Peygamberden aktarılan sözler olan hadisler, Müslümanlığın en önemli ikinci kaynağı. Bayrak ise, peygamberin yanı sıra arkadaşlarının, hatta onlardan sonraki kuşakların sözlerinin de hadis tanımı içinde değerlendirilmesini sorgulamaya açıyor. Kitap temelde, “Halkın gözünde hadis neden hep peygamber sözü olarak anlaşılıyor? ” sorusunun yanıtını arıyor.
‘Anadolu’da Kızılca Halvet’, Babai isyanını, isyanın tarihe geçmiş liderlerini ve dayandığı sosyal çevreyi hikâye eden bir roman. Askeri Öner bu romanını, 1989 Yunus Nadi Ödülü kazanmış senaryosundan yola çıkarak kaleme almış. Öner, Babai isyanını anlatırken, bu isyana neden olan çevresel faktörleri, isyanın daha sonraki Anadolu’ya miras bıraktıklarını da ihmal etmiyor. Burada Batı’da Haçlı ordularının İstanbul’u zapt etmesi ve Doğu’da da Moğol istilasının yarattığı büyük tehdit gibi tarihi gerçekler, tahmin edilebileceği gibi, romanın asıl gerilim unsurlarını oluşturuyor. Öner’in kurgusu için, konusunu Anadolu’dan alan tarihi romanların başarılı bir örneği denebilir.
Arif Tekin ‘İslam’da İçki’de, Kur’an’da ve diğer İslami kaynaklarda içki konusunun nasıl işlendiğini irdeliyor; Hz. Muhammed ve çalışma arkadaşlarının içki-şarap alıp almadıklarının yanıtını araştırıyor. Kitapta, İslamiyet öncesi dönemlerde Arap yarımadasında içki kültürü; Kur’an’da içki-şarap ayetlerinden ne gibi sonuçlar çıkarılabileceği; hadislerde içki ve şarabın neleri kapsadığı; İslam’da içki cezası; Hz. Muhammed’in hastaların içki içmeleriyle ilgili hadisi; Hz. Muhammed’in Kâbe’de, tavaf esnasında ne içtiği; İslam literatüründe nebizin ne anlama geldiği ve Halife Ömer ile Muaviye dönemlerinde içki konuları araştırılıyor.
Vecihi Timuroğlu, kapsamlı çalışması ‘Estetik’te, eski Yunan’dan günümüze estetik alanında yaşanan önemli değişimleri irdeliyor. Yazar burada, güzel algısını etkileyen toplumsal ve tarihi koşullar, biçem ve güzel, sanatın alanı, Marksçı estetiğin temel dayanağı, Marx ve Hegel’in diyalektik anlayışlarının farkları, sanat ve toplumsal ruh, estetiğin sınırlandırılması, yeni toplumda devrimci estetik, egemen sınıf ve sanat, din estetiği, birey ve sanatsal yaratış, özdekçi diyalektik açısından güzel, yazın yapıtlarının estetiği, şiir estetiği tartışmaları, estetik ve ahlak gibi bu alana giren pek çok detayı tartışıyor.
E. Xemgin elimizdeki çalışmasında, Kürtler üzerinden Aleviliğin kökeni ve Mazda inancıyla olan ilişkisini irdelerken, bu iki inancın insana ve dünyaya bakışındaki benzerlik ve ayrılıkları karşılaştırıyor. Kürtlerde sosyal hayatın ve inançların evrimiyle kitabına başlayan Xemgin, Alevilik ve Mazda inançlarının felsefe ve öğretileri konusunda okurlarını aydınlatıyor. Kitabın devamında da, Alevilik ile Mazda inancının kendini tanıma, suyun kutsallığı, burçlar, yaşam, akıl, bilgiye verilen önem, kutsal sayılar, insan, cennet ve cehennem, kader anlayışı ve mücadele gibi konu ve kavramlara nasıl yaklaştıkları karşılaştırılıyor.
