Erol Üyepazarcı – Dipnotski

Claude Cahen – Osmanlılardan Önce Anadolu (2025)

Göçebe koyun çobanı ve atlılardan oluşan Oğuz boyu, nasıl oldu da Anadolu’ya egemen oldu?

Claude Cahen’in bu kitabında kitabı, 11. yüzyılın sonlarından 14. yüzyılın başlarına kadar Anadolu’nun siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel tarihini kapsamlı bir bakışla inceliyor. ‘Osmanlılardan Önce Anadolu’ (‘La Turquie pré-ottomane’), bu dönemde Anadolu’da hüküm süren çeşitli Türk beyliklerinin, Bizans İmparatorluğu’nun ve diğer güçlerin arasındaki karmaşık ilişkileri detaylı bir şekilde ele alır. Kitap, Malazgirt Savaşı’nın ardından Anadolu’ya yönelik Türk göçlerini, bu göçlerin bölgedeki demografik yapıyı nasıl değiştirdiğini ve kurulan ilk Türk beyliklerinin özelliklerini analiz eder.

Cahen, Danişmendliler, Saltuklular, Mengücekliler, Artuklular ve Selçuklular gibi önemli Türk beyliklerinin kuruluş süreçlerini, birbirleriyle olan mücadelelerini ve Bizans İmparatorluğu ile olan ilişkilerini ayrıntılı bir şekilde inceler. Kitap, bu beyliklerin siyasi örgütlenmelerini, yönetim yapılarını, ekonomik faaliyetlerini ve kültürel gelişmelerini ele alır. Ayrıca, Haçlı Seferleri’nin Anadolu üzerindeki etkilerini ve bu seferlerin bölgedeki siyasi dengeleri nasıl değiştirdiğini de değerlendirir.

Cahen, Anadolu’nun bu dönemdeki sosyal yapısını, farklı etnik ve dini grupların bir arada yaşama biçimlerini ve kültürel etkileşimlerini de inceler. Kitap, Türklerin Anadolu’ya yerleşimiyle birlikte İslam kültürünün bölgedeki yayılışını, sufi hareketlerini ve dini kurumların gelişimini ele alır. Aynı zamanda, Bizans kültürünün Anadolu’daki varlığını ve Türklerle olan kültürel alışverişini de değerlendirir. Ticaret yollarının ve kervansarayların ekonomik hayattaki rolünü, şehirlerin gelişimini ve kırsal bölgelerdeki yaşamı da analiz eder.

‘Osmanlılardan Önce Anadolu’, Anadolu’nun Osmanlı İmparatorluğu öncesindeki dönemini anlamak için temel bir başvuru kaynağı. Cahen, Bizans ve Türk kaynaklarını titizlikle kullanarak, bu karmaşık ve önemli dönemin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel dinamiklerini aydınlatır. Kitap, Anadolu’nun Osmanlı İmparatorluğu’na nasıl evrildiğini anlamak isteyen herkes için değerli bir okumadır.

Künye: Claude Cahen – Osmanlılardan Önce Anadolu, çeviren: Erol Üyepazarcı, Alfa Yayınları ve Tarih Vakfı ortak yayını, tarih, 496 sayfa, 2025

Karekin Deveciyan – Türkiye’de Balık ve Balıkçılık (2022)

İlk olarak 1915’te basılmış, Türkiye’de balıkçılık alanında yapılmış ilk çalışma.

Karekin Deveciyan’ın yeni bir baskıyla raflardaki yerini alan eseri, konuyla ilgilenen herkesin takdirini kazanmış olmasının yanı sıra, son yıllarda sayıları hızla artarak yayımlanan balık ve balıkçılıkla ilgili kitapların hemen hepsinin başvuru kaynağı da olageldi.

Yazarının konuya olan hakimiyeti, büyük tecrübesinin ürünü olarak verdiği ayrıntılı bilgiler, yaptığı hassas çizimler, bugün onu yalnızca balıkçılık alanında değil, folklorik ve tarihsel bakımlardan da benzersiz bir eser olarak değerlendirmemize neden olacak kadar önemlidir.

Avrupa bilim çevrelerinde de takdirle karşılanan eser, Türkiye’deki deniz ve tatlısu balıklarıyla deniz canlılarını, av aletleriyle volileri, dalyanları, göl ve akarsularla ilgili bilgilerle avlanma tekniklerini içererek, balıkçılık konusuna ilgi duyan herkes için zengin bir kaynak oluşturuyor.

Eserin değerini tarihçi Reşat Ekrem Koçu, ünlü eseri İstanbul Ansiklopedisi’nin dördüncü cildinde şu sözlerle teyit eder:

“‘Balık ve Balıkçılık’ milli kütüphanemizde benzerine ender rastlanan muazzam eserlerdendir kendi mevzuunda ise tek eserdir.”

