Etiket: Modernleşme

Kolektif – Osmanlı Modernleşmesi (2019)

Tarihte modernleşmeye dirençli devletlere verilebilecek en iyi örneklerden biri Osmanlı’dır.

İmparatorluk, Fatih devrinin kapanmasından üç yüz yıl sonra bile hâlâ bir ortaçağ devlet sistemiyle yönetiliyordu.

Modernleşmenin kapımızı çalması için ta 18. yüzyılı beklememiz gerekecekti.

Zira 18. yüzyıla gelindiğinde özellikle askeri alanda olmak üzere Avrupa devletlerinin üstünlüğü açıkça kabul edilmeye başlanmış, Osmanlı padişahları da, 18. yüzyıldan itibaren de devletin hızla çöküşe sürüklendiğini ve mevcut durumu sürdürme lükslerinin olmadığını anlamıştı.

İşte III. Selim ve ardından II. Mahmud’un sistemli modernleşme çabaları bu kavrayışın birebir sonuçlarıydı.

Alanında uzman dokuz akademisyenin makalelerini barındıran bu özenli derleme ise, Osmanlı modernleşmesi konusunda farklı bakış açılarını bir araya getirmesiyle, konuyla ilgili okuru cezbedecek türden.

Kitapta irdelenen konular şöyle:

  • Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirilen yeniliklerin genel özellikleri ve Osmanlı Devleti’nde değişen Batı algısı,
  • On sekizinci yüzyılda Osmanlıların zihninde Avrupa algısının değişimi,
  • Lale devrinden Tanzimat’a kadar geçen sürede Osmanlı Devleti’nde yabancı uzman istihdamı,
  • Tanzimat döneminde Babıâli Tercüme Odası ve yenileşme çalışmalarındaki etkileri,
  • Tanzimat dönemi reformlarında mekân sorunu ve Osmanlı yöneticilerinin bu probleme çözüm bulma çabaları,
  • Kırım Savaşı sonrası imzalanan Paris Barış Anlaşması ve Islahat Fermanı arasındaki bağlantılar,
  • Uzun yıllar Trabzon ve Erzurum konsolosluğu yapmış James Brant’ın Osmanlı devlet ve toplum yapısı, özellikle de Osmanlılarda reform sorunu üzerindeki düşünceleri,
  • Osmanlı Devleti’nde Islahat Fermanı sonrası gayrimüslim istihdamı,
  • Osmanlı hükümetinde görev yapan Ermeni nazırlar,
  • Meşrutiyet döneminde Osmanlı iktisadi düşüncesindeki gelişmeler.

Çalışma, Osmanlı modernleşme sürecinin farklı aşamalarını kapsamlı bir bakışla izlemesiyle önemli.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Uğur Kurtaran, Necmettin Alkan, Mehmet Alaaddin Yalçınkaya, Sezai Balcı, Şükriye Pınar Özyalvaç, Adil Calap, Ahmet Dönmez, Mahmut Akpınar ve Yaşar Semiz.

  • Künye: Kolektif – Osmanlı Modernleşmesi: Reform Çağında Çözüm Arayışları, editör: Ahmet Dönmez, Kitap Yayınevi, tarih, 408 sayfa, 2019

Niyazi Berkes – Türk Düşününde Batı Sorunu (2015)

200 yıla yayılan Türkiye modernleşmesinin temel sorunlarını tartışan ufuk açıcı bir eser.

Niyazi Berkes burada, Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılılaşma hareketlerine verilen tepkiler, Meşrutiyet’in başarısızlığının ana sebepleri, Cumhuriyet’in çağdaşlaşma konusunda Osmanlı’dan aldığı miras ve uluslaşma sürecinde batılılaşmanın yeri gibi önemli konuları, kendine has tarzıyla yorumluyor.

Kitap, Türkiye’de etkileri bugün de şiddetle devam eden siyasi ve düşünsel krizleri daha iyi kavramak için bir başvuru kaynağı.

  • Künye: Niyazi Berkes – Türk Düşününde Batı Sorunu, Yapı Kredi Yayınları, inceleme, 276 sayfa, 2015

Gregory Jusdanis – Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür (2018)

Gazete ve dergiler, şiir yarışmaları, üniversiteler, dil çalışmaları ulus-devlet fikrini nasıl yeniden ve yeniden üretir?

Bu kitap, hem siyasi tarih hem de edebiyat teorisi perspektifiyle, ulus-devletin imgesel kuruluşunu Yunan modernleşmesi ekseninde irdelenmesi.

Modernleşmenin dil, edebiyat ve kültür aracılığıyla nasıl inşa edildiğini tartışan kitap, benzer süreçlerden geçmiş Türkiye modernleşmesi bağlamında da okunabilir.

