Doğan Özlem – Dipnotski

Paul Hühnerfeld – Heidegger (2022)

Martin Heidegger’in felsefesini yaşamı ve kişiliğiyle bağlantılı şekilde ele alan çalışmalar çok azdır.

Paul Hühnerfeld’in 1959 tarihli bu çalışması ise, Heidegger’in kişiliği ve özellikle politik kimliği hakkındaki tartışmalar için bugün de en önemli kaynaklardan biri.

Kitap, neredeyse peygamber sayılmış ve bazı çevrelerce etrafına bir esrar perdesi çekilmiş bir adamı teşrih masasına yatırıyor.

Hühnerfeld, büyük bir açıklık ve açık sözlülükle, filozofun kendi ‘varolana atılmışlık’ını, yani kişiliğini sergiliyor.

Kitap kutsal olana saygısızlık etkisi bırakıyor ve 1930’lu yılların Heidegger’ini gözümüzün önünde bir skandal figür hâline getiriyor.

Heidegger’in felsefesi ve kişiliği hakkında sahip olduğu temel bilgilere dayanarak, Karaorman’ın efsanevi düşünürü hakkında şunu düşünmemizi istiyor: Heidegger felsefesi Nazizmden unsurlar barındırıyor mu?

Künye: Paul Hühnerfeld – Heidegger: Bir Filozof, Bir Alman, çeviren: Doğan Özlem, Fol Kitap, felsefe, 144 sayfa, 2022

Wilhelm Dilthey – Hermeneutik ve Tin Bilimleri (2022)

“Ben çağdaş bilimsel düşüncenin her bir öğesini insani varoluşun bütünlüğüne bağlıyorum.”

Wilhelm Dilthey’in tin bilimleri, yorumbilim ve sanatta tekillik hakkındaki temel metinleri bu kitapta.

Tin bilimlerinin felsefi temel sorununu tarihsel ve sistematik bir bakışla çözümleyen çalışma, kısa bir hermeneutik tarihi olarak da okunabilir.

İnsan tini, bir nevi tarihin kumaşıdır, insanın duygu ve düşüncesinden çıkmış ve tarihsellik kazanmış olan her şeydir.

Ancak bu tin kendisini öylece açığa vurmaz; taşlarda, jestlerde, sözcüklerde ve eylemlerde, açımlanmayı yani yorumlanmayı beklemektedir.

Bu nedenledir ki Dilthey hermeneutiği veya yorumbilimi, ‘filolojik virtüözlük’ olarak tanımlar.

Anlama ve açımlama daima bizzat yaşamdan etkilenir ve yaşamı etkiler.

Örneğin sanat, yaşam deneyimine dayanır; hem cenneti hem cehennemi, yaşam gerçekliğinin renkleriyle resmeder.

Bu kitap Alman filozof Dilthey’ın tin bilimleri, yorumbilim ve sanat anlayışına giriş olarak yazmış olduğu temel metinlerinden oluşuyor.

Tin bilimlerinin konusu ve yöntemi; hermenuetiğin doğuşu; sanatta tekilliğin anlamı kitapta ele alınan temel konulardandır.

Yine bu kitap, Schleiermacher, Schiller ve Schlegel değinileriyle kısa bir hermenuetik tarihi de sunuyor.

Künye: Wilhelm Dilthey – Hermeneutik ve Tin Bilimleri, çeviren: Doğan Özlem, Fol Kitap, felsefe, 128 sayfa, 2022

Erich Rothacker – Tarihselcilik Sorunu (2021)

Nietzsche, filozofları tarih duygusundan yoksun olmakla itham etmişti.

Erich Rothacker’in felsefe tarihinde dönüm noktası olan bu kitabı, felsefeyi tarihsel bir perspektifle yorumlayarak Nietzsche’nin çağrısına olumlu yanıt veriyor.

Platon dünyayı görünenler ve düşünülenler olmak üzere ikiye ayırdığında, tarihin ve tarihselliğin, hakikat arayışının önünde bir engel olarak görülmesinin de yolunu açmıştı.

