkı sunmuş.

Künye: Kolektif – Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller: Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne, (Rivers, Seas and Lakes Through The Ages – From Prehistory to the Byzantine Period), editör: Oktay Dumankaya, Doruk Yayınları, tarih, 728 sayfa, 2022

Abbas Amanat – Modern İran Tarihi (2022)

Modern İran kültürü, tarihi ve siyaseti üzerine arşivlik bir çalışma.

Abbas Amanat, 976 sayfalık bu kapsamlı kitabında, yirminci yüzyıla yoğunlaşarak İran’ın inişli çıkışlı hikâyesinin zengin bir fotoğrafını çekiyor.

‘Modern İran Tarihi’, alışılmış yüzeysel bir tarih anlatımı değil, bir ulusun hikâyesinin derinlikli araştırması.

Bazılarını yüzlerce yıl öncesindeki şartların şekillendirdiği olaylara, kurumlara ve insanlara aydınlatıcı bir bakış sunuyor.

Yazar, arka planda hanedan değişimlerini, devrimleri, iç savaşları, işgali ve İslam Cumhuriyeti’nin yükselişini incelerken İran’ın farklı halklarının ve ekonomilerinin karmaşık tarihini ele alıyor.

Amanat, modern İran’da ve dünyada kalıcı etkileri olan olayları kronolojik ve tematik yaklaşımı bir arada kullanarak inceliyor.

Zengin tarih yazımına ve yirminci yüzyıla yoğunlaşarak İran’ın kültürü ve siyaseti üzerine eğiliyor.

Siyasi tarih, Amanat’ın on yıllardır süren araştırma ve çalışmalarının lokomotifi ve kitabın ana temasını oluşturuyor.

Kitap farklı katmanlarda edebiyat, müzik, sanat, ideoloji-din, ekonomi-toplum, kültürel kimlik ve gelenek tartışarak okuyucuya yeni alanlar sunuyor.

Künye: Abbas Amanat – Modern İran Tarihi, çeviren: Saner Sarı, Doruk Yayınları, tarih, 976 sayfa, 2022

Lev Vygotsky – Toplum İçindeki Zihin (2022)

Zihin yapılarının ve işleyişinin toplumsal ve kültürel çevre ile nasıl sıkı sıkıya bağlı olduğunu gözler önüne muazzam bir inceleme.

Marksist psikolojinin kurucusu Lev Vygotsky, tarihsel materyalizmin temelinde yeni bir psikoloji inşa ediyor.

Vygotsky’nin en önemli yapıtlarından biri olan ‘Toplum İçindeki Zihin’, bireyi, içinde yaşadığı toplumdan ayrı, yalnızca biyolojik dürtüleri ve öznel düşünce dünyasıyla ele alan bireysel-idealist psikolojinin yerine tarihsel materyalizm temelinde irdeliyor.

Psikoloji ve eğitime dair kuramsal açıklamalarının yanı sıra bu çıkarımlara ulaşmasını sağlayan deneysel çalışmalara da kitapta yer veriliyor.

Gelişim çağındaki çocuklarla gerçekleştirdiği çalışmalarla algı, dikkat, bellek, çocuklukta alet ve sembol kullanımı gibi süreçlerin doğasını keşfedişine tanık oluyoruz.

Yirminci yüzyıl başlarında, Sovyet Rusya’da yaşanan büyük dönüşümün en hızlı olduğu dönemlerde gerçekleştirilen bu çalışmalar sadece Rus coğrafyasında değil, batı bilim dünyasında da büyük bir coşku ve takdir ile karşılanmış; gelişim ve eğitim psikolojisi alanının temellerini atmıştı.

Vygotsky, günümüzde de psikoloji biliminin en çok atıf alan kuramcılarından olmaya devam ediyor.

Künye: Lev Vygotsky – Toplum İçindeki Zihin: Yüksek Zihinsel İşlevlerin Gelişimi, çeviren: Bahri Akın, Doruk Yayınları, psikoloji, 176 sayfa, 2022

Rahmi Kumaş – Meclisten Menderes Geçti (2021)

Menderes önceleri siyaseten CHP’ye göz kırpıyordu.

Ne olduysa çıkarlarına dokunan Köylüyü Topraklandırma Yasa Tasarısı Meclis’e gelince oldu.

Rahmi Kumaş, Menderes’in siyasi hayatı üzerine dört dörtlük bir çalışmayla karşımızda.

Menderes için denir ki, güzel giyinip TBMM yapısının giriş kapısı çevresinde İnönü’nün gelmesini sinsi biçimde bekleyip O’na görünür ve selamlaşırlarmış.

Çıkarlarına dokunan Çiftçiyi Topraklandırma Yasa tasarısı Meclis’e gelene kadar CHP ile sorunu olmayan Menderes için bu olayla beraber CHP’den kopuş ve daha hareketli bir siyasi hayat başlamıştı.

Kendisi CHP’den ayrılmamış, kovulmuştur.

Bundan sonra da kendisini azılı bir CHP ve İnönü karşıtı tutum içinde görüyoruz.

1947, 1948, 1949 ve 1950 bütçeleri üzerinde, yaptığı konuşmalar ile Recep Peker, Hasan Saka ve Şemsettin Günaltay hükümetlerini eleştiren konuşmaları incelenmeye değer konuşmaları ve Çiftçiyi Topraklandırma Yasası gibi konuşmalarını da kitabına dâhil eden Kumaş’ın çalışması, siyasette süren etkisi, ülke tarihindeki rolüyle günümüz Türkiye’sini anlamak için büyük önem taşıyan Menderes’e yakından bakmak için çok iyi fırsat.

