Eskiden PKK saflarında yer almış yürütmüş, şimdilerde annelik yapmakta olan eski gerillalar nerede?
Bu sorunun yanıtını bulmak amacıyla Güney Kürdistan, İsviçre, Almanya ve Belçika’ya uzanan bir coğrafyada iz süren Berivan Bingöl, bu kadınların nasıl yaşadıklarını, gerillaya katılma sebeplerini, örgütteki deneyimlerini ve en önemlisi de annelik hallerini anlatıyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nda kadınlar için yazılmış kitaplar ve kadınları hedefleyen dergiler, bize dönemin düşünce yapısını ve ruhunu göstermek açısından vazgeçilmez belgelerdir.
“Osmanlı Hanımları” Mutfakta adlı bu kitap ise, 1880-1926 yılları arasında kadın dergilerinden derlenmiş yemek, sofra kültürü ve beslenme alışkanlıkları konularını ele alan makalelerden yapılmış çok güzel bir seçki.
Makaleler, Aile, Hanımlara Mahsus Malûmât, Hanımlara Mahsus Gazete, Parça Bohçası, Mehâsin, Kadınlık, Bilgi Yurdu Işığı, İnci, Türk Kadını, Süs, Âsâr-ı Nisvân, Kadın Yolu ve Çalıkuşu dergilerinden toplanmış.
Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e geçiş dönemi sayılacak bir dönemde yayımlanmış bu dergiler, ülkenin içinde bulunduğu karmaşık ruh halini yansıtmaları açısından da çok iyi.
Burada, gelenekselle modern arasında sıkışmış bir toplumdan ve bu toplumun mutfağa, ev hayatına, kadına ve Batı’ya bakışını yakından görüyoruz.
Nihayetinde bu güzel derleme, yalnızca mutfakla ilgilenenlerin değil, Osmanlı’nın Doğu-Batı arasında yaşadığı ikilemi görmek isteyenlerin, ayrıca kadın çalışmalarına ilgi duyanların severek okuyacağı bir kitap.
38 yıl gibi kısa bir ömür sürmüş Mary Wollstonecraft (1759-1797), modern feminizmin kurucularındandır.
Bilindiği gibi kendisi, daha sonra ‘Frankenstein’ı yaratacak Mary Wollstonecraft Shelley’nin de annesidir ve Shelley’nin doğumundan on bir gün sonra hayatını kaybetmişti.
Wollstonecraft, kısa hayatına rağmen o döneme değin erkeklerin tekelinde olmuş felsefe alanında kaleme aldığı metinlerle, kendinden sonraki yüzyılları kadın hakları konusunda derinden etkilemiş bir 18. yüzyıl düşünürüdür.
İlk kez 1792’de yayımlanan ‘Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi’, özellikle uysal ve gösterişli kadınlık algısıyla kıyasıya hesaplaşarak yeni ve erkeklerle tümüyle eşit bir kadın tasavvuru yaratıyor.
Kitaptan bir alıntı:
“Kadınları, hem zihnen hem de bedenen kuvvet kazanmaları için çaba sarf etmeleri gerektiğine razı edebilmeyi; onları, yumuşak sözlerin, kalbin kırılganlığının, ince fikirliliğin ve ince zevkin zayıflıkla neredeyse eşanlamlı olduğuna; sadece merhamet ve merhametin kız kardeşi addedilen bu çeşit sevginin nesnesi olan bu varlıkların, çok geçmeden aşağılanma nesnesi de olacaklarına ikna edebilmeyi diliyorum.”
Fatma Kılıç Denman bu incelemesinde, 26 Ekim 1908’de Selanik’te yayınlanmaya başlayan, İttihatçı genç erkeklerin çıkardığı ve bazen kadınların yazılarının da yer aldığı ‘Kadın’ isimli dergiye odaklanıyor.
Osmanlı kadın hareketine katkıda bulunan dergi, aynı zamanda İttihat ve Terakki Partisi’nin ilkelerini aktarmak gibi siyasi bir misyon da üstlenmişti.
İkinci Meşrutiyet döneminin bir arka planını ve Jön Türklerin ideolojik yapılarını, sosyal ve siyasî fikirlerini anlatarak çalışmasına başlayan Denman, ardından derginin karakteristik özelliklerini, misyon ve felsefesini ve dönemin kadın eksenli tartışmalarının ayrıntılı bir dökümünü veriyor.
Kadına yönelik şiddet yok sayılan, görmezden gelinen büyük bir sorun.
Bu kitapta, yirmi beş kadın yazarın, kadına yönelik şiddeti konu edinen öyküleri yer alıyor.
Türkiye’nin kadına yönelik şiddet konusunda içinde bulunduğu utanç verici durumu gözler önüne seren çalışma, sesleri olmayan, dilleri olmayan, bizden koparılıp alınmış kadınlar için bir ağıt niteliğinde.
Harika resimleri ve ciltli baskısıyla okuru cezbeden bu güzel kitap, antik dönemden günümüze bilim tarihine yön vermiş 50 kadının hayatını ve katkılarını görünür kılıyor.
Burada karşımıza çıkan kadınların ortak özelliği, cesur, öncü, risk alan kadınlar olması.
