Saliha Nilüfer – Dipnotski

Antonio Turiel – Petro-Kıyamet (2024)

Mevcut küresel ekonomik sistem başat bir zorunlulukla işliyor: büyüme.

Antonio Turiel gibi bilim insanları ise uzun yıllardır, büyümeyi mümkün kılanın ucuz ve kolay erişilebilir enerji olduğunu vurguluyorlar.

Yoğunluğu, çok yönlü kullanımı ve nakliyeye elverişliliği açısından petrol kuşkusuz en temel ve asli enerji kaynağı.

Kitabın temel tezi şu: Yakın gelecekte yaşantımızı ve toplumların işleyişini kökten değiştirecek küresel bir sorunla karşı karşıyayız.

Bol ve ucuz enerji çağının sonuna geldik.

Küresel enerji tüketiminin üçte birini oluşturan petrolde üretim zirvesi muhtemelen 2018’de gerçekleşti, büyük çevresel maliyetlerle yerine kullanılabilecek hidrokarbonların (kömür, doğal gaz) zirvesine ise en çok birkaç onyıl içinde ulaşılacak.

Petrol rezervleri muazzam olsa da çıkarma ve üretme hızı ve karlılığı, fiziksel etkenler yüzünden sınırlı.

Bu sınıra ulaşmış durumdayız.

Petrol temelli enerji sistemine olası alternatiflerin bilimsel bir analizini sunan Turiel “yenilenebilir” enerjiler konusunda vaat edilenlerin neden gerçekleşemeyeceğini açıklıkla ortaya koyarak, büyük bir dönüşümün eşiğinde olduğumuzu haber veriyor.

Bu dönüşümü mümkün mertebe şekillendirme imkânı ve iradesi öncelikle farkındalığı gerektiriyor.

Künye: Antonio Turiel – Petro-Kıyamet: Küresel Enerji Krizi Nasıl Çözüle(meye)cek?, çeviren: Saliha Nilüfer, İş Kültür Yayınları, inceleme, 152 sayfa, 2024

Juan José Millás – Dünya ve Ben (2010)

İspanyol yazar Juan José Millás, ‘Dünya ve Ben’ başlıklı ilgi çeken romanında, yazmanın doğasını, sınırlarını ve imkânlarını irdeliyor.

Romanın başkahramanı Juanjo, kendi kendisiyle röportaj yapmakla görevlendirilir.

Genç adam, bu röportajı ortaya koyabilmek için farklı bir yöntem deneyerek, iç dünyasına, geçmişine ve babasıyla kurmuş olduğu ilişkiye döner.

Fakat zaman ilerler ve Juanjo kendi dünyası üzerine düşünürken, beklenmedik bir anda varoluş hissiyle ve hemen onun ardından bastıran muazzam bir krizle yüz yüze gelecektir.

Juanjo artık, insanın doğası, yazma ediminin ne anlama geldiği ve insanın varoluşunun sapabileceği tehlikeli eşiklerden başka bir şey düşünemez hale gelmiştir.

Fakat yazının acı veren yönleri kadar, sağaltıcı yönleri de bulunmaktadır.

Zira genç adam, içinde açılan yaraları, yine yazmanın yardımıyla tedavi etmeyi keşfedecek ve gerçekte neden yazar olduğunun bilincine varacaktır.

Şu ana kadar pek çok dile çevrilen ‘Dünya ve Ben’in, 2007’de Planeta Ödülü’nü ve 2008’de de Ulusal Öykü Ödülü’nü kazandığını da ayrıca belirtelim.

Künye: Juan José Millás – Dünya ve Ben, çeviren: Saliha Nilüfer, Hayy Kitap, roman, 216 sayfa

James Hogg – Bağışlanmış Bir Günahkârın Özel Anıları ve İtirafnamesi (2019)

On dokuzuncu yüzyıldan bir roman olan ‘Bağışlanmış Bir Günahkârın Özel Anıları ve İtirafnamesi’, başkahramanı Robert’ın akıl almaz dönüşümünü hikâye ediyor.

İskoç romantizminin başyapıtlarından biri olarak kabul edilen roman, dini fanatizmin ve psikolojik karmaşaların bireyi ne denli dehşet verici hale getirebileceği üzerine okurunu düşündürüyor.

Bir Kalvinist olan Robert Wringhim, günün birinde İskoçya’da gizemli bir yabancıyla tanışır ve bu kişiyle yakınlık kurmaya başlar.

Robert yabancının etkisi altına girer ve bir süre sonra bu yakınlık onu, bir din adamı olmaktan yakınlarını bile katleden bir seri katile dönüştürür.

Robert şimdi, muazzam bir çıkmazda debelenmektedir.

Bu yabancı şeytanın ta kendisi midir yoksa asıl sorun Robert’ın psikolojik sorunları mıdır?