Edebiyatın milletlerin kuruluşundaki rolünü, kurumsallaşmasını ve sonra da telafi edici bir biçim olarak estetikleştirilmesini araştıran Jusdanis, bir zamanlar kolektif kimliklerin yaratımında temel bir yeri olmuş olan anlatıların sonuçta nasıl ideolojik bir mutabakatın sağlanmasında bir araç haline geldiğini gözler önüne seriyor.

Jusdanis ilk olarak, Batı Avrupa ülkelerinde sanat ve edebiyatın ortaya çıkışını ele alıyor, sonra da bunların akılcılık, Aydınlanma ve sekülerliğe karşı genelde düşmanca bir tutum takınan, katmanlaşmış, toprağa bağlı ve kapitalist olmayan bir topluma nasıl girdiklerini izliyor.

Yazar bunu yaparken de, kültürel alandaki iradi modernleşmenin içerimlerini ve modernleştirme projesinin ona hazır olmayan bir toplumdaki yazgısının ne olduğunu tartışıyor.

Başka bir deyişle çalışma, egemen ile azınlık, çevre ile merkez, prototip ile kopya arasındaki gerilimleri içselleştirdikten sonra, taklit eden ama aynı zamanda da yaratan, takip eden ama aynı zamanda da direnen bir başka modernliği, uçlarda sürdürülen bir deneyi açığa çıkarıyor.

‘Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür’, bir toplumun kendini nasıl ve niçin modern ve Batılı olarak tanımladığı üzerine düşünmek için harika bir fırsat.

  • Künye: Gregory Jusdanis – Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür, çeviren: Tuncay Birkan, Metis Yayınları, inceleme, 248 sayfa, 2018 (İlk baskı, 1998)

Bilen Işıktaş – Peygamber’in Dâhi Torunu Şerif Muhiddin Targan (2018)

Büyük ud ve viyolonsel virtüozu Şerif Muhiddin Targan, 20. yüzyıl Türk müziğinin en önemli temsilcilerindendir.

Bilen Işıktaş’ın bu muazzam çalışması da, Targan’ın yaşamını ve mirasını, onun müzikal ve entelektüel serüveniyle çerçeveleyerek anlatıyor.

Işıktaş kitabına, modernleşmenin Osmanlı toplumundaki sosyokültürel yansımalarını analiz ederek başlıyor.

Çalışmanın devamında ise,

  • Tarihsel süreçte Osmanlı/Türk modernleşmesinin müzikal ifadesi,
  • Şerif Muhiddin Targan’ın doğduğu kültür çevresi,
  • Mehmet Âkif Ersoy’un, Targan’ın düşünsel ve müzikal üretimindeki yeri,
  • Targan’ın Osmanlı/Türk müziğine getirdiği yenilikler,
  • Targan’ın icrası ve üslubu,
  • Targan öncesi ve Targan döneminde Osmanlı/Türk müziğinde ud ve udun icracıları,
  • Targan’ın ud metodu,
  • Targan’ın uda kazandırdığı yeni kimlik ve Targan’ın sanat felsefesi,
  • Doğu ve Batı arasında değişimin sembolü olarak Targan’ın mirası,
  • Ve bunun gibi birçok konu ele alınıyor.

Targan’ın yetiştiği dönem ve kendisinin müzikal çalışmaları konusunda muhteşem bir kaynak olarak önereceğimiz kitap, Targan’ın kendi el yazısı ile yazılmış eserlerinin yanı sıra, burada ilk kez yayınlanan çok sayıda belge ve görsel kaynak da barındırıyor.

  • Künye: Bilen Işıktaş – Peygamber’in Dâhi Torunu Şerif Muhiddin Targan: Modernleşme, Bireyselleşme, Virtüozite, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, biyografi, 576 sayfa, 2018

Yukichi Fukuzawa – Yukichi Fukuzawa’nın Özyaşam Öyküsü (2006)

 

  • YUKICHI FUKUZAWA’NIN ÖZYAŞAM ÖYKÜSÜ, Yukichi Fukuzawa, çeviren: Esra Üstündağ Selamoğlu, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, otobiyografi, 345 sayfa

 

Yukichi Fukuzawa, Japon modernleşmesinin önemli isimlerinden. 1901 yılında ölen Fukuzawa, Japonya’da çok önemli değişimlerin yaşandığı ‘Meiji Dönemi’nde yaşadı. Ulusal bağımsızlığın, bireysel bağımsızlığa bağlı olduğunu savunan Fukuzawa, hayatı boyunca çok sayıda makale ve kitap kaleme almış, birçok öğrenci yetiştirmiş ve halkı aydınlatmak amacıyla gazete basmış, her fırsatta halka ulaşmaya çalışmış bir isim. Fukuzawa bu yönüyle, modernleşme söz konusu olduğunda, bu konuda önemli pratikler gerçekleştirmiş kişilerin başında gelir. Kitap, bu uğraşların birinci elden anlatımıyla dikkate değer diyebiliriz.