A. C. S. Peacock – Dipnotski

Kolektif – Selçuklular (2025)

Christian Lange ve Songül Mecit’in derlediği bu kitap, Selçuklu İmparatorluğu’nun siyasi, sosyal ve kültürel tarihini çok yönlü bir şekilde ele alıyor. ‘Selçuklular: Siyaset, Toplum, Kültür’ (‘The Seljuqs; Politics, Society and Culture’), Selçukluların kökenlerinden başlayarak, geniş bir coğrafyaya yayılan imparatorluklarının kuruluş sürecini, siyasi yapısını, yönetim anlayışını ve karşılaştığı iç ve dış sorunları inceliyor. Ayrıca, Selçuklu toplumunun farklı katmanlarını, etnik ve dini çeşitliliğini, ekonomik faaliyetlerini ve gündelik yaşamını da detaylı bir şekilde ele alıyor. Kitap, Selçuklu kültürünün İslam dünyasındaki yerini, bilim, sanat, edebiyat ve mimari alanındaki gelişmelerini, tasavvuf hareketlerini ve dini kurumlarını da kapsamlı bir şekilde analiz ediyor.

Bu derleme, A.C.S. Peacock, C. Edmund Bosworth, Carole Hillenbrand, D.G. Tor, Daphna Ephrat, David Durand-Guédy, Jürgen Paul, Massimo Campanini, Robert Hillenbrand, Scott Redford, Vahid Behmardi ve Vanessa Van Renterghem gibi alanında uzmanlaşmış akademisyenlerin katkılarıyla Selçuklu tarihinin farklı yönlerine odaklanıyor. Kitap, Selçuklu sultanlarının iktidar mücadelelerini, merkezi otoritenin zaman zaman zayıflamasını ve bölgesel güçlerin yükselişini takip ediyor. Selçuklu ordusunun yapısı, askeri başarıları ve yenilgileri, Bizans İmparatorluğu ve diğer komşu devletlerle olan ilişkileri de kitapta önemli bir yer tutuyor. Sosyal hayata dair bölümlerde, göçebe geleneklerinden yerleşik hayata geçişin etkileri, farklı etnik grupların bir arada yaşaması, şehirlerin gelişimi ve kırsal bölgelerdeki yaşam koşulları anlatılıyor. Kitap, Selçuklu toplumunda kadınların rolü, aile yapısı, eğitim kurumları ve hayır işleri gibi konulara da değiniyor.

Çalışma, Selçuklu İmparatorluğu’nun kültürel mirasını da derinlemesine inceliyor. İslam düşüncesindeki farklı akımların Selçuklu coğrafyasındaki yayılımı, önemli bilim insanları ve düşünürlerin katkıları, Farsça ve Arapça edebiyatın gelişimi, Selçuklu dönemi mimarisinin özgünlüğü ve Anadolu’nun Türkleşmesi sürecindeki kültürel etkileşimler kitapta ayrıntılı bir şekilde ele alınıyor. Kitap, Selçuklu İmparatorluğu’nun sadece siyasi ve askeri bir güç olmakla kalmayıp, aynı zamanda İslam medeniyetinin önemli bir merkezi olduğunu ve sonraki dönemlerdeki siyasi ve kültürel gelişmeleri derinden etkilediğini gösteriyor. Bu kapsamlı çalışma, Selçuklu tarihine ilgi duyan herkes için değerli bir kaynak sunuyor.

Künye: Kolektif – Selçuklular: Siyaset, Toplum, Kültür, derleyen: Christian Lange, Songül Mecit, çeviren: Özkan Akpınar, İletişim Yayınları, tarih, 429 sayfa, 2025

A. C. S. Peacock – Moğol Anadolu’sunda İslam, Edebiyat ve Toplum (2023)

Tarihçi A. C. S. Peacock, ‘Moğol Anadolu’sunda İslam, Edebiyat ve Toplum’da, yaklaşık 1240 ile 1380 yılları arasında Moğol egemenliği altındaki Anadolu’yu ele alıyor.

Çoğu daha önce yayımlanmamış Arapça, Farsça ve Türkçe kaynakları bir araya getirerek Osmanlı İmparatorluğu’nun ve nihayetinde modern Türkiye’nin doğuşunun temellerini oluşturacak Ortaçağ Anadolu’sunu inceliyor.

Bu önemli ama göz ardı edilmiş tarih, tasavvufun yayılmasında ve İslam’ı yaymak için yeni edebi biçimlerin gelişmesinde belirleyici bir aşamayı oluşturuyordu.

Yazar, Anadolu’yu daha geniş İslam dünyası içinde ele alarak Ortadoğu tarihinin bir dönüm noktasına ışık tutuyor.

Künye: A. C. S. Peacock – Moğol Anadolu’sunda İslam, Edebiyat ve Toplum, çeviren: Renan Akman, Koç Üniversitesi Yayınları, tarih, 376 sayfa, 2023

Kolektif – Saray ve Kozmos (2022)

Başlangıçta mütevazı bir Türk boyu olan Selçuklular, Orta Asya’dan Doğu Akdeniz’e uzanan güçlü ve kültürel açıdan üretken bir imparatorluk kurmuş ve 11. yüzyıldan 14. yüzyıla dek İslam dünyasına hükmetmişlerdi.