James Hogg hikâyesini, Robert’ın yaşadığı bu derin bunalımın etrafına ilmek ilmek örüyor.

Kitabın bizdeki baskısı David Groves’un önsözü, Julie Fenwick’in sonsözü, yazar ve dönem kronolojisi ve kitaba dair görsellerle zenginleşmiş.

Künye: James Hogg – Bağışlanmış Bir Günahkârın Özel Anıları ve İtirafnamesi, çeviren: Saliha Nilüfer, İletişim Yayınları, roman, 284 sayfa, 2019

Eric Hobsbawm – Yaşasın Devrim (2018)

Latin Amerika, usta tarihçi Eric Hobsbawm’ın hem akademik hem de kişisel hayatında hep önemli yer tutageldi.

‘Yaşasın Devrim’de ise, Hobsbawm’ın Latin Amerika’yla ilgili kırk yıla yayılmış birbirinden önemli yazıları derlenmiş.

Hobsbawm burada,

Latin Amerika’da sosyal gelişmeler,
Kolombiya’da devrimci durum,
Kolombiya’da şiddetin anatomisi,
Latin Amerika’nın gelişiminde feodal öğeler,
Toplumsal eşkıyalar olarak köylüler,
İdeoloji ve köylü hareketi,
Köylü toprak işgalleri,
Köylüler ve siyaset,
Meksika devrimi,
Küba devrimi ve sonrası,
Latin Amerika’da gerillalar,
ABD emperyalizmi ve Latin Amerika’da devrim,
Peru’da devrimci askerler,
Şilililerin sosyalizm yolu,
Ve Latin Amerika’da milliyetçilik ve ulus gibi konuları tartışıyor.

Kitapta bir araya getirilen bu makaleler, hem Latin Amerika’nın dününü hem de bugününü daha iyi kavramamız konusunda önemli saptamalar barındırıyor.

Künye: Eric Hobsbawm – Yaşasın Devrim!: Latin Amerika Üzerine Yazılar, derleyen: Leslie Bethell, çeviren: Saliha Nilüfer, İletişim Yayınları, tarih, 464 sayfa, 2018

Federico Andahazi – Gölgedeki Gezgin (2008)

Arjantin edebiyatının önde gelen isimlerinden Federico Andahazi ‘Gölgedeki Gezgin’de, kurgusunu ilginç bir tango öyküsü etrafında kuruyor.

Romanın başkahramanı, tango şarkıcısı Juan Molina’dır.

Molina’nın, yine bir tango şarkıcısı olan Carlos Gardel’in gölgesinde kalmayı tercih etmesi ve bununla gelen hüzünlü yazgısı, romanın asıl çerçevesini oluşturuyor.

Bir tango tutkunu olan Molina, Carlos Gardel’e olan tutkusu nedeniyle hep arka planda kalmayı tercih etmiştir.

Fakat bu tercih ediş, Molina için geri dönüşü olmayan bir trajediye de neden olacaktır.

Ölümsüz bir tutkuyla hayata sarılmış Molina’nın öyküsünü anlatan Andahazi, müzikal roman olarak tanımlanabilecek bir esere imza atmış.

Künye: Federico Andahazi – Gölgedeki Gezgin, çeviren: Saliha Nilüfer, Can Yayınları, roman, 217 sayfa

Juan Carlos Ortega – Ulises İçin Evren (2017)

Çocuklar ile genç okurlara bilim dünyasında devrim yaratan gelişmeleri anlatmak, biraz meşakkatli bir konu.

Zira merak ve ilgilerini sürekli diri tutmak gerekir.

Oysa bilimsel keşiflerin kendileri birer mucizedir ve galiba asıl yapılması gereken de, buna uygun bir üslubun yakalanması.

Bu kitapta, Juan Carlos Ortega’nın yaptığı gibi örneğin.

Çocuk ve genç okurları hedefleyen kitabında Ortega, bilim tarihinin keyifle okunacak bir resmini çiziyor.

Yıldızlar,

Galaksiler,

Kara delikler,

Ve evrenin oluşumu, gibi bilimin evrene dair keşiflerini anlatan kitap, aynı zamanda bu keşifleri gerçekleştirmiş bilim insanlarına dair önemli bilgiler de sunuyor.

Cesaretiyle öncü olan Abderalı Demokritos,

Newton’ın ışık ve yerçekimine dair düşünceleri,

Einstein ve genel görelilik kuramı,

Rutherford ve Bohr’un atom modelleri,

“Büyük patlama” fikrini ilk ortaya atan din adamı Lemaitre…

Kitapta bu ve bunun gibi, çocukların aydınlanacağı pek çok bilimsel keşfin hikâyesi aydınlatılıyor.

Künye: Juan Carlos Ortega – Ulises İçin Evren, çeviren: Saliha Nilüfer, Yapı Kredi Yayınları, bilim, 416 sayfa