Orhan Kemal, Türkiye’den sunduğu muazzam insan manzaraları ve Türkçeyi kullanmadaki ustalığıyla kalbimizde taht kurmuştur.
Nevzat Hız’ın bu güzel sözlüğü ise, bu büyük yazarı, O’nun dünyasını görmek, kullandığı dilin zenginliğini yeniden fark etmek, ayrıca Adana’yı daha yakından tanımak için harika bir fırsat.
‘Eşlerine Göre Ediplerimiz’, edebiyat araştırmacısı Sermet Sami Uysal’ın, ünlü yazar ve şairlerin eşleriyle yaptığı ve onların özel hayatlarına dair önemli ayrıntılar barındıran röportajlarından oluşuyor.
Eşinden “Bizim fil” diye bahseden Aka Gündüz; 13 rakamını uğursuz bulan Peyami Safa; evlenmek için Atatürk’ün iznini alan Falih Rıfkı; arı Türkçeci olarak bilinen Nurullah Ataç’ın divan edebiyatı sevgisi; çapkın olan Orhan Kemal’in bu nedenle eşi ile dargınlık yaşaması ve bir zamanlar eşinin sınıf arkadaşına âşık olan Reşat Nuri Güntekin, söyleşilerde karşımıza çıkan birkaç ilginç detay.
Kitap, okurlarını, ünlü kalemlerinin özel dünyalarına inmeye davet ediyor.
Yazar Orhan Kemal’in babası olan Abdülkadir Kemali Bey’in elimizdeki anıları, torunu Işık Öğütçü tarafından hazırlandı.
Abdülkadir Kemali Bey, bugün pek çok kaynakta karşımıza çıkan olaylara tanıklık etmiş, bu olayların içindeki kişilerle tanışmış, onlarla yakın ilişkiler kurmuş ve mücadeleye katılmış bir isim.
Kendisini özgün kılan hususların başında, sadece fikir üretmekle yetinmemesi, aynı zamanda düşüncelerini eylemlerinde gerçekleştirebilmesidir diyebiliriz.
Bir imparatorluğun çözülüşünden yeni bir devletin doğuşuna tanıklık eden Abdülkadir Kemali Bey’in anıları, Türkiye yakın tarihi açısından değerli bir kaynak.
‘Kenarın Dilberi’, tam 59 yıl sonra ortaya çıkmış bir Orhan Kemal romanı.
Kemal’in oğlu Işık Öğütçü, adeta bir dedektif titizliğiyle, 1956 tarihinde Siyasi Halk gazetesinde tefrika edilmeye başlanmış romanı ortaya çıkarmış.
Yazarın, ilk başlarda ‘Kötü Yol’ adlı romanına benzer açılan hikâyesi, çok farklı bir finalle sona ermesiyle dikkat çekmekte.
Orhan Kemal, Türkiye edebiyatına roman, öykü ve tiyatro türünde eserler vermesinin yanı sıra, kuşkusuz, sinemaya verdiği emekle de bilinen bir isim.
Orhan Kemal, başlangıçta senaryoya, daha çok geçim kaygısıyla başlamış olsa da, Türkiye sinemasının en güzel senaryoları onun kaleminden çıkma.
İşte Orhan Kemal, rehber bir kitap niteliğindeki bu eserinde, senaryo yazımı konusunu kapsamlı bir şekilde anlatıyor.
Orhan Kemal’in ‘Murtaza’ ve ‘Yörük Ali Efe’ senaryolarını da barındıran kitap, senaryo yazım tekniği konusunda hem nitelikli olması hem de ülke sinemasının sorunlarını yakından inceleme fırsatı bulmuş yazarın deneyimlerini barındırmasıyla dikkat çekiyor.
İlk baskısı 1971 yılında Sinan yayınlarınca yapılan ‘İstanbul’dan Çizgiler’, Orhan Kemal’in öyküleri ile Ferit Öngören’in çizimlerini bir araya getiriyor.
Öngören, projeyi ilk olarak, eski İkbal Kıraathanesi’nde Orhan Kemal’le tasarladıklarını ve kitap adının da bizzat Orhan Kemal’e ait olduğunu söylüyor.