‘Saray ve Kozmos: Selçukluların Muhteşem Çağı’, Selçuklu yönetimi altında vuku bulan sanatsal ve kültürel canlanmanın birer kanıtı niteliğindeki yaklaşık 250 objeye yer vererek bu heybetli hanedanın köken ve etkilerini inceliyor.

‘Saray ve Kozmos’, imparatorluğun İran ve Kuzey Irak’taki erken dönem ilerleyişinden başlayarak hâkimiyetini Anadolu ve Kuzey Suriye’ye genişletmesine dek genel bir tarihini sunduktan sonra, Selçuklu saray yaşamının ihtişamını gözler önüne seriyor.

Bu şatafatlı yaşam tarzı, ince zevklere sahip yeni bir seçkinler sınıfına da sirayet etmiş, sultanlar kadar şehirliler de göz kamaştırıcı sırlı seramikler ve gümüş, bakır ve altın kakmalı madeni eserler edinmişti.

Bilim ve teknolojideki ilerlemelere koşut olarak kitap sanatlarına ilginin de artması, Selçukluların bilim ve edebiyata verdikleri önemin bir göstergesiydi.

Bununla birlikte, Selçuklular ile düşmanları arasındaki savaşların yol açtığı huzursuzlukların yanı sıra doğal felaketler ve açıklanamayan gökyüzü olayları, insanları büyü ve astrolojide teselli aramaya yöneltmiş, bu arayış burç tasvirleri ve tılsımlı imgelerle bezenmiş objelerde ifade bulmuştur.

Bu halk inanışları, zarif Kur’an yazmalarının ve Kur’an’dan ayetler içeren çok sayıda kitabe ve mezartaşının da gösterdiği gibi, İslam dinine içten bir bağlılıkla yan yana var olmuştur.

Selçukluların muhteşem çağı, gerek bu dünyanın gerek gökler âleminin görkemini yücelten bir çağdı.

‘Saray ve Kozmos’, Selçukluların sanatsal başarılarını bütün boyutlarıyla ortaya koyarken İslam dünyasının kültürel mirasına yapmış oldukları katkının da eşsiz bir kaydını sunuyor.

Künye: Sheila R. Canby, Deniz Bayazıt, Martina Rugiadi ve A. C. S. Peacock – Saray ve Kozmos: Selçukluların Muhteşem Çağı, çeviren: Erdem Gökyaran, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 380 sayfa, 2022

A. C. S. Peacock – Büyük Selçuklu İmparatorluğu (2020)

Daha önce ‘Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu’ adlı önemli çalışması Türkçeye kazandırılan A. C. S. Peacock, şimdi de Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun tarihini çok yönlü bir bakışla izlediği bir başka eseriyle karşımızda.

Ortadoğu ve İslâm Tarihi alanına büyük katkılarda bulunmuş Peacock, yaklaşık 1040 ve 1157 yılları arasında Ortadoğu ve Müslüman Orta Asya’ya hâkim olmuş bu imparatorluğu, Avrasya bozkırlarından Kahire kapılarına uzanan yükselişinin altındaki dinamikleri irdeleyerek kitabına başlıyor.

Çalışmanın devamında da,

Selçuklu sultanlığında bozkır siyaset geleneği,
Selçuklular ve halifelik,
Sultanların yaşam tarzı,
Selçuklu sarayında kadınlar,
Selçuklularda bürokratlar ve idare,
Selçuklu ordusunun gelişimi ve mahiyeti,
Selçuklu dindarlığı ve din adamlarıyla ilişkiler,
Selçuklu hanefiliği ve diğer mezheplere yönelik siyaset,
Selçuklu İmparatorluğu’nun Yahudileri,
Selçuklu İmparatorluğu’nun Hıristiyan halkları,
Selçuklu topraklarının ekonomik ve toplumsal örgütlenişi,
Selçuklu şehirciliği,
Selçuklularda yaşamın örgütlenmesi,
Ve Selçuklunun bıraktığı miras gibi konular ele alınıyor.

Kitabın önemli bir katkısı da, kendileri de göçebe olan Selçukluların, bir “devlet” olarak göçebelere yönelik politikasını ve onlarla karşılıklı ilişkilerini de aydınlatması.

Künye: A. C. S. Peacock – Büyük Selçuklu İmparatorluğu, çeviren: Özkan Akpınar, İletişim Yayınları, tarih, 383 sayfa, 2020

A. C. S. Peacock – Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu (2016)

Batı Avrasya bozkırlarında, kendi halinde bir aşiret olarak yaşayan bir boyun, Ortadoğu ve Orta Asya’yı egemenliği altına alacak bir imparatorluk kurmasının hikâyesi.

Andrew Charles Spencer Peacock’un kitabının önemli katkılarından biri de, daha önce pek kullanılmamış Gürcüce, Ermenice, Arapça ve Farsça kaynaklara başvurması.

Künye: A. C. S. Peacock – Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu, çeviren: Zeynep Rona, İş Kültür Yayınları