Ayşe Durakbaşa – Dipnotski

Kolektif – “Biz Erkekler” (2025)

“Biz Erkekler” adlı bu önemli derleme, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren şekillenen siyasi, düşünsel ve edebi arenada üretilen erkeklik anlatılarını derinlemesine inceleyerek, ülkenin kimlik inşası sürecine farklı bir perspektiften bakmamızı sağlıyor. Kitap, Türkiye’nin modernleşme projesinin farklı ideolojik kanallarında yer alan önemli figürlerin –Kemalist modernleşmenin “yeni adam” idealini savunan yazarlardan İslâmcı düşüncenin önde gelen isimlerine, ırkçı-militarist milliyetçi çevrelerden “erkeklikten muaf” olduklarını iddia eden sol düşünürlere kadar geniş bir yelpazede– nasıl farklı erkeklik imgeleri inşa ettiklerini titizlikle analiz ediyor.

Kemalist modernleşmenin “yeni adam” figürünü idealize eden Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Peyami Safa, Ahmet Ağaoğlu ve İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu gibi yazarların eserlerinde, modern, Batılı değerlerle uyumlu, aktif ve idealize edilmiş bir erkeklik portresi çizilirken; Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu ve İsmet Özel gibi İslâmcı düşünürlerin metinlerinde ise geleneksel değerlere bağlı, manevi derinliği olan ve İslami kimliği ön planda tutan bir erkeklik anlayışı öne sürülüyor. Ömer Seyfettin, Nihal Atsız ve Esat Mahmut Karakurt gibi ırkçı-militarist milliyetçilerin eserlerinde ise kahramanlık, savaşçılık ve ulusal ideallere bağlılık gibi vurgularla şekillenen, sert ve otoriter bir erkeklik imgesi belirginleşiyor. Şaşırtıcı bir şekilde, Şefik Hüsnü, Zekeriya Sertel ve Hikmet Kıvılcımlı gibi sol düşünürlerin, en azından söylemsel düzeyde, geleneksel erkeklik rollerinden ve beklentilerinden uzaklaşma ve “erkeklikten muaf” bir kimlik inşa etme çabaları da bu derlemede inceleniyor.

“Biz Erkekler”, sadece farklı ideolojilerin nasıl farklı erkeklik temsilleri yarattığını göstermekle kalmıyor, aynı zamanda bu temsillerin modern Türkiye’nin siyasi ve kültürel manzarasını nasıl şekillendirdiğini de anlamamıza yardımcı oluyor. Bu zihin açıcı derleme, okuyucuyu farklı düşünce dünyalarına doğru bir keşif yolculuğuna çıkarırken, edebiyat, siyaset ve düşünce arasındaki karmaşık ilişkiyi de gözler önüne seriyor. Farklı ideolojilerin penceresinden sunulan erkeklik anlatılarının karşılaştırılması, modern Türkiye’nin kimlik arayışının ve toplumsal dinamiklerinin daha derinlemesine anlaşılmasına katkıda bulunuyor. Bu nedenle, “Biz Erkekler”, modern Türkiye’nin düşünce tarihine ilgi duyan herkes için okunması ve üzerinde düşünülmesi gereken önemli bir kaynak niteliği taşıyor.

Aylin Özman, Selin Akyüz ve Gülşen Seven’in hazırladığı derlemede ayrıca Alev Çınar ile Beyza Çubukçu, Sercan Çınar, Aslı Çırakman, Ayşe Durakbaşa, Özlem Duva Kaya, Funda Gençoğlu, Murat Göç, Çimen Günay Erkol, Feyda Sayan Cengiz, İnci Özkan Kerestecioğlu, Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, H. Bahadır Türk, Aslı Yazıcı Yakın ile Meriç Kükrer ve Sinan Yıldırmaz’ın yazıları yer aldı.

