Etiket: Fasih Dinç

Fasih Dinç – Osmanlı-İran Sınırında Devlet ve Toplum (2024)

Modernleşme ve merkezileşme yönelimiyle birlikte toplum ve daha önce pek de hesaba katılmayan toplumsal gruplar daha okunabilir, daha tahmin edilebilir kılınmak istenmiş, bu da ister istemez yöneticilerin bizatihi toplumsal kurumlarla ilişki kurma biçimlerini dönüştürmüştür.

Fasih Dinç, ‘Osmanlı-İran Sınırında Devlet ve Toplum’ kitabında aşiretler, cemaatler, sınır ve yerel elitler gibi kavram ve olgular üzerinden esasen bu dönüşümün dinamiklerini inceliyor.

Osmanlı’nın İran sınırındaki iki önemli toplumsal grupla, Caf aşireti ve Nasturî cemaatiyle ilişkisinin hem bir modernleşme programı bağlamında iç dinamiklerle hem de 19. yüzyıldan 20. yüzyılın başına bir dizi önemli dış dinamikle beraber dönüşümünü ele alıyor.

İdare tekniğinin değişimiyle sınır algısının nasıl dönüştüğünü gösterirken devlet-toplum ilişkilerine de bu dürbünden bakabilen önemli bir çalışma.

Kitaptan bir alıntı:

“19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin bir savunma projesi olan merkezileşme programı, o güne dair var olan devlet-toplum ilişkilerinin ve toplumun kendi içindeki ilişkilerin yanı sıra birçok kavram ve olgunun anlam ve fonksiyonunu yeniden şekillendirdi. Bu bağlamda Osmanlı-İran sınırında bulunan Caf aşireti ile Nasturî cemaati ise meydana gelen gelişmelerin pasif nesneleri olmaktan ziyade en azından kendi bölgelerindeki gelişmelerin gidişatını etkileyen birer aktif aktördüler.”

  • Künye: Fasih Dinç – Osmanlı-İran Sınırında Devlet ve Toplum: Caf Aşireti ve Nasturî Cemaati (1839-1914), İletişim Yayınları, tarih, 300 sayfa, 2024

Kolektif – Kürt Aşiretleri (2022)

Her bir müstakil Kürt aşiretinin tarihsel ve politik serüvenine odaklanan, konuyla ilgilenenlerin kitaplığında bulunması gereken arşivlik bir eser.

Tuncay Şur ve Yalçın Çakmak’ın derlediği kitap, devletle ilişkileri itaatle isyan arasında salınan aşiretler konusunda zengin bir bakış açısı sunuyor.

Osmanlı’yla müttefiklikten düşmanlığa uzanan ilişkileri sonucu Kürt aşiretleri, 16. yüzyıldan itibaren sürekli olarak bir ıslah çabasının nesnesi, “şakiliğin membası” olarak kayıtlara geçti, buna uygun bir muameleyle karşı karşıya kaldı.

On sekizinci yüzyılın ilk yarısına kadar geniş¸ bir coğrafya üzerinde otonom ve yarı otonom bir şekilde hükümranlık sürüp imparatorluğun takdir, taltif ve terfilerine mazhar olan da yine bu Kürt aşiretleri oldu.

Zaman içinde yoğunlaşan merkezîleşme politikalarıyla beraber Kürt aşiretlerinin devletle ilişkisi, çeşitli biçimlerde değişse de ana eksen sabitti: II. Abdülhamit’ten İttihat ve Terakki’ye ve nihayet Cumhuriyet’e devreden ilişki karşılıklı çıkarlara dayalı, itaatle isyan arasında salınan bir politik düzlemde belirlendi.

Her aşiretinse elbette kendi hususiyeti, tarihi, politik kabiliyeti, ayrı ayrı şahsiyeti vardı.

Bir bütün olarak aşiret ilişkileri ve olgusunun işleyişine dair genel bir çerçeve sunan Tuncay Şuur ve Yalçın Çakmak’ın derlediği ‘Kürt Aşiretleri’, birçok aşireti gerek kendi tarihleri, gerek tarihsel konumlanmaları çerçevesinde panoramik biçimde ele alıyor.