Rachel Ignotofsky’nin hem yazıp hem de resimlediği kitabı, kadınların biyoloji, tıp, fizik, teknoloji, astronomi, mühendislik ve matematik gibi alanlarda ortaya koydukları katkıları anlatıyor
Bilimin farklı alanlarında çalışan kadınların oranları, laboratuvar ekipmanları ve resimli bir bilim sözlüğüyle de zenginleşen kitap, primatolog Jane Goodall gibi tanınan figürlerden 1969’da Ay’a gönderilen Apollo 11’in yörüngesini hesaplayan Afro-Amerikalı fizikçi ve matematikçi Katherine Johnson gibi daha az tanınan kadınlara kadar pek çok ismi karşımıza çıkarıyor.
Melik Bülbül, ‘İnci Aral ve Barbara Frischmut’un Romanlarında Kadın Coğrafyası’nda, Aral ve Frischmuth’un eserlerinden hareketle, kadın coğrafyasını ve bu coğrafyada yer alan yazgısal-toplumsal değerleri inceliyor.
Bülbül bu incelemeyi, Aral’ın ‘Ölü Erkek Kuşlar’ romanı ile Frischmuth’un ‘Haschen Nach Wind’ (Rüzgârı Yakalamak) adı altında toplanan dört öyküsü üzerinden yapıyor.
Üç bölümden oluşan kitapta ilkin, özel olarak Türk ve Avusturya yazınında, genel olarak da Batı yazınında kadın olgusu irdeleniyor; ikinci bölümünde, kadın coğrafyası, kadın ve uysallık, cinsellik, değer yargıları, yaşamsal yıkımlar ve sosyal nedenleri gibi kesitlerden yansımalar veriliyor.
Üçüncü bölümde ise, kadının ele alınan yazarların eserlerindeki toplumsal yeri, işlevi, erkek olgusu ve kadının kendi konumunu biçimlendirme girişimleri gibi konular irdeleniyor.
Uzun soluklu bir çalışmanın ürünü olan ‘Kadın ve Mekân’da yer alan makaleler, kadınların mekânlarda nasıl, ne tür roller ve işlevler üstlendiklerini; mekânlarda kurdukları ilişkilerle, onları nasıl anlamlandırdıklarını ve varoluş biçimleriyle mekânların nasıl bütünleştiğini irdeliyor.
Kitabın ilk bölümünde yer alan makaleler, koşullar ne olursa olsun mekânda kendini konumlandırırken, yoktan kendini var eden kadınları anlatıyor.
İkinci bölümdeki makaleler, mekânlar aracılığıyla varlıkları sınırlanmaya çalışılan kadınları incelerken, son bölümdeki makaleler de, kadın mekân ilişkisinin farklı ortamlara yansımalarını gözler önüne seriyor.
Kadınların her biri erkeklerce ve erkekler için biçimlendirilen bir dünyada yolunu bulmaya çalışıyor.
Başka bir deyişle, dünya, erkeklerin etrafında dönüyor.
Birkaç örnek:
Catherine Mayer bu kitabında, cinsiyet eşitliğinin aslında nasıl erkeklerin de lehine olduğunu açık bir biçimde ortaya koyuyor ve toplumsal cinsiyet açısından gerçek bir eşitliğin yaratılacağı bir dünyanın özünde herkesin menfaatine olacağını çarpıcı örnekler eşliğinde gösteriyor.
Mayer, girift teorik tartışmalar hiç girmeden, bugünün dünyasında eşitsizliğin bertaraf edileceği bir yaşamın olanakları üzerine düşünüyor.
‘Türkiye’de Kadın ve Müzik’, Türkiye’de kadın bestecilerin tarihini Osmanlı döneminden bugüne uzanarak inceleyen harika bir derleme.
Kadınlar, her yerde olduğu gibi müziğin görünen hiçbir yüzünde de yoktur.
Oysa müzik yaratıcıları olarak kadınlar Türkiye’de Anadolu’da, Çatalhöyük’ün Neolitik kültürlerinde, Mezopotamya’nın Antik Sümer medeniyetinde ve Roma İmparatorluğu süresince hep vardı.
Öte yandan bugün Türk müziği Orta Asya halk müziği, Arap müziği, Bizans, Yunan, Osmanlı İmparatorluğu, İran, Balkanlar, Ermenistan, Avrupa ve hatta Kuzey Amerika’dan gelen türler ve unsurları kucaklıyor.
Kuşkusuz bunda kadın müzisyenlerle bestecilerin çok önemli emeği vardır.
İşte, Türkçe ve İngilizce olarak yayımlanan ve pek çok müzisyenle akademisyenin katkıda bulunduğu bu çalışma, geniş bir zaman aralığında, kadınların müziğe yaptığı katkıyı izliyor, bu emeği daha görünür kılıyor.
Tanrıçalar ve Antik tefçilerden Osmanlı müziğinde kadınlara ve Türkiye Cumhuriyeti’nde kadın bestecilere pek çok konuyu irdeleyen çalışma, aynı zamanda güncel kadın bestecilere ilişkin ayrıntılı bir araştırmaya dayanan Türkiye’den Kadın Besteciler Sözlüğü de barındırıyor.
Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Patricia Adkins Chiti, E. Şirin Özgün, Ş. Şehvar Beşiroğlu ve Selen Gülün.
Dipnotski 