YEM Yayın – Dipnotski

Cahit Yılmaz – Seramik ve Çini Terimleri Sözlüğü (2025)

Cahit Yılmaz’ın kaleme aldığı ‘Seramik ve Çini Terimleri Sözlüğü’, yalnızca bir terimler dizini olmanın ötesine geçerek, çiniciliğimizim ve seramik sanatının köklü mirasını kapsamlı bir şekilde ele alıyor. Kitap, çini ve seramiğin tarihsel, teknik ve estetik yönlerini bir araya getirerek okuyucusunu hem bilgiyle hem de görsellikle zenginleştiriyor.

Kitapta, üretim sürecine dair malzemelerden kullanılan araçlara, geleneksel tekniklerden motif ve renk anlayışına kadar geniş bir içerik yer alıyor. Anadolu’nun tarihi üretim merkezleri ve bölgesel özellikleri ayrıntılı biçimde ele alınıyor. Ünlü çini ustalarının üslupları üzerinden ilerleyen anlatım, yalnızca geçmişin değil, bugünün de sanatsal izlerini yansıtıyor. Bu yönüyle eser, çiniyi yalnızca dekoratif bir unsur değil, aynı zamanda kültürel bir hafıza olarak yorumluyor.

Sözlük biçiminde hazırlanmasına rağmen kitap, seramik, keramik, arkeoloji ve mimarlık gibi alanlardan kavramlarla zenginleşiyor. Her terim, yalnızca açıklamasıyla değil, eşlik eden özgün fotoğraflar ve çizimlerle de anlam kazanıyor. Özel koleksiyonlardan alınan ve büyük kısmı ilk kez yayımlanan görseller, okuyucuya tarihî eserlerle birebir temas kurma imkânı sunuyor.

Cahit Yılmaz, çiniyi “süsleme sanatları içinde belki de en görkemli olanı” olarak tanımlıyor. Bu bakış açısı, kitabın her satırında hissediliyor. ‘Seramik ve Çini Terimleri Sözlüğü’, sanatla ilgilenenler kadar, kültürel mirasın izini süren herkes için önemli bir başvuru kaynağı olma niteliği taşıyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Kütahya’da görev yaptığım 25 yıl boyunca çini sanatına ilgi duydum, bu sanatı yerinden ve ustalarından öğrenme fırsatı buldum. Hem teorik hem pratik birikimle çini üretmeye başladım; üç kişisel sergi açtım, on yedi makale kaleme aldım ve baskı aşamasında olan üç kitap çalışması hazırladım. Yaklaşık 40 yıldır Kütahya çinisini bire bir yaşadım… Amacım, bu kadim sanatı öğrenmek, öğretmek ve araştırmak isteyenlere sağlam bir referans kaynağı sunmaktır. Dilerim ki bu çalışma, daha kapsamlı ve nitelikli eserlerin yazılmasına ilham verir…”

Künye: Cahit Yılmaz – Seramik ve Çini Terimleri Sözlüğü, YEM Yayın, sözlük, 192 sayfa, 2025

Kolektif – Macarların Tasarımları Türkiye’de (2025)

‘Macarların Tasarımları Türkiye’de’, Türk-Macar mimari ilişkileri odağında, Türkiye ile Avrupa arasındaki kültürel etkileşimi ele alan özgün bir çalışma.

Kitapta, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan dönemde, mimarlık aracılığıyla kurulan çok katmanlı ilişkiler anlatılıyor. Türk mimarisine duyulan ilginin oryantalist bakıştan modern mimarlık ilkelerine geçiş süreci çizimler ve metinlerle belgeleniyor. Türk ve Macar araştırmacıların ortak emeğiyle hazırlanan bu içerikler, ilk kez bu kapsamda bir araya getirilmiş.

Prof. Dr. János Krähling’e göre, Osmanlı’nın Avrupa’daki etkinliğinin azalmasından sonra bile, Türk mimarlığı Avrupa’da ilgi görmeye devam etmiştir. Guarini’nin Mağribi mimariden ilhamı ve Fischer von Erlach’ın Osmanlı anıtlarını içeren çalışmaları bu sürekliliği yansıtır.

Macar mimarisinin anıtları arasında, Macar romantik tarihselciliğinin önemli bir örneği olan Tata şehrindeki Saray Bahçesi’nde yer alan Türk mescidi gibi bu sürece uygun anıtları da bulabiliriz. Oryantalist formların romantik çağrışımı başlangıçta bu ilişkilerle karakterize edilmiştir. Daha sonra mûtat işveren, jüri, tasarım ve inşaat faaliyetleri kapsamında Türkiye ile ilgili mimari projeler profesyonel kamu yaşamının bir parçası haline gelmiştir.

