Vasili Grossman – Dipnotski

İlya Ehrenburg, Vasili Grossman – Kara Kitap (2025)

‘Kara Kitap’ (‘Чёрная книга’), İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın işgal ettiği Sovyet topraklarında ve Polonya’daki ölüm kamplarında Yahudilere yönelik uyguladığı sistematik soykırımı belgeleyen en kapsamlı çalışmalardan biri. İlya Ehrenburg ve Vasili Grossman’ın girişimiyle hazırlanan bu eser, yüzlerce tanıklık, rapor, mektup ve resmi belgeden oluşan bir arşiv niteliği taşıyor. Kitap, yalnızca bireysel hikâyeleri değil, aynı zamanda Yahudi topluluklarının topyekûn yok ediliş sürecini ortaya koyuyor.

Metinde özellikle köylerde, kasabalarda ve şehirlerde gerçekleştirilen kitlesel infazların, toplama kamplarındaki gaz odalarının ve açlık, işkence, zorunlu çalıştırma gibi yöntemlerle gerçekleştirilen sistematik imhanın detayları aktarılıyor. Katliamlara tanıklık eden Sovyet askerleri, hayatta kalmayı başaran siviller ve esirlerden alınan ifadeler aracılığıyla Nazi işgalinin boyutları gözler önüne seriliyor. Bu anlatılar, yalnızca vahşetin tasviri değil, aynı zamanda kurbanların insanlık onurunu koruma çabalarının da bir belgesi niteliğinde yer alıyor.

Eserin tarihsel önemi yalnızca tanıklıklarda değil, aynı zamanda Sovyetler Birliği’nin bu çalışmaya yaklaşımında da beliriyor. Başlangıçta yayınlanması planlansa da, savaş sonrası dönemde antisemitizmin artması ve politik baskılar nedeniyle kitap Sovyetler’de sansürleniyor, ancak yurtdışında çeşitli versiyonları basılıyor. ‘Kara Kitap’, bugün hem Holokost tarihi hem de savaş dönemi Sovyet deneyimini anlamak için eşsiz bir kaynak olarak kabul ediliyor.

Künye: İlya Ehrenburg, Vasili Grossman – Kara Kitap: Yahudilerin 1941-1945 Savaş Yılları Süresince İşgal Altındaki Sovyetler Birliği Topraklarında ve Polonya Ölüm Kamplarında İşgalci Alman Faşistleri Tarafından Vahşice Katledilmeleri Hakkında, çeviren: Uğur Büke, Alfa Yayınları, tarih, 672 sayfa, 2025

Savaşta Bir Yazar: Vasili Grossman (2013)

SAVAŞTA BİR YAZAR: VASİLİ GROSSMAN, yayına hazırlayan: Antony Beevor ve Lyuba Vinogradova, çeviren: Sabri Gürses, Can Yayınları, anlatı, 382 sayfa

‘Savaşta Bir Yazar’, edebiyatın önemli eserlerinden olan ‘Yaşam ve Yazgı’nın yazarı Vasili Grossman’ın savaş yazılarını bir araya getiriyor. Kızıl Ordu gazetesi olan Krasnaya Zvedza’nın özel muhabiri olan Grossman 1941-1945 yılları arasında Sovyet cephelerinde yaşananların tanığı olmuştu. Cephede bin günden fazla bir süre kalan Grossman’ın yazıları, gözlemlerinin yetkinliği ve insani bakışı merkeze almalarıyla öne çıkıyor diyebiliriz. Alman ordusunun Sovyetler’i işgal etmesiyle başlayan yazılar, savaşın acımasız gerçeklerini betimlediği gibi, bizzat Sovyetler’in insanlık dışı uygulamalarını ortaya dökmekten de çekinmiyor.

Vasili Grossman – Her Şey Geçip Gider (2013)

HER ŞEY GEÇİP GİDER, Vasili Grossman, çeviren: Ayşe Hacıhasanoğlu, Can Yayınları, roman, 256 sayfa

‘Yaşam ve Yazgı’nın yazarı Vasili Grossman, son romanı ‘Her Şey Gelip Geçer’de, Stalin sonrası Sovyetlerdeki zorunlu çalışma kamplarını anlatıyor. Romanın başkahramanı İvan Grigoryeviç, acımasız koşullarda yaşadığı çalışma kamplarında otuz yıl kaldıktan sonra Moskova’ya dönmüştür. Fakat büyük dönüşümler geçiren başkentte neredeyse hiçbir şey İvan’ın bıraktığı gibi değildir. İvan şimdi, bu yeni dünyada kendine yer bulmaya çalışırken, geçmişiyle ve değerleriyle sancılı bir yüzleşme yaşayacaktır. Grossman, farklı karakterler ve hikâyelerle beslediği romanında, dönemin Rus toplumunun zengin bir panoramasını da çiziyor.