Cafer Tiryaki ‘İnsan ve Uygarlık’ta, insanın uzun yıllar süren biyolojik evriminden günümüze kadar geçen dönemde yaşanan doğal ve toplumsal değişimleri, ayrıntılı bir bakışla izliyor. Yazar, uygarlık aşamalarındaki siyasal, kültürel, psikolojik dönüşümleri; genetik, kozmoloji, fizik, psikoloji gibi farklı disiplinlerin verileri ışığında değerlendirirken, aynı zamanda Charles Darwin, Karl Marks, Friedrich Engels, Gregor Mendel, Sigmund Freud ve Jean-Baptiste Lamarck gibi düşünürlere sık sık göndermelerde bulunuyor. Tiryaki’nin nitelikli çalışması, insanlığın trajik ve görkemli hayatının dönüm noktalarını saptıyor.
Faik Bulut, ilk baskısı 1995 yılında yapılan ‘Ehmedê Xanî’nin Kaleminden Kürtlerin Bilinmeyen Dünyası’ adlı çalışmasında, 1651-1707 yılları arasında yaşamış şair, düşünür, tarihçi ve sufi Ehmedê Xanî’nin eserlerinde yer bulmuş Kürt toplumundaki siyasal ve sınıfsal mücadeleyi; Kürt müziğindeki çalgı ve makamları; Kürtlerin gelenekleri, görenekleri, töreleri ve toplumsal kurallarını inceliyor. Bulut’un çalışmasında bunun yanı sıra, Kürt şiirinde efsane, erotizm, astronomi ve gökbilimin nasıl işlendiği; Xanî’nin kadın portreleri; Xanî’de Kürt meselesinin tezahürleri ve Kürt sufi düşüncesinin kendine has yönleri gibi konular da ele alınıyor.
H. Nedim Şahhüseyinoğlu köy enstitülerinden bir öğretmen. Şahhüseyinoğlu, hayat deneyimini, “Şehirde ‘Kuyruklu Kürt’ diye alay edilen bir çocukken, toplumun aydınlanmasının neferlerinden biri olmuşum.” şeklinde özetliyor. Kendisi uzun yıllar, sol politikada çaba sarf etmiş, örgütlenme-sendikacılık alanında çalışmalarda bulunmuş bir isim. Dolayısıyla onun anılarından oluşan elimizdeki kitap, Türkiye’nin çalkantılı yakın dönemine, sol siyasetten bir muhalifin gözünden bakmasıyla dikkate değer. Şahhüseyinoğlu’nun anılarında çocukluk yılları, köy enstitüleriyle tanışma, öğretmenlik yılları, sendikal mücadele, örgütlenme çalışmaları, kitap yasakları, düşünce suçları, Sivas Katliamı, sansür ve Kahramanmaraş Katliamı gibi çok sayıda ayrıntı yer alıyor. Kitap, Türkiye’nin yakın tarihiyle ve özellikle de Türkiye’deki sol siyasetin geçirdiği aşamalar ve deneyimlerle ilgilenenlere önerilir.
Faik Bulut, ‘Kürt Dilinin Tarihçesi’nin bir “alan çalışması olmadığını” ve bu Kürtçenin tarihine ilişkin çalışmaların ilki olduğunu söylüyor. Kitap, ‘Türk Tarih Tezinin Eleştirisi’, ‘Hint-Avrupalılık ve Dilleri’, ‘İrani Diller’, ‘Avesta-Ari Dil İlişkisi’, ‘Med Dili’, ‘Medce, Pehlevice, Farsça’, ‘Fars Dili’, ‘Pehlevi Dili’, ‘Med Dilinden Kürt Diline’, ‘Kürt Dili ve Lehçeleri’, ‘Kürt Dilinin Yapısı’, ‘Kürt Diline Yönelik Devlet Politikaları’ ve ‘Kürt Diline İlişkin Konum Belirleme Siyasetleri’ başlıklı on üç bölümden oluşuyor. Bulut’un kitabı, anadilde eğitim tartışmalarının yoğunlaştığı bu döneme rastgelmesiyle önemli bir işlev üstleniyor. Kitabın ayrıca, Türkçede Kürt dilinin tarihçesine dair bir başlangıç eseri olduğu söylenebilir. İlk baskısı 1993 yılında yapılan kitabın, Kürtçenin tarihini öğrenecek olanlara hitap edebilecek bir giriş kitabı olduğu söylenebilir.
Dipnotski 