Bu bağlamda oryantalist etkiler zamanla daha kurumsal mimari iş birliklerine dönüşmüştü.

Kitapta yer alan mimari çizimler, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli eski Avrupalı ortakları olan Macaristan, Almanca konuşan ülkeler ve İtalya arasındaki mimari bağlantıları sunuyor.

Kitap, Macaristan, Almanca konuşan ülkeler ve İtalya ile Osmanlı arasındaki mimari bağları vurgularken, Macar mimarların Türkiye’de gerçekleştirdikleri ya da tasarladıkları yapılar üzerinden karşılıklı kültürel aktarımı gözler önüne seriyor.

Künye: Kolektif – Macarların Tasarımları Türkiye’de: 19. ve 20. Yüzyılda Macar-Türk Mimarlık İlişkileri, editör: Gergő Máté Kovács, Zafer Sağdıç, YEM Yayın, mimari, 192 sayfa, 2025

Oylum Öktem – Cumhuriyetin Sanatçı Ailesi (2024)

Oylum Öktem’in 20 yıllık bir çalışmanın ürünü olan ‘Cumhuriyetin Sanatçı Ailesi: Işık Senfonisi’ kitabı, Cumhuriyetimizin kuruluşundan günümüze kadar heykel, seramik, müzik, edebiyat ve resim sanatlarının gelişimine önemli katkılar sunan sanatçı ailesinin hikâyesini anlatıyor.

Kitap, bir sergiyle eş zamanlı olarak yayınlandı ve aile büyüklerinin sanat eserleri, mektupları ve fotoğrafları gibi zengin bir arşiv sunuyor.

Öktem, bu kitapla ailesinin sanat yolculuğunu ve Türkiye’nin modernleşme sürecindeki yerini gözler önüne seriyor.

Özellikle babası Tankut Öktem ve dayısı Haluk Tezonar gibi ünlü heykeltıraşların hayatları ve eserleri detaylı bir şekilde inceleniyor.

Kitap, sanatın toplumsal rolü, aile bağları ve kültürel miras gibi konulara değinerek okurlara ilham verici bir deneyim sunuyor.

Bir sanatçı ailesinin üç kuşak boyunca süren sanat yolculuğunu anlatan Öktem, sanatın toplumsal değişimdeki rolü ve bireysel gelişim üzerindeki etkisini gösteriyor.

Cumhuriyet’in kültürel mirasını, Cumhuriyet döneminde sanatın gelişimi ve sanatçıların toplumsal sorumluluklarının da ele alındığı kitap, geçmişi anlamak ve geleceğe ışık tutmak için zengin arşivlerden yararlanmış.

Kitap, sanatın ve ailenin gücünü bir araya getiren, geçmişi geleceğe bağlayan etkileyici bir anlatı sunuyor. Sanatseverler, tarih meraklıları ve kültürel mirasımıza ilgi duyan herkes için bu kitap önemli bir kaynak niteliğinde.

Künye: Oylum Öktem – Cumhuriyetin Sanatçı Ailesi: “Işık Senfonisi”, YEM Yayın, inceleme, 448 sayfa, 2024

Reha Günay – Boğaziçi’nin Ahşap Konutları ve Yalıları (2023)

Reha Günay, Boğaziçi’nin yapı ve yaşam kültürünü eşsiz fotoğrafları aracılığıyla aktarıyor.

‘Boğaziçi’nin Ahşap Konutları ve Yalıları’, İstanbul Boğaz kıyılarındaki yapı ve yaşam kültürünü, 60 yılı aşan bir mimar, akademisyen, fotoğrafçı, yazarın gözünden anlatan özgün, siyah-beyaz bir fotoğraf seçkisi üzerinden aktarıyor.

Kitabın giriş bölümünde Antik dönemden Bizans’a, Osmanlı’dan günümüze uzanan bir yaşam ve yerleşim alanı olagelen Boğaz’ın öneminin göstergesi olan tarihi veriler; haritalar, gravürler eşliğinde paylaşılıyor.

Özellikle Osmanlı döneminde Boğaziçi ve kıyılarında gelişen mimarlığa, kültüre ilişkin kimi bilgiler ise döneme tanıklık etmiş Gugas V. İnciciyan, Edmondo de Amicis, Abdülaziz Bey, A. Cabir Vada, Abdülhak Şinasi Hisar gibi yazarların kaleminden aktarılıyor.

