Etiket: Kırım

Robert Lyall – Rusya’ya Yolculuk (2025)

Robert Lyall’ın ilk kez 1825 yılında yayımlanan bu kitabı, yazarın Rus İmparatorluğu’nun az bilinen güney bölgelerine yaptığı kapsamlı seyahatin zengin ve detaylı bir kaydı olarak öne çıkıyor. ‘Rusya’ya Yolculuk: Kırım, Kafkasya ve Gürcistan’ (‘Travels in Russia, the Krimea, the Caucasus, and Georgia’), sadece bir gezginin notlarından ibaret değil, aynı zamanda 19. yüzyılın başlarındaki bu toprakların siyasi, sosyal ve kültürel yapısına ışık tutan değerli bir belge niteliği taşıyor.

Lyall, gezisi boyunca bir doktor ve gözlemci titizliğiyle notlar alarak, Kırım’ın Akmescit (Simferopol) ve Sivastopol gibi önemli şehirlerinden Kafkasya’nın dağlık bölgelerine ve Gürcistan’ın tarihi Tiflis kentine kadar geniş bir coğrafyayı dolaşıyor. Kitap, bu bölgelerin zorlu ve bir o kadar da etkileyici coğrafi yapısını tasvir ediyor. Nehirler, dağlar, ormanlar ve iklim koşulları hakkında ayrıntılı bilgiler sunuyor. Ancak eserin en güçlü yönü, yazarın bölgedeki etnik çeşitliliği ve insan manzaralarını anlatış biçimi oluyor.

Lyall, Gürcülerin, Ermenilerin, Tatarların ve diğer Kafkasya halklarının geleneklerini, yaşam tarzlarını, kıyafetlerini ve dini inançlarını canlı bir dille aktarıyor. Rus İmparatorluğu’nun bu bölgelerdeki politikalarını, askeri varlığını ve yerel halklarla kurduğu ilişkileri de yakından inceliyor. Rus idaresinin getirdiği değişiklikler ve bu değişikliklere karşı yerel direnişler, kitabın önemli temaları arasında yer alıyor. Eser, Rusya’nın güneye doğru genişleme stratejisini ve bu stratejinin bölgenin dinamiklerini nasıl değiştirdiğini gözler önüne seriyor.

‘Rusya’ya Yolculuk’, yalnızca bir seyahatname olmakla kalmıyor, aynı zamanda erken dönem etnografları için de bir başvuru kaynağı oluyor. Lyall’ın nesnel ve detaylı gözlemleri, bugün Kafkasya ve Kırım tarihi üzerine çalışan araştırmacılar için paha biçilmez bir kaynak sunuyor. Kitap, 19. yüzyılın o karmaşık ve hareketli dönemine ait bir fotoğraf çekerek, okuyucuya bu uzak diyarların geçmişine dair derin bir bakış açısı sunuyor. Bu yönüyle, Lyall’ın eseri, günümüzdeki siyasi tartışmaları ve kültürel çatışmaları anlamak için de önemli bir arka plan oluşturuyor.

  • Künye: Robert Lyall – Rusya’ya Yolculuk: Kırım, Kafkasya ve Gürcistan, çeviren: Füsun Doruker, Albaraka Yayınları, seyahatname, 376 sayfa, 2025

Baronne Durand de Fontmagne – Kırım Harbi Sonrasında İstanbul Günleri (2022)

Kırım Harbi, Avrupa’nın dengesini değiştirmeye aday bir mücadeleydi.

Bu süreçte İstanbul’a gelmiş Fransız Büyükelçisi’nin kuzeni Baronne Durand de Fontmagne’nın eldeki günlüğü ise, karakterleri ve olaylarıyla dönemin ayrıntılı bir tasvirini sunan çok önemli bir tarihi belge.

Kırım Harbi, siyasi açıdan birçok farklı meseleyi bünyesinde barındırır.

Bu sebeple, Avrupa’nın dengesini değiştiren kesin bir mücadele olarak anılır.

Savaşın sonuna doğru İstanbul’a atanan Fransız Büyükelçi Thouvenel ivedilikle İstanbul’a gelmişti.

Sefirin kuzeni Fontmagne da bu vesileyle İstanbul’a gelmiş, burada bulunduğu süre boyunca günlük tutmuştu.

İşte bu kitap, Fontmagne’nın günlüklerinden oluşuyor.

Fontmagne, İstanbul’da bulunduğu süre boyunca pek çok çevrede bulunmuş, dönemin önemli isimleriyle bir araya gelmişti.