Bugün, Türkiye balıkları ve balıkçılığı konusunda Deveciyan’ın bu dev eseri kadar zengin ve canlı ayrıntılarla bezeli bir kitabın hâlâ yazılamadığını iddia etmek abartılı sayılmaz.

576 sayfadan oluşan Türkiye’de ‘Balık ve Balıkçılık’ta, tamamı Deveciyan’ın kaleminden çıkma 207 çizimin yanı sıra, 103 tablo ve İstanbul civarındaki dalyan ve voli yerlerini gösteren bir harita yer alıyor.

Künye: Karekin Deveciyan – Türkiye’de Balık ve Balıkçılık, çeviren: Erol Üyepazarcı, Aras Yayınları, inceleme, 576 sayfa, 2022

Claude Cahen – Osmanlılardan Önce Anadolu (2021)

Göçebe koyun çobanı ve atlılardan oluşan Oğuz boyu, nasıl oldu da Anadolu’ya egemen oldu?

Claude Cahen, yeni bir baskıyla raflardaki yerini alan bu kitabında, 11. yüzyıldan itibaren kadınlarıyla, çocuklarıyla, hayvanlarıyla, gelenekleriyle atalarının Orta Asya’sından Anadolu’ya göç etmeye başlayan Türklerin serüvenini izliyor.

Cahen, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Alp Arslan’ın Bizans Anadolu’sunu fethetmek gibi bir arzusu, yahut belirli siyasi amacı olmadığını, fakat hiçbir askeri veya idari dirençle de karşılaşmadığını ortaya koyuyor.

Aynı zamanda Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun kapsamlı bir tarihi olarak okunabilecek kitap, 13. yüzyıldan itibaren yeni gelen Türkmenlerin, yerli köylülerle iyi kötü barış içinde yaşayan bir grup olarak Anadolu’ya iyice yerleşmelerini sağlayan koşulları çok yönlü bir bakışla aydınlatıyor.

Künye: Claude Cahen – Osmanlılardan Önce Anadolu, çeviren: Erol Üyepazarcı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, tarih, 420 sayfa, 2021

Kolektif – Polisiye Öyküler (2018)

Genç okurları hedefleyen bu derleme, yerli ve yabancı, eski ve yeni birçok yazarın suç ve polisiye temalı öykülerini bir araya getiriyor.

Suç-ceza, adalet, gerilim ve macera örülü bu öyküler, gençlerin içindeki dedektifi uyandırmaya aday.

Okur bu öyküleri okurken, kâh suçun işleniş anını zihninde canlandırıyor, kâh olay mahallindeki bir ipucunu keşfediyor ve kâh suçun işlenişinin ardındaki nedenleri çözümlüyor.

İshak Reyna’nın derlediği kitapta öykülerine yer verilen yazarlar ise şöyle:

Edgar Allan Poe, Arthur Conan Doyle, Maurice Leblanc, G. K. Chesterton, Agatha Christie, Şavkar Altınel, Behlül Dânâ, Server Bedi (Peyami Safa), Erol Üyepazarcı, Max Aub, Georges Simenon, Leonardo Sciascia, Çetin Altan, Sevil Atasoy, Celil Oker, Nihan Taştekin, Cenk Çalışır, Algan Sezgintüredi, Çağatay Yaşmut ve Çağan Dikenelli.

Künye: Kolektif – Polisiye Öyküler, derleyen: İshak Reyna, Kelime Yayınları, gençlik, 310 sayfa, 2018

Onnik Jamgoçyan – Osmanlı İmparatorluğu’nda Sarraflık: Rumlar, Museviler, Frenkler, Ermeniler, 1650-1850 (2017

1650-1850 yılları arası Osmanlı Devleti’nin mali politikaları ve para yönetiminde çok etkili roller üstlenmiş Ermeni, Musevi, Rum ve Frenk bankerler üzerine önemli bir çalışma.

Jamgoçyan asıl olarak 1720-1850 yılları arası döneme odaklanıyor.

Yazarın bu dönemde de ağırlıklı olarak üzerinde durduğu bankerler ise, Ermeni sarraflar.

Bu gayet doğal, zira o zamanlarda Ermeni, Rum ve Musevi milletlerinin içinde en etkili olanlar Ermenilerdi.

Kitapta, Osmanlı maliyesine damgalarını vuran Serpos Erevanents, Yağup

Hovhannesyan gibi efsanevi sarrafların yanı sıra, Sofyalıyan, Allahverdiyan, Düzyan, Dadyan, Mıgırdiç Cezayirliyan gibi Ermeni; Camondolar gibi Musevi; Baltazzi (Baltacı), Zarifi gibi Rum; Alléonlar gibi Frenk sarraflar tanıtılıyor ve onların Osmanlı’nın mali tarihindeki roller açıklığa kavuşturuluyor.

Künye: Onnik Jamgoçyan – Osmanlı İmparatorluğu’nda Sarraflık: Rumlar, Museviler, Frenkler, Ermeniler (1650-1850), çeviren: Erol Üyepazarcı, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 212 sayfa