Göksu mesirelerinden mehtapta sandal sefalarına, sahilhane bahçelerinden yazlıklardaki hayata, balıkçılardan sandalcılara, yalı mimarlığından ahşap konutlara uzanan ve adeta denizle gelişen, bütünleşen bu yaşam kültüründen kesitler sunuluyor.

Ardından da Reha Günay, 1960’lardan bugüne çektiği özgün fotoğraflarla Anadolu Yakası başlığı altında Üsküdar’dan Anadolukavağı’na; Rumeli Yakası başlığı altında Tophane’den Yenimahalle’ye uzanan rotaları izleyerek, yaptığı seçki ile kimi günümüze dahi ulaşamamış kimi özgünlüğünü yitirmiş yapıları ve dokuyu gelecek kuşaklara aktarıyor.

Aziz Mahmut Hüdayi Külliyesi, Alexandre Vallaury tasarımı Debreli İsmail Paşa Yalısı, Sadullah Paşa Yalısı, Kadiri Tekkesi, Naime Sultan Yalısı, İstanbul’un en eski ahşap yapısı Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı ve ikinci en eski yapısı Kavafyan Konağı, Sait Halim Paşa Yalısı, Raimondo D’Aranco tarafından tasarlanan İtalyan Konsolosluğu, Huber Köşkü gibi tarihi ve mimari öneme sahip onlarca yapının yanı sıra birbirine yaslanmış, bir arada yaşama kültürünün de bir göstergesi olan mütevazi ahşap sıraevlerin, sokakların ve caddelerin kaydını düşüyor.

Reha Günay, küçük geleneksel ahşap konutlardan Barok, Art Deco, Art Nouveau ya da Neoklasik üsluplarda inşa edilmiş görkemli köşk ve yalılara uzanan eşsiz fotoğrafları aracılığıyla, yitirdiğimiz bir mimarlık anlayışını ve yaşam kültürünü şöyle hatırlatıyor:

“Çocukluğumu yaşadığım İstanbul’un neredeyse tamamı ahşap konutlardan oluşuyordu. 2.700 yıllık bir kentte toplum yapıları taş ve tuğladan yapılmış; zamanın her türlü aşınımına karşın büyük bir kısmı hâlâ var olmaya devam ediyor. Ancak konut mimarlığı tümüyle ahşap olduğundan çeyrek yüzyıllık aralıklarla yenilenerek çocukluğuma kadar dayanabilmişti. İstanbul sokaklarında dolaşırken yer yer kârgir veya betonarme konutlara da rastlıyordum. Bunlar daha çok bazı semtlerde veya ana caddeler üzerinde yer alıyordu. Bu inşa biçimi giderek artmaya başladı. İşte o zaman bu mimarlık mirasının bir gün yok olacağı endişesiyle fotoğraflarını çekmeye başladım…

Boğaziçi tarih boyunca süregelmiş 30 km derinliğinde bir kültür kanalıdır. Bu geçmişin sürekliliğini anlatmak için dönemleriyle ele almak istedim. Antik dönemde Boğaziçi kıyıları her noktasıyla iyi bilinen bir bölge olduğu halde Boğaziçi ile ilgili bilgilerimiz Bizans’ın sona ermesinden sonra gittikçe azalmış, en son merak edenler de 18.-19. yüzyıllarda sona ermiş görünüyor. Ancak geçmişin görüntüleri sisler içinde yok olurken, yeni yeşeren bir Boğaziçi kültürü gözlerimizi kamaştırmaya başlamıştır. Bu, Osmanlı uygarlığının yarattığı doğa ile bütünleşmiş duyarlılığıyla iyice incelmiş çok parlak bir dönemdir. Ne yazıktır ki bu dönem, Osmanlı’nın son zamanlarında, tıpkı sahip olduğu gücün zayıflayıp çöküşü gibi sona erdi.