Yabancısı olduğu bir kültürün en ince detaylarını gözlemleme fırsatı bulan Fontmagne’nin tuttuğu günlükler, yalnızca dönemin siyasi çevrelerine değil, aynı zamanda İstanbul’un güzelliklerine, tabiatına, insanlarına ve hatta çarşı pazarlarına kadar refakat eder bize.

Kitaptan iki alıntı:

“Çok güzel hatıralar götürüyorum buradan. Boğaz kıyılarında geçirdiğim yirmi iki ay boyunca önemli hiçbir olayı kaçırmadım. Tarihteki yerlerini almış ve Tanrı ömür verirse daha önemli işler yapacak olan şahsiyetleri sık sık yakından gördüm: Sultan Abdülmecid, Reşid Paşa, Âli Paşa, Fuad Paşa, Lord Stratford de Redcliffe, Mösyö Thouvenel, Baron de Prokesh, Mösyö Ferdinand de Lesseps ve daha niceleri…”

“Abdülmecid, Fransızca konuşmaktan kaçınıyor ama Fransızca konuşmaları çok iyi anlıyor.”

  • Künye: Baronne Durand de Fontmagne – Kırım Harbi Sonrasında İstanbul Günleri (1855-1858) , çeviren: İsmail Yerguz, Selenge Yayınları, anı, 232 sayfa, 2022

Hüner Tuncer – Kırım: Savaş ve Diplomasi (2015)

İlk kez demiryollarının, zırhlı gemiler ve mayınların kullanılmasıyla, modern savaşların öncüsü olarak kabul edilen Kırım Savaşı’nın kapsamlı bir hikâyesi.

Hüner Tuncer, Osmanlı ile Rusya arasında yapılan bir savaş olmaktan ziyade, dünya güçlerini karşı karşıya getirecek kadar etkili olan bu savaşın başlamasından bitişine uzanan sürece farklı pencerelerden bakıyor.

Kitapta,

  • Kırım Savaşı sürecinde Osmanlı,
  • Kırım Savaşı öncesinde Avrupa,
  • Kırım Savaşı öncesinde büyük güçlerin Osmanlı politikaları,
  • Menshikov’un misyonu,
  • Tuna beyliklerinde savaş,
  • Sinop deniz muharebesi,
  • Silistre kuşatması,
  • İngiltere ile Fransa’nın Rusya’ya savaş ilanı,
  • Kırım’da Sivastopol kuşatması,
  • Paris Barış Kongresi ve Paris Barış Antlaşması,
  • Islahat Fermanı’nın kabul edilişi,
  • Kırım Savaşı’nın Osmanlı, Avrupa ve Rusya için sonuçları,
  • Ve bunun gibi pek çok konu irdeleniyor.

Künye: Hüner Tuncer – Kırım: Savaş ve Diplomasi, Tarihçi Kitabevi

Paul Robert Magocsi – Şu Mübarek Topraklar: Kırım ve Kırım Tatarları (2017)

Bu şahane kitap, yüzyıllardır Türkiye’yle ve özellikle de Osmanlı İmparatorluğu’yla sıkı bağlara sahip bir toprak parçası olagelmiş Kırım hakkında en kapsamlı ve güncel verileri barındıran bir kaynak.

Kitabın yazarı, Toronto Üniversitesi’nde tarih ve siyaset bilimi profesörü Paul Robert Magocsi, aynı zamanda 1980’den bu yana Ukrayna Çalışmaları John Yaremko Kürsüsü’nün başkanlığını da yürütüyor.

Kitapta,

  • Kırım’ın ilk medeniyetleri,
  • Kırım’da varlık göstermiş Antik Yunanlar, Kıpçaklar, Gotlar, Moğollar, Bizanslılar, Tatarlar ve Osmanlılar,
  • Kırım Tatarlarının kökeni,
  • Kırım Hanlığı’nın kuruluşu ve tarihsel serüveni,
  • Osmanlı zamanında Kırım,
  • Rus İmparatorluğu zamanında Kırım,
  • Sovyetler döneminde Kırım,
  • İkinci Dünya Savaşı sırasında Kırım,
  • Sovyetler zamanında sürgüne gönderilen Kırım Tatarları,
  • Ve bağımsız Ukrayna döneminde Kırım gibi önemli konular ele alınıyor.

Kırım’ın tarihi hakkında nitelikli bir kaynak isteyenler bu çalışmayı kaçırmamalı.

  • Künye: Paul Robert Magocsi – Şu Mübarek Topraklar: Kırım ve Kırım Tatarları, çeviren: Ferit Burak Aydar, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 176 sayfa, 2017