İkili bu amaçla İstanbul’u dolaşmış ve kitabın tamamlanması da, beş yıl gibi bir vakit almış.
Bu çabanın ürünü olan elimizdeki kitapta, Orhan Kemal’in sahici üslubu ve toplumcu tavrıyla ördüğü, İstanbul ve İstanbul insanını anlatan öyküleri ile Öngören’in bu öykülerden yola çıkarak şehrin gündelik hayatını tasvir ettiği çizimleri yer alıyor.
Pek bilinmese de, edebiyatımızın önemli isimlerinden Orhan Kemal’in oyun türünde kaleme aldığı birçok eseri de bulunuyor. Orhan Kemal’in insandan, umuttan ve aydınlıktan yana tavrını bir kez daha gözler önüne seren bu oyunlar, aynı zamanda kendisinin edebiyatın farklı türlerinde yazma yetisinin de en iyi örneklerinden. Yayınevinin Orhan Kemal’in bütün oyunları serisinin bu birinci kitabında ise, yazarın ’72. Koğuş’, ‘Kardeş Payı’ ve ‘Üçkâğıtçı’ isimli oyunları yer alıyor. Bu oyunlardan ’72. Koğuş’, ilk kez, 26 Ocak 1967’de Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelenmişti. ‘Kardeş Payı’, ilk kez, Eylül 1970’te Ankara Mithatpaşa Tiyatrosu tarafından ve ‘Üçkâğıtçı’ da, ilk kez 31 Ekim 1997’de Adana Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenmişti. Kitaba, ’72. Koğuş’ oyununa dair dönemin önemli isimlerinin kaleme aldıkları yazılar da eklenmiş.
Orhan Kemal’in ‘Önce Ekmek’ isimli bu öykü kitabının ilk baskısı 1968 yılında yapılmıştı. Yazar hemen ertesi yıl aldığı iki ödülle, öykücülük alanında ne kadar başarılı olduğunu göstermişti. 1969 Sait Faik Hikâye Armağanı ile 1969 Türk Dil Kurumu Hikâye Ödülü’nü kazanan ‘Önce Ekmek’te on yedi öykü yer alıyor. Öyküler genel olarak, büyük şehirlerde hayatını sürdüren insanların yaşama tutunma çabalarını, yaşam kavgalarını tasvir ediyor. Bu savaş aynı zamanda insan öğüten acımasız bir canavara benzeyen şehirde tutunabilmek için de verilecektir. Öykülerin çoğunluğu, yazarın diğer eserlerinde de baskın bir şekilde görülen insana dair hümanist, direnişe ve mücadeleye vurgu yapan özellikleriyle öne çıkıyor.
Yoksul oldukları kadar, hayata karşı sıkı bir mücadele de yürütmekten geri durmayan insanları anlatan romanlarıyla bildiğimiz Orhan Kemal’den İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında geçen sekiz çocuk hikâyesi. Orhan Kemal’in özgün tarzından yansıyan hüzünlü sahnelerin yer aldığı bu öyküler, dönemin toplumsal ve ekonomik şartlarına dair gözlem ve saptamalar barındırmasıyla da belgesel niteliğinde bir yapıt. Birbirinden güzel bu öykülere, Oğuz Demir’in çizimleri eşlik ediyor. Türkiye’nin trajik yakın tarihine çocukluğun dünyasından bakabilmek için.
Orhan Kemal’in ‘Grev’inin ilk baskısı 1954 yılında yapılmıştı. Kitabın ilginç yönü, daha çok romanlarıyla bilinen Orhan Kemal’in öykülerinden oluşuyor olması. Kitapta yer alan öykülerin çoğunluğu, işçilerin dünyasını hikâye ediyor. Zor yaşam şartlarında çalışan işçilerin hikâyelerinin arkaplanında da, bu zor şartların değişeceğine dair umut ve aydınlık da dikkat çekecek derecede kendini gösteriyor. Son baskısı 1996’da yapılan ‘Grev’deki on sekiz öykü, Türkiye edebiyatının en önemli isimlerinden olan Orhan Kemal’in, son yıllarda yeniden yayımlanan külliyatına, önemli ve değerli bir katkı sunuyor.
Dipnotski 