Son yıllarda ise Boğaziçi, İstanbul’un sınırsız büyümesi ve kalabalıklaşması üzerine rant akımının etki alanına girmiş ve yeni zenginlerin ilgi odağı haline gelmiş bulunuyor. Belki de yine aynı nedenlerle yalı sevdası oluşmuş; yalı sahibi olmak ve yalıda yaşamak yeni bir tutku haline gelmiş; yalılar harap olmaktan kurtulmuş, yeni yüzleriyle su kıyılarında parlamaya başlamıştır. Ancak Osmanlı ekabirinin o incelikli yaşam dünyası artık başka bir biçime evrilmiş görünüyor… Tek tek konutları yenilemek veya ihya etmek Boğaziçi’nin görünümüne ve ruhuna ne kadar yakışıyor? Aralarında yüzlerce beton yığını yükselirken.. Sorgulanması gerekir, diye düşünüyorum. O nedenle fotoğrafları seçerken en eski olanlarını tercih ettim. Şimdi allanmış pullanmış haliyle belki bir kısmını zor tanıyacaksınız…”

Duotone özel baskı tekniği ile kuşe kâğıda, büyük boy, ciltli olarak basılan kitabın editörlüğünü Mesut Kaya, Grafik Tasarım ve baskı hazırlıklarını Kemal Kara, grafik uygulamasını ise Resul Atabay yapmış.

Künye: Reha Günay – Boğaziçi’nin Ahşap Konutları ve Yalıları, YEM Yayın, mimari, 296 sayfa, 2023

Owen Hopkins – Mimarlığı Okumak (2023)

Klasik Yunan’dan günümüze Batı mimarlığını ayrıntılı bir şekilde irdeleyen ‘Mimarlığı Okumak: Resimli Mimarlık Rehberi’, sıvalardan çatılara, sütun tiplerinden dekoratif silmelere kadar bir yapıyı oluşturan tüm öğeleri bileşenlerine inerek ele alan eşsiz bir görsel rehber.

Kitap, mimarlık tarihi boyunca gelişen yapı tiplerini ayrıntılı fotoğraflar ve açıklamalı çizimlerle gösteriyor.

Katedrallerden gökdelenlere, Klasik’ten Çağdaş döneme kadar tüm önemli yapı türlerini ve üsluplarını kapsıyor.

Yapılara, taşıyıcı sistemlere, malzemelere ve yapı detaylarına derinlemesine bakıyor.

Kitaptaki her bir terimin örneklendiği diğer bölümleri işaret eden, kapsamlı bir mimari terimler sözlüğü içeriyor.

Hemen hemen bütün öğelerin açıklamalı fotoğraflar ya da çizimlerle sunulduğu kitap, ilk andan itibaren, alfabetik olarak hazırlanmış geleneksel mimarlık sözlüklerinin barındırdığı sorunları aşmayı hedefliyor.

Bu nedenle bizzat yapılara, fotoğraflar ve notlar aracılığıyla öncelik tanırken mimariyi temel fikirlerine ve bileşenlerine inerek parçalıyor.

Owen Hopkins, birbirine çok fazla gönderme yapan dört bölümden oluşan kitabın içeriğini şöyle özetliyor:

“Birinci bölüm; giriş yazısında da işaret edildiği gibi mimarlık tarihi boyunca çeşitli formlarda yinelenen on yapı tipine odaklanıyor. Her tipe ait örnekler zaman ve yere göre değişiklikler gösterse de o tipin ayrılmaz parçası olan belli özellikleri bünyelerinde barındırıyorlar. Bu bölümde yer alan diğer yapı gruplamaları, zamana karşı direndiği kabul edilen ve birçok yapı tipi üzerinde etkisi olan formlara ya da morfolojilere göre yapıldı. Böylece bu bölümün, okuyucunun, örneğin bir kamu yapısıyla karşılaştığında dönüp bakabileceği ve en yakın mimari özellikleri taşıyan örneği bulabileceği ‘ilk başvuru noktası’ olması amaçlandı.

İkinci bölüm; Taşıyıcı Sistemler; bütün mimari dillerin bir biçimde bir yapının taşıyıcı sisteminin en temel eklemlenişinden türediği tezine dayanıyor. Benzer şekilde farklı mimari dillerin ana bileşenleri olarak çeşitli mimari dillerde, çeşitli formlarda ortaya çıkan çeşitli ana taşıyıcı elemanlara –sütunlar ve ayaklar, kemerler, modern beton ve çelik taşıyıcılar– odaklanırken belirli mimari üslupların ötesine geçiyor. Bu bölüm de ilk bölüm gibi diğer bölümler için ‘yol gösterici’ ama aynı zamanda belirli elemanları en ince ayrıntılarına kadar vermesiyle kendi başına bir son noktayı oluşturuyor.

Üçüncü bölüm; mimari elemanları –üslup, ölçek veya forma bakılmaksızın bütün yapılarda var olan ana bileşenleri– ele alıyor. Bunlar duvarlar ve yüzeyler, pencereler ve kapılar, çatılar, merdivenler ve asansörler olarak sıralanıyor.

