Endülüslü Yahudi filozof ve şair İbn Cebirol (1020/21-1058), dönemin yazın geleneğine uyarak Arapça kaleme aldığı felsefi eserlerinde madde ile suret ilişkisini, Yeni Platoncu metafiziği ve Sahte-Empedoklesçi fikirleri yeniden değerlendirmiştir.
Ahlâka dair temel fikriyatını yansıttığı ‘Kitâbü Islâhi’l-Ahlâk’ta ise teorik ve pratik ahlâkın niteliklerini zihinsel, ruhsal ve fiziksel süreçler çerçevesinde ele almış, psikofizyolojiye dair dikkate şayan fikirler ortaya atmıştır.
Bu eserinde dikkat çeken unsurlardan biri, nefsin faziletlerini ve rezîletlerini, Aristotelesçi erdem anlayışını tarif eden “Altın Orta” kuramına vurgu yaparak açıklamasıdır.
İbn Cebirol’un birçok medeniyete ait felsefi geleneği tek potada eritmesi de onu farklı kılar.
Mezkûr eserinde Eski ve Yeni Ahit gibi dinî metinlere yaptığı atıflarla beraber, Yunan filozoflardan ve Arap şairlerinden yaptığı alıntılarla geniş bir felsefe mirasını Endülüs’ün kendine has entelektüel çatısında birleştirmiş, insanın ahlâkî ve fizyolojik yapısı arasında bağ kurarak özgün bir yapı ortaya koymuştur.
İbn Cebirol’ün eserleri vasıtasıyla hem İslâm felsefesine hem de Orta Çağ Avrupası skolastik düşüncesine büyük bir etki bıraktığı aşikârdır.
Bu sebeple, onun eserleri modern Avrupa felsefe çevrelerinin dikkatinden kaçmamış, defalarca yeni edisyonlarla birçok Avrupa diline çevrilmiştir.
Filozofun ‘Ahlâk Terbiyesi’ (‘Kitâbü Islâhi’l-Ahlâk’) başlıklı bu çalışması, İbn Cebirol uzmanı Fırat Çelebi’nin titiz çevirisiyle ilk defa tam metin hâlinde Türkçede.
- Künye: İbn Cebirol – Ahlak Terbiyesi (Kitabü Islahi’l-Ahlak), çeviren: Fırat Çelebi, Runik Kitap, felsefe, 104 sayfa, 2023
Dipnotski 