Nietzsche, filozofları ‘tarih duygusu’ndan yoksun oldukları gerekçesiyle kıyasıya eleştirirken, tarihe karşı kemikleşmiş önyargılarını yıkmaları, ‘değerlerini yeniden değerlendirmeleri’ için bu yüzden çağrıda bulunuyordu.

Alman filozof Rothacker’in ölümünden önce kaleme aldığı bu son kitap, onun Nietzsche’nin bu çağrısına verdiği olumlu bir yanıttır.

Felsefenin beylik hakikat ve nesnellik arayışına karşı insanı tarihsel bir kültür varlığı olarak görmenin, tarih duygusunu bastırmayan perspektifli bakışın bizi vardıracağı sonuçları sergilemesi itibarıyla da felsefe tarihinde benzersiz bir yere sahip: filozofların ve bilim insanlarının değişmezleri ararken tarihin akışına kapılmamak için sorunlarını katı düşünce kalıpları içinde kalarak çözmeye çalıştıklarını ileri süren Rothacker’in bu eserinde olgunlaştırdığı ‘dogmatik’ kavramı, Kuhn’un ünlü ‘paradigma’ kavramının, hatta Feyerabend’in bilimsel bağnazlık eleştirisinin önceli olarak da görülmeli.

Künye: Erich Rothacker – Tarihselcilik Sorunu: Hakikat, Perspektif ve Dogmatik, çeviren: Doğan Özlem, Fol Kitap, felsefe, 104 sayfa, 2021

Kolektif – Felsefede 50 Yıl (2016)

Mayıs 2016’da düzenlenmiş Doğan Özlem sempozyumuna sunulan bildiriler.

Yazarların bir kısmı, tanıdıkları, bildikleri Doğan Özlem hakkındaki fikirlerini paylaşıyor.

Bildirilerin geri kalanı ise, Özlem’in Türkiye’de sosyal bilimlerin gelişimindeki rolünü, Türkiye’de felsefeye yaptığı katkıları ve düşünürün Türkiye’deki felsefe çalışmalarına bakışını ortaya koyuyor.

Künye: Kolektif – Felsefede 50 Yıl, hazırlayan: Mustafa Günay, Notos Kitap

Kolektif – Teori ve Pratikte Felsefe Disiplinleri (2020)

Felsefe, ilk ortaya çıktığı zamanlardan bugüne hayatı anlamlandırıyor ve aradan geçen uzun zamana rağmen insana ve yaşama dair bir fenomen olmaya devam ediyor.

Kimileri çok soyut ve yaşamdan kopuk bulsa da öyledir.

Türkiye’de felsefe alanında çalışan önde gelen isimlerden olan Doğan Özlem’in derlediği ve çevirdiği buradaki yazılar ise, felsefe disiplinleri ve felsefenin temel sorunları hakkında harika bir rehber.

Etik, estetik, metafizik, ontoloji, bilgi kuramı, mantık, tarih ve siyaset felsefesi gibi alanlardan pek çok yazı barındıran kitap, özellikle felsefeye yeni giriş yapmak isteyen okurlar için bir başvuru kaynağı olmaya aday.

Künye: Kolektif – Teori ve Pratikte Felsefe Disiplinleri, derleyen ve çeviren: Doğan Özlem, Fol Kitap, felsefe, 544 sayfa, 2020

Doğan Özlem – Etik (2017)

Doğan Özlem, konu ve sorunlarının çeşitliliği ve teori bolluğu açısından en zengin felsefe konularından biri olan “etik”e odaklanıyor.

Dört bölümden oluşan kitapta ilk olarak, belli başlı etik konuları ve problemleri betimleniyor.

İkinci bölümde, etik tipleri bu konu ve problemlere tanıdıkları önceliklere göre sınıflandırılıyor; üçüncü bölümde, etik tiplerine eleştirel açıdan yaklaşılıyor.