Dördüncü bölüm; her bir terimin örneklendiği diğer bölümleri işaret eden standart bir terimler sözlüğünden oluşuyor. Terimler sözlüğü yalnızca ilk üç bölümde sözü edilen elemanları içeriyor ve kitabın kendisi gibi kapsamlı ama ansiklopedik değil. Kitabın görünür elemanlara ve öğelere odaklanmasıyla yapı strüktüründe genellikle görünmez kalan bileşenlere yer verilmiyor. Bazı aşırı eski terimler de gerek yer kısıtlılığı gerekse netlik açısından kapsam dışı bırakıldı. Her ne kadar mimarlık 20. yüzyılın ikinci yarısında küreselleştiyse de kitabın Batı mimarlık geleneği üzerine yoğunlaştığını belirtmek önemli; çok yakın tarihli bazı örnekler Avrupa dışından ve onun etki alanındaki yerlerden seçildi. Batı dışı yapılarla ilgilenen okurların daha özelleşmiş yapıtlara başvurması gerekiyor.

On yedinci yüzyılın sonu – on sekizinci yüzyılın başında Londra’nın büyük mimarı olan Christopher Wren, ‘Mimarlık sonsuzluğu amaçlar’ diyordu. Bu gözlem onun kentin ve ulusun simgesi olarak varlığını sürdüren St. Paul Katedrali’nde hayat buluyor. Çok az yapı St. Paul gibi büyük amaçlar ve gösterişle inşa edilirken, bir yerdeki ve durumdaki –en alttaki vernaküler yapılardan en tepedeki, en şatafatlı olanlara kadar– yapılar yapımcılarının kendilerini nasıl gördüklerinin birer göstergesi olarak yükselir. Dolayısıyla bir yapıyı –ister resmine isterse bizzat kendisine bakarak– okuma ve anlamını deşifre etme becerisi toplumun ve çevremizdeki dünyanın nasıl oluştuğunu anlayabilmek için esastır; bu kitabın kolaylaştırmaya çalıştığı şey de budur.”

Künye: Owen Hopkins – Mimarlığı Okumak: Resimli Mimarlık Rehberi, çeviren: Derya Nüket Özer, YEM Yayın, mimari, 176 sayfa, 2023

Uğur Tuztaşı ve Pınar Koç – Bir Anadolu Kentinin Modernleşmesi: Sivas’ta Cumhuriyetin Mekânları (2022)

Sivas’taki modernleşme pratiğinin kentsel mekândaki deneylerini deşifre eden önemli bir çalışma.

Uğur Tuztaşı ve Pınar Koç, Sivas’ta 20. yüzyıl mimarlık mirasını ortaya koyan ve modernleşme pratiğinin kent dokusundaki izleklerinin takip eden önemli bir çalışmaya imza atmış.

Kitap, salt bir katalog olmaktan ziyade modern-yerel arasındaki karşılaşmayı ve diyaloğu Sivas ölçeğinde kavramasıyla dikkat çekiyor.

İlk iki bölüm, kentin yıkım-yeniden inşa süreçlerine en fazla maruz kalan bölgesi olan kentsel alanı ele alıyor, kamusal görünürlüğün yeni tanımı olan kentsel mekândaki yeşil dokunun izini sürüyor.

‘Yıkılan Yapılar’ bölümü ise 1930-1980 zaman aralığında inşa edilen ve çeşitli sebeplerden dolayı yıkılan Sivas’ın yapılarını resmediyor.

Kitabın dördüncü bölümünde, kentsel mekândaki ‘Kamu Yerleşkeleri’ konu ediliyor.

Devlet Demiryolları Yerleşkesi, Cer Atölyesi Yerleşkesi, Çimento Fabrikası ve Yerleşkesi gibi önemli kamu iktisadi teşebbüsleri, Sivas’ta Erken Cumhuriyet döneminin modernleştirici araçları olarak ortaya çıkarken, 1950 sonrasında kamu kurumlarının taşra teşkilatları olarak organize edilen Karayolları ve Devlet Su İşleri gibi bölge müdürlükleri de kentsel mekâna büyük parçalar halinde nakledilmişti.

‘Kamusal Yapılar’ adlı kitabın beşinci bölümü, kentsel mekânda kamu yapılarının etkinliği üzerine yoğunlaşmış ve 20. yüzyılda kentte kamusallığın anlamını değiştiren bankalar, iş hanları, okullar ve hastaneler gibi öne çıkan yapı tiplerini sunuyor.

Kitabın son bölümünde ise kentteki modern ‘Konutlar’ yine kronolojik bir izlekle aktarılıyor.

