Haiti ve Dominik Cumhuriyeti farklı tarihsel deneyimlere sahipken ABD ve Avustralya neden benzer tarihsel deneyimler yaşadı?
Jared Diamond ve James A. Robinson, küresel eşitsizliğin tarihsel kökenlerinin izini sürüyor.
‘Tüfek, Mikrop ve Çelik’ kitabının Pulitzer ödüllü yazarı Profesör Diamond ile Harvard Üniversitesi’nden Prof. Robinson, arkeolojiden iktisada, coğrafyadan siyaset bilimine farklı disiplinleri ortak bir çatı altında birleştirerek yeni ve geleceğe yönelik bir tarih okuması öneriyor.
Araştırmacının değişkenlerine doğrudan müdahale edebildiği kontrollü ve tekrarlı laboratuvar deneyleri, bilimsel yöntemin alametifarikasıdır.
Fakat böyle bir müdahaleye olanak tanıyan deneylerin, bilim dalı olarak kabul edilen pek çok alanda uygulanamaz olduğu da acı bir gerçek.
Bu tür tarihsel disiplinlerde verimliliği kanıtlanmış bir yöntem, doğal deney veya bir diğer adıyla karşılaştırma yöntemidir.
Bu yaklaşımda birçok yönüyle birbirine benzeyen fakat araştırmaya konu olacak yönüyle birbirinden ayrılan çeşitli sistemler –tercihen istatistiksel analizler yardımıyla ve nicel olarak– kıyaslanır.
Hispanyola Adası’nın iki güzide komşusu Haiti ve Dominik Cumhuriyeti farklı tarihsel deneyimlere sahipken Arjantin, ABD, Sibirya ve Avustralya gibi birbirlerine oldukça uzak ancak doğal “sınırlar”la birleşmiş olan toplumlar neden benzer tarihsel deneyimleri yaşamıştır?
Seksen bir Pasifik adası ile Hindistan’ın iki yüz otuz üç bölgesini birbirine bağlayan sosyopolitik olgular nelerdir?
Tarih, arkeoloji, iktisat, coğrafya ve siyaset bilimi perspektifinden hareket eden ‘Tarihin Doğal Deneyleri’, karşılaştırma yönteminin tarihe nasıl uygulanabileceğini göstermeyi ve bu yöntemin belirgin risklerini ortadan kaldırmak için başvurulabilecek bazı teknikleri değerlendirmeyi amaçlıyor.
Küresel eşitsizliğin tarihsel kökenlerinin izini süren Diamond ve Robinson, alanlarında önde gelen akademisyenlerle birlikte dünyanın bugününün dününü görünür hale getiriyor.
Çalışma, kontrollü deneylerin insanlık tarihinin, siyasetin, kültürün, ekonominin ve ekolojinin karmaşık gerçeklerine nasıl uygulanabileceğini ortaya koyuyor.
- Künye: Jared Diamond ve James A. Robinson – Tarihin Doğal Deneyleri, çeviren: Beste Naz Yıldız, Pegasus Yayınları, tarih, 360 sayfa, 2021
Dipnotski 