Nadejda Krupskaya – Dipnotski

Kristen R. Ghodsee – Kızıl Savaşçı Kadınlar (2023)

‘Kızıl Savaşçı Kadınlar’, sosyalist kadın hakları aktivizminin tarihini bu tarihin önde gelen beş figürü üzerinden anlatıyor: Sovyetler’in kadınlara yönelik politikalarına şekil veren teorisyen, siyasetçi ve diplomat Aleksandra Kollontay; kendini halk eğitimine adamış Nadejda Krupskaya; Komünist Parti Kadın Birimi Jenotdel’in kurucularından İnessa Armand; efsanevi keskin nişancı Lüdmila Pavliçenko ve Bulgar Kadın Hareketi Komitesi’nin yirmi iki yıl boyunca başkanı olan Elena Lagadinova.

Bu beş kadının yaşam öykülerinden yola çıkan Kristen Ghodsee, sosyalist kadınların mücadelelerini, başarılarını ve önlerine çıkan engelleri anlatırken geçtiğimiz yüzyılın kadın hakları mücadelesini yaşadığımız çağa bağlıyor.

İç çatışmalarla, çelişkilerle, birlikte çıkılan veya ayrılan yollarla ama aynı zamanda da büyük bir azimle, yaratıcılıkla ve başarılarla dolu beş yaşam öyküsü.

Hayatları boyunca ince bir çizginin üzerinde yürümek zorunda kalan kızıl savaşçı kadınlar kadın mücadelesine büyük bir sadakatle bağlı kaldılar; yeni çözümler ürettiler, siyasi projeler geliştirdiler ve bizlere bugüne dair yeni sözler ederken mutlaka dikkate alınması gereken bir deneyim bıraktılar.

Yirminci yüzyıl kadın hareketine Doğu Avrupa’nın ve Sovyetler’in devrimci politikalarından yola çıkarak bakan ‘Kızıl Savaşçı Kadınlar’, kadın hareketinin, Batı tarihçiliğinin ilgisiz kaldığı sosyalist yönüne ışık tutuyor ve bu hareketin radikal geçmişiyle yeniden bağlantı kuruyor.

Toplumu ve değişmez sanılan kuralları değiştirmek ve daha adil bir dünya kurabilmek için erkek yoldaşlarıyla omuz omuza çarpışan bu kadınların hem uluslararası etkileri hem de başarıları belki gözden kaçırıldı, ama kesinlikle unutulmadı.

Kadın hareketi üzerinde öyle bir etki bıraktılar ki aslında yaşadıkları başarısızlıklar bile ne kadar devrimci olduklarının bir kanıtı sayılmalı.

‘Kızıl Savaşçı Kadınlar’, sadece yirminci yüzyıl kadın hareketine dair yazılan hikâyenin değil, aynı zamanda Sovyetler ve Doğu Avrupa tarihinin de eksik kalan sayfalarını tamamlıyor.

Künye: Kristen R. Ghodsee – Kızıl Savaşçı Kadınlar: Beş Devrimci Kadından Dersler, çeviren: Senem Erdoğan, Yordam Kitap, siyaset, 224 sayfa, 2023

Nadejda Krupskaya – Lenin’den Anılar (2020)

“Vladimir İlyiç, St. Petersburg’a 1893 güzünde geldi, ancak benim onunla tanışmam bundan bir süre sonra oldu. Yoldaşlar, Volga’dan son derece bilgili bir Marksistin geldiğini söylemişti.”

Rus devrimci, yazar ve eğitimci Nadejda Krupskaya, Vladimir İlyiç Lenin’in en yakınında bulunmuş isimlerdendi.

Bu ciltte yayınlanan anılar ise, Lenin’le tanışmasından Ekim Devrimi’ne kadar olan süreyi, 1894-1917 arasını kapsıyor.

Bu dönem, bilindiği gibi, muazzam tarihsel öneme sahip.

İşçiler arasında kitle hareketinin gelişimine, en zor yeraltı faaliyeti koşullarında çelikleşen işçi sınıfının güçlü ve dayanıklı partisinin oluşumuna ve sürekli büyüyen sınıf bilincine ve örgütlülüğüne tanıklık etmiş bir dönemdi bu.

Aynı zamanda proleter sosyalist devrimin zaferi ile sonuçlanan, her şeyin göze alındığı bir mücadele dönemi.

İşte Krupskaya’nın anıları, Lenin’i tam da içine doğduğu, etkilendiği ve yön verdiği bu dönemin merkezine yerleştirerek anlatmasıyla çok önemli.

Canlı anlatımıyla da okuru etkileyecek kitap, Lenin’in yaşadığı ve çalıştığı koşulların sağlam bir resmini sunuyor.

Künye: Nadejda Krupskaya – Lenin’den Anılar, çeviren: Özlem Koşar, Yordam Kitap, anı, 512 sayfa, 2020

Etibar Babayev – Devrimin Gölgesinde Fırtınalar (2014)

Ekim Devrimi’nin öne çıkan aktörlerine dair pek bilinmeyen ayrıntılar…

Lenin ve eşi Nadejda Krupskaya ile Stalin ve eşi Nadejda Alliluyeva’nın anıları, Sovyet İstihbarat Teşkilatı’nın kurucusu Feliks Dzerjinski’nin ilginç hayatı, Stalin’in siyasi rakibi Lev Troçki cinayetinin ardındaki sır perdesi ve daha fazlası…

Künye: Etibar Babayev – Devrimin Gölgesinde Fırtınalar, çeviren: Nazlı Geray, Puslu Yayıncılık

Nadezhda Konstantinovna Krupskaya – Lenin ve Halk Eğitimi (2013)

LENİN VE HALK EĞİTİMİ, Nadezhda Konstantinovna Krupskaya, çeviren: Özgür Metin Demirel, Evrensel Yayınları, siyaset, 135 sayfa

Lenin’le birlikte Bolşevik Parti’nin yayın organı Iskra’nın yayınlanmasına da katılmış Nadezhda Konstantinovna Krupskaya elimizdeki kitabında, Lenin’in halk eğitimine yaklaşımını farklı yönleriyle yansıtıyor. İki bölümden oluşan kitap, bunun yanı sıra, sosyalizmin inşasında halk eğitiminin önemini vurguluyor; Marx, Engels ve Lenin’in işçi ve emekçilerin aydınlatılması konularındaki düşüncelerinden ve çalışmalarından hareketle, kapitalist okul ve sosyalist okul sistemini karşılaştırıyor. Yazar incelemesinde, yeni sosyalist okulun nasıl olması gerektiğini ve politeknik eğitime sosyalizmin bakış açısını da ortaya koyuyor.