Kategori: Deneme

Tahsin Yücel – Dil Devrimi ve Sonuçları (2007)

  • DİL DEVRİMİ VE SONUÇLARI, Tahsin Yücel, Can Yayınları, deneme, 248 sayfa

Tahsin Yücel’in ‘Dil Devrimi ve Sonuçları’ isimli bu kitabı, ilk olarak, 1968 yılında yayımlanmıştı. Kitabın asıl önemi, dil ve dil devrimi konusunda yapılan tartışmalara, bu alanın uzmanlarından bir ismin, bir dilcinin katkı sunmasıydı. Dolayısıyla kitap, ilk yayımlandığı günden bugüne, konuya dair kılavuz çalışmalardan biri olma özelliğini hep korudu. Yaklaşık otuz yıl önce ilk baskısı yapılan, fakat uzun süredir tükenen kitap, dil ve dil devrimi gibi tartışmalı konulara, genel perspektifin dışında bakmasıyla önemli. Kitabın yeni baskısında, Yücel’in 2000 yılında Cumhuriyet gazetesi tarafından okurlara armağan edilen kitabı ‘Türkçenin Kurtuluş Savaşı’ da bulunuyor.

Murathan Mungan – Stüdyo Kayıtları (2011)

  • STÜDYO KAYITLARI, Murathan Mungan, Metis Yayınları, deneme, 285 sayfa

Murathan Mungan’ın denemelerinden oluşan ‘Stüdyo Kayıtları’, yazarın daha önce yayımladığı aynı türdeki kitaplarından farklı özelliklere sahip. Daha kişisel bir tonla kaleme alınan denemelerde, Mungan’ın yazdığı şiir, öykü ve oyunlara ilişkin kimi ipuçları yer alıyor. Kitabı için “Yazı’mın kendimce ışıklandırabildiğim art alanlarını okura açmak, ön çalışma ve tasarımlara ilişkin bazı fazladan bilgileri onunla paylaşmak, bu vesileyle de kendi üstüme yüksek sesle düşünme isteği denebilir en fazla.” diyen Mungan, yazı atölyesini ve mutfağını okurlarına açıyor; yazı konusundaki hassasiyetlerini, ölçülerini ve meraklarını kaleme getiriyor.

Gündüz Vassaf – Kimliğimi Kaybettim, Hükümsüzdür! (2010)

  • KİMLİĞİMİ KAYBETTİM, HÜKÜMSÜZDÜR!, Gündüz Vassaf, İletişim Yayınları, deneme, 199 sayfa

Gündüz Vassaf’ın ‘Uçmakdere’ dizisinin ikinci kitabı olan ‘Kimliğimi Kaybettim, Hükümsüzdür!’, yazarın Radikal gazetesinde yayımlanmış yazılarından derlenmiş. Kitabın adından da anlaşılacağı üzere Vassaf, bizi kuşatan, kapsayan, ayrıştıran, ötekileştiren ve kimi zaman hayati ve tehlikeli roller de üstlenebilen ulusal, cinsel ve dini kimlikleri, bu yazıların konusu kılıyor. “Kendimi belki de en özgür hissettiğim anlar, karşılıklı kim olduğumuzu bilmediklerimle yaptığım tesadüfi sohbetlerde olur.” diyen Vassaf, dünya vatandaşlığına ulaşmanın, “Kimsin?”, “Kimlerdensin?” gibi soruların daha az sorulmasıyla mümkün olabileceğini belirtiyor.

Alberto Manguel – Okuma Günlüğü (2007)

  • OKUMA GÜNLÜĞÜ, Alberto Manguel, çeviren: Mehmet H. Doğan, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 205 sayfa

Alberto Manguel’in ‘Okuma Günlüğü’, okurlara, yazarlara, eleştirmenlerin, kısacası kitapla yolu kesişen herkese hitap edecek denemelerden oluşuyor. Yazar, editör ve çevirmen olan Manguel’i, aynı zamanda, “profesyonel okur” olarak tanımlamak da mümkün. Manguel, kitabını bir yıl içinde, her aya bir kitap gelecek şekilde kaleme almış. Adolfo Bioy Casares’in ‘Morel’in Buluşu’, H. G. Wells’in ‘Dr. Morreau’nun Adası’, Rudyard Kipling’in ‘Kim’i, Chateaubriand’nın ‘Mezar Ötesinden Anılar’ı, Arthur Conan Doyle’un ‘Dörtlerin Simgesi’, Goethe’nin ‘Gönül Yakınlıkları’, Kenneth Grahame’ın ‘Söğütlükte Rüzgâr’ ve Cervantes’in ‘Don Quijote’u, Manguel’in kalemine konuk ettiği birkaç eser.

Michel de Montaigne – Denemeler (2006)

  • DENEMELER, Michel de Montaigne, çeviren: Engin Sunar, Say Yayınları, deneme, 493 sayfa

Denemenin babası Michel de Montaigne’in elimizdeki kitabı, onun denemelerinin birinci kitabını oluşturuyor. Montaigne, sadece denemenin babası olması yönüyle değil, Ortaçağ karanlığına ışık tutan, hümanist kültürün evriminde etkili rol oynamış, Avrupa kültürü ve düşüncesinin gelişmesinde en az Sokrates kadar etkili olmuş bir isim. Bunun yanı sıra düşünürün, gerçeklik peşindeki insanın sonsuz serüvenine yer veriyor olması, insan aklının yetersizliğini sergilemeye çalışacak kadar alçakgönüllü ve zeki olması, özgün bir üsluba sahip oluşu, sonu gelmez ayrıntı düşkünlüğü ve yaşama sanatına verdiği değer, kendisini ve metinlerini ilgi çekici kılan başlıca unsurlardan birkaçı.