Künye: Kolektif – “Biz Erkekler”: Türkiye’de Siyaset, Düşünce ve Edebiyatta Erkeklik Anlatıları, derleyen: Aylin Özman, Selin Akyüz, Gülşen Seven, İletişim Yayınları, inceleme, 358 sayfa, 2025

Ferhunde Özbay – Kadın Emeği (2019)

Daha önce burada, Ferhunde Özbay’ın kadın emeği, aile, nüfus dinamikleri ve politikaları alanlarındaki bütün üretimlerini ortaya koyan, harika bir derleme olan ‘Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus’ adlı kitaba yer vermiştik.

Kolektif bir çalışmayla gün yüzüne çıkan bu kitap ise, Özbay’ın kadın emeği üzerine 1979 ile 2011 tarihleri arasında kaleme aldığı seçme makalelerini bir araya getiriyor.

Makaleler, Özbay’ın arkadaşları, öğrencileri ve genç araştırmacı ve akademisyenlerin sunuşları ve açıklayıcı notlarıyla da zenginleşmiş.

Özbay’ın külliyatına çok önemli bir katkı olarak düşünülebilecek çalışma, Yıldız Ecevit’in, Özbay’ın Türkiye’de kadın ve çocuk emeğinin kavramsallaştırılmasına yaptığı katkıları ortaya koyduğu giriş yazısıyla açılıyor.

Kitabın devamında da,

Türkiye’de kadın emeği ve istihdamına ilişkin çalışmaların gelişimi,
Kadın istihdamının politika söyleminde 1970’lerden bugüne geçirdiği dönüşümler,
Türkiye’de kırsal/kentsel kesimde eğitimin kadınlar üzerindeki etkisi,
Kırsal yörelerde kadının statüsü, işgücüne katılımı ve eğitim durumu,
Kırsal ve kentsel kesimlerde kadın emeği,
Ücretli ve ev içi ücretsiz emek tartışmaları bağlamında kadın emeğinin bütünlüğü,
Türkiye’de kadın ve çocuk emeği,
Ev içinde sosyal sınıf dinamikleri,
Evlerdeki cariyeler, evlatlıklar ve gelinlerin emeği,
Türkiye’de ev emeğinin dönüşümü gibi konular ele alınıyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Saniye Dedeoğlu, Ayşe Durakbaşa, Yıldız Ecevit, İpek İlkkaracan ve Şemsa Özar.

Künye: Ferhunde Özbay – Kadın Emeği: Seçme Yazılar, yayına hazırlayan: Şemsa Özar, İletişim Yayınları, toplumsal cinsiyet çalışmaları, 325 sayfa, 2019

Kolektif – İnsan, Toplum ve Haklar (2015)

Esin Küntay’ın Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi’ne yapmış olduğu önemli akademik katkıları, kendisiyle birebir çalışmış kişilerin tanıklığıyla görünür kılan makaleler, bu kitapta.

Küntay’ın akademik yaşamı ve yapıtlarını irdeleyen bir girişle başlayan kitap, güzel sanatlar ve sosyoloji alanlarından pek çok makale barındırıyor.

Künye: Kolektif – İnsan, Toplum ve Haklar: Esin Küntay’a Armağan, yayına hazırlayan: Ayşe Durakbaşa, Bağlam Yayınları

Kolektif – Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek (2014)

Kapsamıyla dikkat çeken ‘Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek’, bilimsel çerçeveden değişen yurttaş-devlet ilişkilerini, yurttaşlık siyasetlerini ve yurttaş taleplerini sosyolojik, hukuki ve siyasi açılardan analiz ediyor.

Kitap, demokratik yurttaşlık idealine ulaşmada mücadelenin vazgeçilmez olduğunu gözler önüne sermesiyle de önemli.

Künye: Kolektif – Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek, derleyen: Ayşe Durakbaşa, N. Aslı Şirin Öner ve Funda Karapehlivan Şenel, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sosyoloji, 409 sayfa