Bu içerikte kira apartmanlarından kooperatif girişimlerine kadar genişleyen bir çeşitlilik yer alıyor.

Künye: Uğur Tuztaşı ve Pınar Koç – Bir Anadolu Kentinin Modernleşmesi: Sivas’ta Cumhuriyetin Mekânları, 1930-1980, YEM Yayın, mimari, 320 sayfa, 2022

Erhan İşözen – Bir Semtin Arayüzü: Ortaköy (2022)

Erhan İşözen, 1989-1992 yılları arasında gerçekleştirilen “Ortaköy Meydanı ve Çevresi Kentsel Tasarım Projesi”nin hem mimarı hem de sürecin birinci dereceden tanığı olarak; semtin tarihini, önemli yapılarını, sosyal yaşamını, sakinlerini, alınan kararları, tasarım planlarını, uygulamaları, eleştirileri, övgüleri, arşiv belgeleri ve fotoğraflar eşliğinde anlatıyor.

Projeye başladıkları dönemi “Gördüklerimi, projeyi, fikirlerimi herkese açıkladım, tartıştım, paylaştım, katılımcı bir ortam yaratmaya çalıştım” diye tanımlayan İşözen, kitabı hazırlama gerekçesini şöyle özetliyor:

“… Bu kitapta sadece mimarlık mecmualarında, kitaplarda mimari plan, kesit ve görünüşleri gösteren çizimleri, fiziksel planlamayı ‘şöyle yaptım, böyle yaptım’ diye anlatmak değil amacım. Semtte yaşayanları, mekânın yerle kurduğu ilişkiyi, sosyal hayatı, mahallenin tarihini; bütün bunları akademik bir dille değil, tarihi ve mimari okumaların tümünü karma bir yazı diliyle, yaşadıklarımın öyküsünü de anlattım. Ortaköy tarihi, farklı inançların barış ve dostluk içinde yaşadığı İstanbul tarihi demektir. Cami, kilise, sinagog yan yanadır.

Ortaköy özenti bir anlayışla, biçimsel bir amaçla tasarlanmadı. Bu Boğaziçi köyü; camisi, iskelesi, çınar ağaçları ve çeşmesi ile yere ait özel yapısıyla geleneksel bir ‘Osmanlı Boğaziçi köyü’ karakterini taşır. Var olan şehirlerin, meydanların kopyası değildir. Ortaköy’ün zaten var olan, etkileyici olan, kendi tarihidir.

Ortaköy Meydanı henüz İstanbul’un sahte kamusal alanlarının inşa edilmediği, alışveriş merkezlerinin gündelik yaşamımıza girmediği bir sanat ve kültür ortamıydı. Bu çalışma, Ortaköylüleri, buraya gelecek insanları mutlu etmek amacıyla yapılmış, kullanıcıların sosyal hayatını iyileştirme çabasıydı. Otuz yıl boyunca bu çabaya doğru eklemlenen hiçbir şey yapılmadı…”

Kitapta; Ortaköy Camisi (Büyük Mecidiye Camisi), Küçük Mecidiye Camisi, Hüsrev Kethüda Hamamı, Naime Sultan Yalısı, Esma Sultan Yalısı, Feriye Karakolu, Damat İbrahim Paşa Çeşmesi, Ayios Fokas Rum Ortodoks Kilisesi, Etz Ahayim Sinagogu, Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, Simon Kalfa Apartmanı, Suzan Apartmanı, Makbule Hanım Apartmanı gibi semte kimliğini kazandıran yapıların tarihçelerine, yaşadıkları değişim ve dönüşümlere ayrıntılı olarak yer veriliyor.

Künye. Erhan İşözen – Bir Semtin Arayüzü: Ortaköy (1989-2019), YEM Yayın, mimari, 388 sayfa, 2022

Vedat Özkan – İnşa Etme Kültürü (2022)

Şantiyelerde insan davranışları çok kendine has biçimlerde sergilenir.

Yapım ve inşa etme sürecini “insan odaklı” inceleyen Vedat Özkan da, inşaat kuruluşları ve onların şantiyelerinde yaşanan insan davranış, algı, kültür gibi değerlerini gözlemler, veriler ve bilgiler eşliğinde yorumluyor.