Roni Margulies – Bugün Pazar, Yahudiler Azar (2006)

  • BUGÜN PAZAR, YAHUDİLER AZAR, Roni Margulies, Kanat Kitap, deneme, 111 sayfa

Roni Margulies’in ‘Bugün Pazar, Yahudiler Azar’ isimli bu deneme kitabı, 1950’lerden 70’lere, oradan günümüze uzanan bir süre içinde İstanbul Yahudilerine ilişkin kişisel gözlemlerden oluşuyor. Yazarın, “O yılların, o mutlu, kaygısız, pespembe çocuk yıllarımın Yahudi cemaatini, bugün ne kadar dışında olursam olayım, içimde hoş ve hüzünlü bir sevgi duygusu uyanmadan düşünmem nasıl mümkün olabilir?” cümlesi, aynı zamanda bu denemelerinin yazılış amacını da özetlemiş oluyor. Kitap, bunun dışında, İstanbul Yahudilerinin daha eski zamanlarına, Yahudiliğin günümüz Türkiye’sindeki problemli yanlarına, Yahudilerin yaşadıkları trajedilere ve siyonizm ve İsrail politikaları gibi konulara da odaklanıyor.

Mehmet H. Doğan – Yazının Bir Çağı (2006)

  • YAZININ BİR ÇAĞI, Mehmet H. Doğan, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 369 sayfa

Ağırlıklı olarak şiir üzerine yazılan denemelerden oluşan ‘Yazının Bir Çağı’, Mehmet H. Doğan’ın, 1968 ve 1998 yılları arasında kaleme aldığı yazılarından bir seçmeyi içeriyor. Doğan, çevirileri, hazırladığı şiir seçkileri ve özellikle de denemeleri Türkiye edebiyatının önemli bir ismi. Bu seçme, “Tekrarın Tekrarı”, “Birikime Dayanmak”, “Şiirin Yalnızlığı”, “Çağının Tanığı Olmak”, “Yazıdan Bakmak”, “Şiir ve Eleştiri” ve “Şiir, Bugün” gibi yedi bölümden oluşuyor. Denemeler, Behçet Necatigil’den Melih Cevdet Anday’a, Nâzım Hikmet’ten Edip Cansever’e, Fazıl Hüsnü Dağlarca’dan Enis Batur’a, modern Türk şiiri üzerine, Doğan’ın yapıt odaklı eleştirel düşüncelerini içeriyor.

Güven Turan – Bakır Çalığı (2006)

  • BAKIR ÇALIĞI, Güven Turan, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 94 sayfa

‘Bakır Çalığı’, Güven Turan’ın, 1968-2005 yılları arasında kaleme aldığı aforizmalarından oluşuyor. Bu aforizmalar, kadın-erkek ilişkileri, okumak, yazmak, şiir, siyaset, toplum, yaşam ve ölüm gibi çok sayıda konuyu barındırıyor. Daha önce şiir, öykü, roman ve deneme kitapları yayımlanan Turan, yaptığı çok sayıda çeviriyle de bilinir. Bu kitaptaki aforizmaların, aforizma-şiir benzeşmesi düşünüldüğünde, en çok Turan’ın şairlik yönünden beslendiğini söylemek mümkün. Kitaptan birkaç aforizma: “Tarihçiler cinayetlere yüce bir anlam yüklemeye çalışan çok kötü dalkavuklardır.”; “İnsanları yargılamak zorunda olanlar insancıl duyguları yitirmek zorundadırlar. Gerçekte, fazla zorlanmadan bu duruma gelirler zaten.”; “Baktığım zaman, dokunmayı düşünmediğim bir kadın ‘yok’ demektir benim için.”

Yıldız Silier – Oburluk Çağı (2010)

  • OBURLUK ÇAĞI, Yıldız Silier, Yordam Kitap, felsefe, 192 sayfa

‘Özgürlük Yanılsaması’ kitabıyla beğeni toplayan Yıldız Silier’in ‘Oburluk Çağı’, felsefe ve politik-psikoloji denemelerinden oluşuyor. “Hayatın anlamı” ve “kendini kandırma” temalarını irdeleyerek kitabına başlayan Silier, hayatın anlamını, mutluluk kavramıyla özdeşleştirmenin sorunlarını ve çağın mutluluk fetişizmini eleştirel bir gözle değerlendiriyor. Annelik ideolojisiyle de hesaplaşan yazar, kadınların evcilleştirilmeleriyle nasıl güçlerini kaybettiklerini gözler önüne seriyor. Kitaba adını veren son bölümde ise çağın ruhuna odaklanılarak, sıkıntıdan kaçma çabalarının oburluğu körükleyişi ile kapitalizmin nesneleri ve özneleri hızla çöp haline getirişi ele alınıyor.