Evrim Tevfik Güney

Konrad Lorenz – İşte İnsan (2023)

Saldırganlığın, insan türünün hayatta kalmasına yönelik işlevi nedir?

Ünlü etoloji uzmanı Konrad Lorenz, “insanın nispeten ilkel ama o ölçüde de tehlikeli temel dürtü ve içgüdülerini” hatırlatma görevini kusursuz bir biçimde yerine getiriyor.

Lorenz’in, saldırganlığı, insan eylem ve tepkilerinin temel nedenlerinden biri olarak belirleyip bu kitapta ikna edici bir şekilde açıklamasından bu yana, “saldırganlık” sadece antropolojik ve sosyolojik tartışmaların anahtar kavramı haline gelmekle kalmadı, daha da önemlisi son 40-50 yılda, bu konuda dağ gibi bir literatürün doğmasına vesile oldu.

Bu gerçek, ilk baskısı yıllar önce yapılan bir metnin çağa damgasını vurabilmesini de anlaşılır kılıyor.

Künye: Konrad Lorenz – İşte İnsan: Saldırganlığın Doğası Üzerine, çeviren: Veysel Atayman, Evrim Tevfik Güney, Alfa Yayınları, inceleme, 424 sayfa, 2023

Konrad Lorenz – Hazreti Süleyman’ın Yüzüğü (2023)

Konrad Lorenz’in Altenberg’deki evi Nuh’un gemisi gibiydi.

Ama hayvanlarla bu ölçüde bir dostluk, ev yaşamında zorluklar da çıkarmıyor değildi hani: Yatak odasında geceyi geçirip, sabah pencereden uçup giden yabankazları mı ararsınız, bulduğu bütün gömlek ve pantolon düğmelerini koparan papağanlar mı, bilumum mobilya ve perdeleri mahveden küçük kuşlar mı…

Nobel ödüllü, dünyaca ünlü etoloji uzmanı Lorenz bu kitabında, hayvanlarla yaşadığı deneyimleri eğlenceli ve ironik bir dille anlatıyor, ama aynı zamanda hayvanların farklı yaşam alışkanlıkları ve davranış biçimleri üzerine çok değerli bilimsel bilgileri de biz okurlara sunuyor.

‘Hazreti Süleyman’ın Yüzüğü’, küçük kargalardan su farelerine, köpeklere, kedilere ve hatta kurtlara kadar her tür canlının yaşamına dair gözlemlerin, içgörülerin yer aldığı keyifli bir hazine.

Künye: Konrad Lorenz – Hazreti Süleyman’ın Yüzüğü, çeviren: Evrim Tevfik Güney, Alfa Yayınları, bilim, 248 sayfa, 2023

Jürgen Kocka – Kapitalizmin Tarihi (2018)

Kimi sağcı düşünürler, 90’lı yıllardan başlayarak tarihin sonunun geldiğini şevkle dillendirmeye başlamıştı.

Onlara göre, sosyalizm tarihsel yenilgisini yaşamış, kapitalizm alternatifsiz ve yenilmez bir sistem olduğunu dosta düşmana kabul ettirmiş ve gelecekte de tek sistem kapitalizm olacaktı.

Tabii, işler hiç böyle gitmedi.

Kapitalizm, yeni krizlerle boğuşmaya başlayınca bu tezin doğruluğu tartışılmaya başlandı ve 2008 finans krizinin patlak vermesinden sonra da, artık hiçbir geçerliliği kalmamış bu söylem hepten rafa kaldırıldı.

Kapitalizmin tarihi konusunda dünya çapında tanınan bir isim olan Jürgen Kocka ise bu kitabında, kapitalizmin gelişiminin dönüm noktalarını eleştirel bir bakışla saptıyor ve ardından, bu sistemin insanlığın geleceğinde ne gibi roller üstleneceğini tartışıyor.

Kitap ilk olarak, kapitalizmi, onun ilk hali olan merkantilizmi ve ticari kapitalizmi işleyerek başlıyor.

Sanayi kapitalizmi ve finans kapitalizm ile devam eden kitap, nihayet, kapitalizmin aldığı nihai biçim olan neoliberalizmi inceliyor.

Her seviyeden okurun sıkılmadan okuyacağı kitabı, kapitalizmin tarihi hakkında dört dörtlük bir rehber olarak öneririz.

Künye: Jürgen Kocka – Kapitalizmin Tarihi, çeviren: Evrim Tevfik Güney, Say Yayınları, tarih, 230 sayfa, 2018

Galina Breitkreuz – Şeriata Karşı Kadınlar (2008)

‘Şeriata Karşı Kadınlar’, Afganistan’daki şeriat düzeninde varolmaya çalışmış ve bunu yaparken de büyük mücadeleler ortaya koymuş kadınlarla yapılmış röportajlardan oluşuyor.

Gazeteci Nahid Başardost,
Kabil Üniversitesi’nde doçent Nesrine Gross,
Afganistan’daki kadın-erkek ilişkilerinin aksine, oldukça rahat bir evlilik ilişkisi yaratan köylü kadın Devlet Begüm,
General Katul Muhammedsoy,
Polis memuru Malalay Kakar,
Hamamda çalışan on sekiz yaşındaki Meryem,
Beş çocuğuyla zor şartlarda yaşayan Kübra,
Ve halı dokuyarak kendi ayakları üzerinde duran Bibi, röportaj yapılan kadınlardan birkaçı.

Kitap, hem erkek egemen hem de şeriatla yönetilen bir ülkede, verili kadınlık anlayışına başkaldıran kahramanları karşımıza çıkarırken, aynı zamanda Afganistan toplumunun nitelikli bir panoramasını da sunuyor.

Künye: Galina Breitkreuz – Şeriata Karşı Kadınlar, çeviren: Evrim Tevfik Güney, Cumhuriyet Kitapları, röportaj, 224 sayfa

Konrad Lorenz – İşte İnsan: Saldırganlığın Doğası Üzerine (2008)

Davranışbilim alanının ünlü isimlerinden Konrad Lorenz’den, “Hayvan ve insanın kendi türdeşlerine yönelik mücadele dürtüsü” şeklinde tanımladığı saldırganlığın kökenlerine doğru bir yolculuk.

Lorenz kitabında,

Saldırganlığın tipik davranışlarına ilişkin gözlemlerini,
Bunların tür açısından hayatta kalmaya yönelik işlevini,
Genel olarak içgüdüsel, özel olarak da bir içgüdü olarak saldırganlığı,
Türlerin, saldırganlığı zararsız çerçevelere oturtmak için oluşturdukları mekanizmaları,
İnsanlığın şu an içinde bulunduğu saldırgan durumu,
Ve nihayet, saldırganlığın hedefini şaşmış biçimlerine karşı alınabilecek kimi önlemleri bizimle paylaşıyor.

Künye: Konrad Lorenz – İşte İnsan: Saldırganlığın Doğası Üzerine, çeviren: Veysel Atayman, Evrim Tevfik Güney, Cumhuriyet Kitapları, psikoloji, 440 sayfa