Kitapta,

Şantiyelerde bekleme eylemi nasıl algılanır?
Şantiyelerde anlamın egemenliği nasıl olmalıdır?
İnsan kaynaklarının bir şantiyeye yansımaları ne yönde olur?
Hayali deneyim ve hayali kişilik hangi sonuçları doğurur?
İnşaat kuruluşlarının siyaset, hukuk ve bürokrasisi nasıl olmalıdır?
Saldırgan yapılar ortaya çıkabilir mi?
Yabancı dile yüklenen sermaye değeri şantiyelerin hangi durumlarına etki eder?
Dünya genelinde tekelleşmiş inşaat kuruluşları neden bulunmaz?
“Şantiyelerde ruhsal gerilimden kaçış yok” derken ne anlatılmak istendi?
Ve inşaatın geleceği ve boyutları nerelere uzanıyor? gibi soruların yanıtları aranıyor.

Kurum, kuruluş ve kitleler tarafından yapıların yapım süreçlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak davranışsal veriler de içeren çalışma, inşaat kuruluşlarında ve şantiyelerde çalışan yöneticilerin insan duygu ve düşüncelerine yönelik uyguladıkları yöntem ve yaklaşımları tekrar gözden geçirmelerini sağlayacak deneyimlenmiş bilgiler de içeriyor.

Kitap bunun yanı sıra, sosyoloji ve kitle davranışları üzerine çalışanlar için de önemli bir başvuru kaynağı niteliğinde.

Künye: Vedat Özkan – İnşa Etme Kültürü: İnşaat Kuruluşlarında ve Şantiyelerde İnsan Davranışları, YEM Yayın, mimari, 224 sayfa, 2022

Kolektif – Konya’nın 1950 Sonrası Çağdaş Yapıları (2021)

Konya’nın 1950-2018 arasındaki modern mimarlık üretiminden harika bir seçki.

Kitapta, Gümüş Antik Otel’den Alaeddin Ordu Evi’ne, İş Bankası Binası’ndan Horozluhan Apartmanı’na, Yeşil Meram Konutu’ndan Mevlana Kültür Merkezi’ne ve Konya Şehir Stadyumu’na Konya ile özdeşleşmiş pek çok yapı mercek altına alınıyor.

1950 sonrası Konya’sının mimari envanterini çıkaran, kentin çağdaş mimari yüzünü sergileyen ve Türkiye mimarlık tarihine not düşen kitapta, tam 100 yapı yer alıyor.

Mimarlar Odası Konya Şubesi Bilimsel Yayın Komisyonu üyeleri ve danışma kurulu üyelerinin tavsiyeleriyle belirlenen yapılar; akademisyenler ve mimarlar tarafından kaleme alınan, tasarım ve yapım süreçlerinin, mimari özelliklerinin aktarıldığı metinler, arşiv belgeleri, çizimler, fotoğraflar eşliğinde aktarılıyor.

Türkiye’de 1950’ler; sanayileşmenin, hızlı kentleşmenin, kente göçün ve devamında konut sorunlarının artmaya başladığı bir dönem.

Aynı zamanda bu yıllar, Türk mimarlığının dışa açıldığı, Batı’yla birlikte modern mimarlığın etkisi altında kaldığı ve bu yönde mimarlığın üretildiği bir dönem de oldu.

Uluslararası Üslup, Türkiye’nin tüm kentlerinde etkisini göstermiş ve kentlerde modernist akımın izleri görülmeye başladı.

Bu çalışma kapsamında 1950 ve sonrası dönemde mimarlık alanındaki üretimlerin Konya’da nasıl şekillendiği, Uluslararası Üslup’un Konya’daki yansımaları, kentlere göç, sanayileşme ve konut sorunları ile nasıl başa çıkıldığı inceleniyor.

Künye: Kolektif – Konya’nın 1950 Sonrası Çağdaş Yapıları, editör: Armağan Güleç Korumaz ve M. Feyza Yarar, YEM Yayın, mimari, 268 sayfa, 2021

Reha Günay – İstanbul’un Kaybolan Ahşap Konutları (2021)

İstanbul’un simgesi olan ahşap konutlar, yıllar içinde ve göz göre göre yok edildi.

Reha Günay’ın konu üzerine başvuru kaynağı niteliğinde olan bu çalışması, 200 fotoğraf eşliğinde İstanbul’un ahşap yapı dokusunu belgeliyor.

Kitap, iki kısımdan oluşuyor.

Birinci kısım ahşap konut yapımının tarihçesinden başlayarak “Türk evi” kavramını mimari ve yapım tekniği açısından anlatıyor.

Ardından da bu geleneğin günümüze kadar gelebilmiş seçkin örneklerini planlar, resimler, gravürler ve fotoğraflar eşliğinde sunuyor.

