Pertev Naili Boratav

Mete Çetik – Pertev Naili Boratav (2019)

Pertev Naili Boratav, kendine has kültürel senteziyle halkbilime özgün katkılar sunmuş, Türkiye’nin yetiştirdiği uluslararası çapta tanınan bir isimdi.

Boratav, bunun yanı sıra iktidarların gadrine de ziyadesiyle uğramış bir isimdi.

Üniversiteden tasfiye edildi ve bilimsel faaliyetlerinin en verimli çağını yurt dışında geçirmek zorunda kaldı.

Boratav’ın yaşadıkları, bu ülke yöneticilerinin bilime ve bilim insanına ne denli değer verdiğinin çok iyi bir örneğidir.

Mete Çetik’in bu güzel çalışması da, Boratav’ın kişisel ve bilimsel serüveni üzerine yetkin bir eser.

Çetik, Boratav’ı bir akademisyen olarak portresini sunduğu gibi, O’nun milliyetçilik ve Batıcılık düşüncesi içindeki yerini de titiz bir şekilde aydınlatıyor.

Boratav’ın aile kökeni, hayatı, çevresi ve özellikle çalışma şartları ve önceki ve sonraki kuşak meslektaşlarıyla etkileşimi kitabın omurgasını oluşturuyor.

Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü, Boratav’ın hayatını, ailesini ve çevresini anlatıyor.

Kitabın ikinci bölümü Boratav’ın akademik kişiliğine, üçüncü bölüm de Boratav’ın Türk düşüncesi içinde yerine odaklanıyor.

Boratav üzerine genel bir değerlendirmeyle sonuçlanan kitapta, Tarih Vakfı Pertev Naili Boratav Arşivi’nde yer alan küçük bir albüm de yer alıyor.

Künye: Mete Çetik – Pertev Naili Boratav: Bir Akademisyen ve Düşünce Adamı, İletişim Yayınları, biyografi, 384 sayfa, 2019

Pertev Naili Boratav – Zaman Zaman İçinde (2009)

‘Zaman Zaman İçinde’, Pertev Naili Boratav’ın ‘Az Gittik Uz Gittik’ isimli kitabı gibi, halk edebiyatının göz bebeği çok sayıda masalı bir araya getiriyor.

Boratav, 1928’de derlemeye başladığı masalların sayısını, zamanla üç bine ulaştırmış.

Sözlü geleneğin en güzel örneklerinden yirmi bir tekerleme ile yirmi iki masaldan oluşan elimizdeki kitap aynı zamanda, Boratav’ın masal ve tekerlemelerin özelliklerini ayrıntılı olarak incelediği bir önsözden ve sözlü kaynakların listelerinden oluşuyor.

Yedi Kardeşler, Nardaniye Hanım, Fesliğenci Kızı, Yatalak Mehmet, Arap Lala, Dülger Kızı, Ahu Melek, Sitti Hatun, Oduncunun Kızı ve Usta Nazar, kitapta yer alan masallardan birkaçı.

Künye: Pertev Naili Boratav – Zaman Zaman İçinde, İmge Kitabevi, masal, 271 sayfa

Avni Özgürel – Küllenen İzler 1 (2009)

Avni Özgürel, alt başlığı ‘Portreler Galerisi’ olan ‘Küllenen İzler’in bu birinci cildinde, Türkiye’nin yakın tarihinde düşünce, sanat, kültür hayatına damgasını vurmuş kişileri anlatıyor.

Yazar, Abdülbaki Gölpınarlı’dan Ahmet Cevdet Paşa’ya, Ali Fuat Başgil’den Elmalılı Hamdi Yazır’a, Mustafa Suphi’den Niyazi Berkes’e, Ömer Lütfü Barkan’dan Pertev Naili Boratav’a birçok ismin portresini sunuyor.

Portrelerini sunduğu kişilerin, gençlere aktarılması gerektiğini söyleyen Özgürel, yurt dışında hemen her ülkede benzer niteliklere sahip sanat ve düşünce insanlarına ait neredeyse her şeyin korunarak sonraki kuşaklara aktarılırken Türkiye’de unutulmuşluğa terk edildiğini belirtiyor.

