On ikinci yüzyılda yaşamış büyük siyasetçi ve komutan Selahaddin Eyyubi’nin hayatını çocukluğundan ölümüne dek izleyen sağlam bir çalışma.
Yaşadığı dönemde Müslümanların birliğini sağlayarak Haçlıların ilerlemesini durdurmuş Eyyubi’nin hayatı, aynı zamanda günümüzde yaşanan Şii-Sünni bölünmesi açısından pek çok bilinmeyeni de aydınlatmakta.
‘Selahaddin’, Namık Kemal’in aynı zamanda biyografi niteliği taşıyan ve onun edebi yetkinliğinin de iyi örneklerinden olan ‘Evrak-ı Perişan’ın bir bölümü.
Namık Kemal bunu, ünlü tarihçi Michaud’nun ‘Haçlı Tarihi’ başlıklı kitabına cevaben kaleme almış.
Yazar burada, Batılı tarihçilerin, İslam tarihine ve büyük İslam kumandanlarından Selahaddin-i Eyyûbî’nin Haçlı Seferleri sırasındaki kahramanlıklarına ilişkin yaptıkları yanlı ve yanlış beyanlarına cevap veriyor.
Eldeki çevirinin bir özelliği de, daha öncekilerin aksine ‘Selahaddin’i sansürsüz olarak okura sunması. Kitabı yayına hazırlayan, ayrıca transkripsiyonunu da yapan Mithat Kutlar, eserin daha önceki çevirilerinde başvurulan sansür sonucunda, Kürdistan yerine ‘Güneydoğu Anadolu’, ‘Kuzey Irak’ ya da ‘Yukarı Irak’ gibi kelimelerin tercih edilişini, orijinal metinle karşılaştırarak ortaya koyuyor.
Ernoul Kroniği, Haçlı Seferleri ve Kudüs tarihi literatürü düşünüldüğünde ilk akla gelebilecek kaynaklardandır.
Haçlı Seferlerinin zeminini oluşturan Kutsal Savaş olgusuna eleştirel yaklaşmasıyla özellikle dikkat çeken kronik, o dönemin arka planını daha iyi kavramak açısından çok önemli veriler barındırıyor.
Burada,
Bir yönüyle de Selahaddin Eyyubi’nin biyografisi olarak okunabilecek kronik, Eyyubi’nin 1187 yılında Kudüs’ü fethini ve bunun ardından gerçekleştirilen üçüncü Haçlı Seferi konusunda tanıklıklar barındırmasıyla ayrı bir değere sahip.
Kronik aynı zamanda, Eyyubi’nin hayattayken kutsal topraklarda yaptıklarını ve getirmiş olduğu yönetim biçiminin sonraki yıllardaki etkilerini de detaylı şekilde irdeliyor.
Kudüs’ü Haçlılardan alan meşhur Kürt komutanın hayatı ve mücadelesi bu kitapta.
Kitap, Abbasi halifeliğinin dağılmasını, bunun Selahaddin Eyyûbi’nin inanç ve eylemlerini nasıl biçimlendirdiğini, Eyyûbi’nin komutan olarak gösterdiği başarıları, Mısır’ı egemenliği altına alışını ve onun başarılarında önemli paya sahip karakterleri anlatıyor.
Kitabı ilgi çekici kılan hususların başında, hem yazarın Selahaddin’i ortaya koyduğunu savunduğu 10. ve 11 yüzyıllardaki İslami uyanış sürecini kapsamlı bir perspektifle irdelemesi hem de Selahaddin’i yalnızca bir savaşçı olarak değil, daha çok manevi ve siyasi vizyonu gelişmiş bir lider olarak ele alması.
Abdul Rahman Azzam’ın burada karşımıza çıkardığı Selahaddin Eyyûbi, dürüsttür ve düşmanlarının oyunlarına dahil olmayıp bütün Müslümanları tek bir orduda birleştirebilecek yetenekte bir liderdir.
İkisi de Arap tarihi konusunda önde gelen otoritelerden olan Malcolm Cameron Lyons ve D.E.P. Jackson’dan efsanesinden arındırılmış, gerçekçi bir Selahattin Eyyübi biyografisi.
Kitap, o dönemin kaynakları üzerinde yoğunlaşması, özellikle de o döneme ait diplomatik ve şahsi yazışmaları bir araya getirmesiyle bilhassa dikkat çekiyor diyebiliriz.
Çalışma, Selahattin Eyyübi’nin ilk maceralarından başlayarak Mısır’da iktidara gelişine, III. Haçlı Seferi’nden Halep’in alınışına ve Akka’nın düşüşüne birçok olaya uzanıyor.
Selahattin Eyyübi, Arap-İslam dünyasında haklı bir üne sahiptir: O Haçlıları bozguna uğratan, Latin Krallığı’nı yıkan, Kudüs’teki mabetleri yeniden ayağa kaldıran bir lider olarak imkânsızı başarmıştır.
Öte yandan, Selahattin Eyyübi’nin kimi Müslüman çağdaşları, kendisi hakkında farklı, hatta tersi yönde fikirlere sahiptir.
Onlara göre Selahattin Eyyübi, kendisi ve ailesi adına güç kazanmak amacıyla İslam’ı manipüle etmiş, kendi yerini sağlamlaştırdıktan sonra hiçbir anlamı olmayan maceralara girişmiş, Frenk devletinin saldırıları karşısında ağır bir yükün altında kalmış, yoksul ve güçsüz bir Müslüman imparatorluğu bırakmıştır.
İşte bu kitap, Selahattin Eyyübi’nin gerçekçi bir portresini çizerken, aynı zamanda kendisi hakkındaki bu iki farklı görüşü de tarihsel şartları içinde tartışıyor.
Boris James ‘Selahaddin ve Kürtler’de, Haçlılar döneminde önemli roller üstlenmiş Eyyûbiler ile bu topluluğun liderlerinden Selahaddin Eyyûbi’nin hayatına ve onun Kürtlerle ilişkisine odaklanıyor. Selahaddin’in hizmetine giren Kürt aşiretlerin dinamiklerini inceleyerek çalışmasına başlayan James, ardından, vakanüvislerce Kürtlere dair yansıtılan tasvirleri tartışarak Ortaçağdaki Kürt imgesini ve kimliğini araştırıyor. Yazar, Selahaddin’in egemenliğine ayırdığı üçüncü bölümde de, Kürtlerin o dönemin sivil ve askeri elit kesiminin hiyerarşisindeki yerini ve Eyyûbi dönemindeki kültürel ve siyasî nüfuzunu ortaya koyuyor.
Dipnotski 