Künye: Rahmi Kumaş – Meclisten Menderes Geçti, Doruk Yayınları, siyaset, 272 sayfa, 2021

Lev Vygotsky – Düşünme ve Konuşma (2021)

Düşünme ve konuşma süreçlerinin doğası nedir?

Psikoloji biliminin öncülerinden Lev Vygotsky, Marksizmin temel kavrayışını psikolojinin girift doğasına uyguladığı bu şahyapıtında açıklıyor.

Psikoloji biliminin öncülerinden, Batılı bilim insanlarınca “Psikolojinin Mozart”ı olarak nitelenen Lev Vygotsky’nin başyapıtı ‘Düşünme ve Konuşma’ deneysel psikolojinin bu en girift ve zor problemlerinden birini derinlemesine irdeliyor.

Her seviyeden okurun rahatlıkla takip edebileceği eser, ilk yayımlandığı tarihin üzerinden uzunca bir süre geçmiş olmasına rağmen bu sorun üzerinde çalışan bilim insanları için hâlâ bir kutup yıldızı işlevi görüyor.

Künye: Lev Vygotsky – Düşünme ve Konuşma, çeviren: Bahri Akın, Doruk Yayınları, psikoloji, 440 sayfa, 2021

Beno Kuryel – Bilme Arzusu (2021)

Beno Kuryel hocamızın kaleminden aşktan futbola, bilimden teknolojiye, matematik kaygısından bilimsel devrimlere uzanan ufuk açıcı makaleler.

‘Bilme Arzusu’, insanın iç dünyasına ve çevrenin bunun üzerindeki muazzam etkilerine yakından bakmak için iyi fırsat.

Kıskançlık, özgüvenli olma, motive etme, başarılı olma kavramlarını sorgulayan Kuryel, “doğrusal” bir önerme olan “özgüven” yerine, “doğrusal olmayan” bir başka önermeye, başka bir deyişle “farkındalığa”, yer vermeye, matematiğin yüceltilmesinin kültürel arka planına ve matematik kaygısına bakmaya davet ediyor bizi.

Doğa evrenin sonsuz bileşenlerinden yalnızca biridir.

İnsan da doğanın bir bileşenidir.

Uçsuz bucaksız bir varoluşa kafa yormaya çalışırız.

Doğayla ilişkimiz nasıldır?

Doğal mıdır?

Toplumsal mıdır?

Toplumsalın deviniminde yaşarız.

Toplumsallık, bireyi yaratır.

Birey de toplumu yapılandırır.

Toplumla birey arasında karşılıklı bir etkileşim vardır ama simetrik değildir.

İnsanın iç dünyası da benzer örnekler barındırır.

Örneğin en tanıdık duygulardan olan kıskançlık kıskacında yaşanan narsisizm ve eksiklenme duyguları zıt ama simetrik değildir.

Çünkü simetrik olsaydı aralarında çatışma olmazdı.

Asimetrik yapılanma, çatışmayı doğurur.

Bu duygu çatışmasında da mizaç örülür.

Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği bölümünde farklı ders işleyiş teknikleri, bilim ve felsefe üzerine sohbetleri ile öğrencilerin en sevdiği ve merak duyduğu hocalardan biri olmuş, dekanlık yaptığı dönemde Mühendislik Fakültesi’ne dönüşüm getirmiş Beno Kuryel’in çalışması, bu ve bunun gibi ilgi çekici konuları tartışıyor.

Matematik ve bilim tarihiyle felsefesi ve de psikanaliz üzerine sayısız seminer vermiş Kurley’in çalışması, aşktan futbola, bilimden teknolojiye, matematik kaygısından bilimsel devrimlere dek yaşamın içerden dışarıya pek çok farklı konularını çizgisel olmayan dinamik bir bakış açısıyla bir araya getirerek okuyucuya sonsuzluğun, farkındalığın ve bilme arzusunun kapılarını aralıyor.

Künye: Beno Kuryel – Bilme Arzusu, Doruk Yayınları, bilim, 320 sayfa, 2021

David Wells – Matematik ve Oyun (2021)

Matematik bilmeceleri ve problemlerine ilgi duyanların severek okuyacağı bir çalışma.

David Wells, matematik ve oyunlar arasındaki büyüleyici bağları gözler önüne seriyor.

Oyunların ve bilmecelerin çekiciliği zamansızdır ve her yerde sevilirler.

Özgün çalışmasında Wells, oyunlar ve matematiğin büyüleyici bağlarını ortaya çıkarırken, matematiğin tekdüze hesap yapmaktan ötesi, hayal gücü, içgörü ve kavrayış olduğunu kanıtlıyor.

Kitabın ilk kısmı oyunları tanıtıyor, bilmecelerden matematik oyunlarına, satrançta at hamlelerine değin konulara giriyor.

İkinci kısımda ise oyun oynarken bilimsel sorgulama, taktikler, strateji ve keskin bir gözlemle matematikçinin nasıl düşündüğünü inceliyor.

Yazar oyunsu özelliklerin insan davranışlarında yaygın şekilde bulunduğunu düşünüyor.

Matematiğin buradaki rolünü aydınlatırken bu olgunun nedenlerini anlatmak için de matematikten yararlanıyor.

Düşünceleri harekete geçiren bu kitap, matematiğe ve onun gizli güzelliğine tutkun herkes için harika bir okuma, lise matematik temeli kitabı kavramak için yeterli, bilmeceler ve oyunlar da lise çağına gelenler ve sonrası için uygun.

Künye: David Wells – Matematik ve Oyun, çeviren: Selin Yılmaz, Doruk Yayınları, bilim, 336 sayfa, 2021