Künye: Avni Özgürel – Küllenen İzler 1, Etkileşim Yayınları, portre, 256 sayfa

Hülya Öztekin – Tan: Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete (2016)

Sertellerin 1935-1945 arasında yayımladığı Tan gazetesi, ülke basın tarihinde sol yayıncılığın en etkili, önemli yayın organı olarak tarihteki yerini almış durumda.

Hatırlanacağı gibi gazete, muhalif tavrı nedeniyle siyasi ve ekonomik baskılarla karşılaşmış, bunun yanı sıra 4 Aralık 1945’te faşist bir linçe maruz kalmıştı.

Hülya Öztekin’in uzun çabalarının meyvesi olan elimizdeki kitap da, bu gazetenin kuruluşundan kapanışına uzanan süreci, dönemin sağlam bir siyasi ve toplumsal panoraması eşliğinde izliyor.

Kitapta,

Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel, Muvaffak Şeref, Niyazi Berkes, Mediha Berkes, Pertev Naili Boratav, Esat Adil Müstecaplıoğlu, Hulusi Dosdoğru, Cami Baykurt, Behice Boran, Sabahattin Ali, Aziz Nesin gibi isimlerin katkıda bulunduğu gazetenin kuruluşu,
Yayın politikası,
Nazizmin ve faşizmin yükselişe geçtiği bir dönemde takındığı emperyalizm karşıtı tavrını,
İnsan hakları, demokrasi ve özgürlükler konularındaki ilerici tutumunu,
4 Aralık 1945 tarihli Tan baskınından sonra gazetenin yayın hayatına son verişini,
Ve gazetenin muhalif basın tarihindeki yerini aydınlığa kavuşturuyor.

Öztekin’in çalışması, yalnızca Tan gazetesine dair bir bellek tazeleme girişimi olarak değil, aynı zamanda Türkiye’de basın özgürlüğü ve demokrasi mücadelesinin öyküsü olarak okunmalı.

Künye: Hülya Öztekin – Tan: Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, tarih, 488 sayfa

Mete Çevik (haz.) – Üniversitede Cadı Avı (2008)

Pertev Naili Boratav’ın savunmasını içeren ‘Üniversitede Cadı Avı’, 1947-1948 eğitim yılında Boratav, Niyazi Berkes ve Behice Boran’ı hedef alan üniversite tasfiyesini anlatıyor.

Bu üç isim hakkında bir ceza davası açılmış, üçü de beraat etmişti.

Fakat karara rağmen, kendilerini hedef alan kesim kampanya başlatmış ve nihayet bu üçlü Meclis tasarrufu ile Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nden uzaklaştırılmıştı.

İşte elimizdeki kitap, Boratav’ın söz konusu ceza davasında mahkemeye sunuduğu savunma ile davanın öncesine ve sonrasına dair bir incelemeyi barındırıyor.

Kitap, daha sonra da devamı yaşanacak üniversitelerdeki cadı avlarının ilkine dair önemli ayrıntılar barındırmasıyla önemli.

Künye: Mete Çevik (haz.) – Üniversitede Cadı Avı, Dipnot Yayınları, siyaset, 256 sayfa

Pertev Naili Boratav – Nasreddin Hoca (2006)

NASREDDİN HOCA, Pertev Naili Boratav, Kırmızı Kitaplar, folklor, 350 sayfa

Pertev Naili Boratav’ın yeni yayımlanan ‘Nasreddin Hoca’sı, kuşkusuz yıllardır kitabın yeni basımını bekleyen okurlar ve araştırmacılar için bir sevinç kaynağı. Türkiye’nin ünlü folklor uzmanlarından Boratav, ‘Nasreddin Hoca’sı kırk iki yıllık bir çalışmanın ürünü. Yazar, dünyanın birçok yerinden elde ettiği yazma mikrofilmlerini tek tek tarayarak, bunlar arasındaki farkları karşılaştırarak elimizdeki kitabını oluşturmuş. Kitapta, Nasreddin Hoca hikâyeleri bütünlüklü bir şekilde yer alıyor. Fakat hikâyelerden önce, Boratav’ın muhtelif tarihlerde kaleme almış olduğu Nasreddin Hoca ile ilgili çok sayıda ayrıntıya yer veren ve Hoca hakkındaki rivayetleri araştıran makaleler de burada bir araya getirilmiş.