Aşiretler konusunda zengin bir bakış açısı sunan, kapsamlı bir derleme.

Kitaba katkıda bulunan isimler şöyle: Suavi Aydın, Ali Haydar Bektaş, Burak Bektaş, Hasan Biçim, Hamit Bozarslan, Serhat Bozkurt, Safiye Ateş Burç, Yalçın Çakmak, Ercan Çağlayan, Gökhan Çetinkaya, Erdal Çiftçi, B. Eren Çoban, Fasih Dinç, Mehmet Rêzan Ekinci, Kamil Fırat, Mehmet Fiğan, Suphi İzol, Hakan Kaya, Yener Koç, İsmet Konak, Orhan Örs, Tuncay Şur, Gültekin Uçar, Sedat Ulugana, Martin van Bruinessen, Hiroki Wakamatsu ve Lale Yalçın-Heckmann.

  • Künye: Kolektif – Aktör, Müttefik, Şakî: Kürt Aşiretleri, derleyen: Tuncay Şur ve Yalçın Çakmak, İletişim Yayınları, inceleme, 512 sayfa, 2022

Kolektif – Osmanlı Devleti ve Kürtler (2017)

Osmanlı ile Kürtler arasındaki ilişkiler, daha önce pek çok incelemeye konu oldu.

Alanında uzman isimlerin katkıda bulunduğu bu kitap ise, Osmanlılar ile Kürtler arasındaki ilişkiyi yeni yaklaşım ve metodoloji aracılığıyla irdeleyen makaleleri bir araya getirmesiyle alan için özgün veriler barındırıyor.

Kitapta,

  • On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı Kürt ilişkilerinin mahiyeti,
  • Kürt emirliklerinin iç yapısı ve Osmanlı-Kürt ilişkilerinin erken tarihi,
  • Süveydi ve Hoy Zaza/Dumbeli emirliklerinin kökeni ve 16. yüzyıldaki tarihleri,
  • Osmanlı-İran sınır boyunda sadakat sağlama, başka bir deyişle bağlılıkları garantiye alma biçimi olarak rehine siyaseti,
  • Erdelan Kürt Beyliği’nin Osmanlı ve Safevi devletleriyle ilişkileri,
  • Erken 19. yüzyılda Kürt mirlerinin Babıâli ile olan ilişkilerinin, imparatorluğun diğer yerel güçleri bağlamında okuması,
  • Bir Hamidiye Aşiret Alayı örneği olarak, II. Abdülhamid devrinde Heyderan aşireti lideri Hüseyin Paşa’nın aşiret alayları bağlamındaki rolü,
  • Şeyh Abdüsselam Barzani ile İttihat ve Terakki arasındaki çatışma,
  • Sultan I. Selim dönemi Selimnâmelerinde Kürtlerin nasıl değerlendirildiği,
  • Osmanlı-Kürt ilişkileri bağlamında Kürt medrese ve tekkelerinde gerçekleştirilen ilmi faaliyetler,
  • Kaçar-Osmanlı savaşlarında Guran Kürtlerinin rolü,
  • Ve Mela Mehmûdê Bazıdî’nin ‘Adât û Rüsûmâtnâme-yi Ekrâdiye’ adlı çalışmasında dil, teknik, üslup ve muhteva gibi, ilgi çekici konular ele alınıyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: İbrahim Özcoşar, Shahab Vali, Mustafa Dehqan, Vural Genç, Ercan Çağlayan, Keyhan Muşir Penahi, Fasih Dinç, Uğur Bahadır Bayraktar, Erdal Çiftçi, Yaşar Kaplan, Nezahat Başçı, M. Nesim Doru ve Mustafa Öztürk.

  • Künye: Kolektif – Osmanlı Devleti ve Kürtler, editör: İbrahim Özcoşar ve Shahab Vali, Kitap Yayınevi, tarih, 340 sayfa, 2017