İkinci kısım ise, Günay tarafından 1960 yılından günümüze kadar farklı tarihlerde çekilmiş 4000’e yakın fotoğraf arasından seçilen 200’ü aşkın siyah-beyaz fotoğrafla İstanbul konut dokusunun izini semt semt sürüyor.

Günay’ın objektifi ile Zeyrek’ten Süleymaniye’ye, Cibali’den Beşiktaş’a, Üsküdar’dan Anadoluhisarı’na, Kadıköy’den Göztepe’ye uzanan bir tarih yolculuğuna çıkarıyor.

On beşinci ve on altıncı yüzyıldan günümüze Türk evi geleneğinin en sıra dışı örneklerinin vücut bulduğu İstanbul, yakın zamana kadar koruduğu ahşap konut dokusunu ve buna paralel gelişen yaşama kültürünü bugün yitirmiş görünüyor.

Bu geleneğin örneklerini eşsiz fotoğraf kareleriyle ölümsüzleştiren kitap, bu tipolojiyi ve ortaya çıkardığı konut dokusunu gelecek kuşaklara aktaracak önemli bir belgeleme çalışması olarak dikkat çekiyor.

‘İstanbul’un Kaybolan Ahşap Konutları’, yalnızca bir yapı tipolojisi ya da yapım tekniğinin anlatımının ötesinde, bir dönemin ev yaşantısı ve sosyal ilişkileri hakkında da fikir veren, ayrıca “zamanın değişimini ve toplumun, ekonominin, teknolojinin, kentleşmenin nereden nereye gittiğini gösteren” bir belgeleme çalışması olmayı amaçlıyor.

Günay şöyle diyor:

“1960 yılında İTÜ’den mezun olduktan sonra, bir mimar olarak sadece kendi olanaklarımla bu zamana kadar çevremi belgelemeye çalıştım. Oturduğum sokak, okula gittiğim yollar, mahalleler hep ahşap evlerden oluşuyordu. Giderek kaybolan, yıkılıp yerine apartmanlar yapılan ahşap evler, fakültede de aldığımız eğitimle hep ilgimi çekmiştir. Fırsat buldukça sokaklarda dolaşır, mimari özelliği olan evleri arar, fotoğraflarını çekmeye çalışırdım. Nitelikli evler aradığımdan harabeye dönmüş veya onarılarak değişmiş, kat kat kiraya verilmiş evler, konaklar hep konu dışında kalırdı. Şimdi geriye baktığımda ‘Keşke sokak fotoğrafları çekseydim’ diye düşünüyorum. Ahşap evlerin oluşturduğu sokak perspektifleri; evler tek tek niteliksiz veya bozulmuş olsalar da çok güzeldi. Mimarlık diliyle, organik bir yapıları vardı.

‘İstanbul’un Kaybolan Ahşap Konutları’nda sunduklarım benim küçük koleksiyonumun bir parçası! Bu küçük dediğim koleksiyon, İstanbul’dan neredeyse üç dört bin kareyi içeriyor. Fotoğrafları hazırlarken ve seçerken evleri çevreleriyle beraber vermeye çalıştım. Bazen henüz yapılaşmamış ağaçlı yan parselle, bazen telefon, elektrik direkleri ve telleriyle, pencerelerden uzanan soba boruları ve altına takılan is toplayıcı konserve kutularıyla, bunların bağlantı telleriyle, ahşap ev kaplamalarındaki çürümüş bir parçayı çıkarıp kendine yuva kurmuş karga ve güvercinleriyle, içinden otlar sarkan küçücük serçe yuvalarıyla daha sonraları çatılara konulan televizyon antenleriyle… Bütün bunlar o zamanki ev yaşantısının bir parçası olarak tarihe geçecek belgelerdir. Zaman zaman yıkılmış, bozulmuş ev resimleri de göreceksiniz. Yıkık evler yapım yöntemi hakkında bize önemli bilgiler verdiğinden benim çok beğendiklerim arasındadır. Ayrıca bozulan daha doğrusu apartmanlaşan bir çevre içinde kalan tek tük evler de o mahallenin eski dokusu hakkında bize bilgi verdiği gibi, zamanın değişimini ve toplumun, ekonominin, teknolojinin, kentleşmenin nereden nereye gittiğini gösteren belgelerdir. İster ders alırsınız, ister ‘değişim esastır başka türlüsü olamazdı’ der geçersiniz…”

Künye: Reha Günay – İstanbul’un Kaybolan Ahşap Konutları, YEM Yayın, mimari, 296 sayfa, 2021