Kitabın dördüncü bölümünde ise, felsefi etiğin olabilirliği ve ortonomi etiği gibi, etik üzerine değerlendirmeler yer alıyor.

Özlem’in ahlak felsefesi dersi için hazırladığı kitap, aradan uzun yıllar geçmesine rağmen, konuya dair rehber niteliğini halen koruyor.

Künye: Doğan Özlem – Etik: Ahlak Felsefesi, Notos Kitap, felsefe, 201 sayfa

Doğan Özlem – Tarih Felsefesi (2010)

Doğan Özlem, ilk baskısı 1984’te yapılan ‘Tarih Felsefesi’nde, anlatımını birçok düşünürün bakış açısıyla zenginleştirerek, tarih felsefesi alanına muazzam bir katkı sunuyor.

Antikçağdan 20. yüzyıla kadar tarih felsefesinin gelişimini izleyen Özlem, bunu Platon, Aristoteles, Augustinos, İbn Haldun, Herder, Kant, Hegel, Marx, Comte, Nietzsche, Dilthey, Spengler, Toynbee, Weber, Popper, Heidegger ve Gadamer gibi birçok filozofun düşünceleri üzerinden ele alıyor.

Özlem ayrıca, Alman idealizmi, romantizm, Marksizm, pozitivizm, tarihselcilik, Frankfurt Okulu, varoluşçuluk, neopozitivizm, yapısalcılık ve hermeneutik gibi akımların, tarih felsefesiyle bağlantılarını da ayrıntılı bir bakışla irdeliyor.

Künye: Doğan Özlem – Tarih Felsefesi, Notos Kitap, felsefe, 526 sayfa

Doğan Özlem – Türkçede Felsefe (2015)

Doğan Özlem’in yayımladığı yazı ve söyleşilerinden oluşan, Türkiye’de felsefenin geçmişi ve bugününü sorgulayan, bize özgü bir felsefe tarzının inşa edilip edilemeyeceğini tartışan bir kitap.

İkinci Meşrutiyet döneminde fikir hareketleri, felsefe geleneği ve Türkiye aydını, Cumhuriyet döneminde felsefe ve 1980’den sonra felsefe çalışmaları, kitaptaki kimi konular.

Künye: Doğan Özlem – Türkçede Felsefe, Notos Kitap

Ernst Cassirer – Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi (2017)

Immanuel Kant felsefesinin tümü üstüne yazılmış bu en geniş kapsamlı ve nitelikli yapıt, özellikle üniversitelerin lisans ve lisansüstü düzeyde felsefe öğretimi veren birimleri için altın değerinde bir kaynak.

Bu klasikleşmiş kitabın yazılışının üzerinden neredeyse yüz yıl geçmesine rağmen, halen Kant felsefesi üzerine yapılmış en iyi çalışmalardan biri olarak kabul ediliyor.

Kant’ın gençlik ve öğrenim yıllarını anlatarak çalışmasına başlayan Cassirer, ardından Kant’ın temel metinlerini kronolojik bir sırayla ve ayrıntılı bir analizle çözümlemeye koyuluyor.

Cassirer’in çalışması, Kant’ın öğretisinin her yönüyle sunduğu özel sorunlara dalmadan, ancak sistemin temel çizgilerini ve Kantçı düşünce yapısının en önemli ve belirgin ana doğrultularını göstermesiyle önemli.

Künye: Ernst Cassirer – Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çeviren: Doğan Özlem, Notos Kitap, felsefe, 579 sayfa, 2017

Doğan Özlem – Persona (2014)

Felsefe, karşılaşma ve diyalogdur.

Özlem de, başka filozoflar ve başka metinlerle karşılaşmalarından yola çıkarak felsefi kavrayışının serüvenini bizimle paylaşıyor.

Yazar, Macit Gökberk’ten İsmail Tunalı’ya, Giambattista Vico’dan Jürgen Habermas’a birçok düşünürle diyalogunu, onlarla olan çakışma noktalarını ve fikirlerine itirazlarını dile getiriyor.

Künye: Doğan Özlem – Persona, Notos Kitap