Fernando Pessoa – Dipnotski

Richard Zenith – Pessoa (2024)

Portekiz edebiyatının ve Avrupa modernizminin önde gelen isimlerinden Fernando Pessoa, şiir, tiyatro, kurgu, kurgudışı birçok eser kaleme aldı, asıl üne ölümünden sonra kavuştu.

Eline geçirdiği her türden kâğıda karaladığı yazılarını istiflediği meşhur sandığı, 25.000’den fazla belgeyi barındırır.

Farklı heteronimlerle –yani yazarın kendisinden farklı bir edebi tarzda yazan takma kimliklerle–kaleme aldığı bu belgelerden birine Pessoa, “Evren gibi çoğul ol!” notunu düşmüştür.

Pessoa’nın birçok eserinin çevirmeni olan Richard Zenith, bu çoksesli evrenin arkasındaki gizemli yazarın yaşamını titiz ve kapsamlı bir araştırmayla ortaya koyuyor.

Üstelik bu sadece Fernando Pessoa’nın değil, başta Alberto Caeiro, Ricardo Reis, Álvaro de Campos ve Bernardo Soares olmak üzere onlarca heteronimin de yaşam ve yaratım öyküsü.

Devasa bir çalışma.

Pessoa’nın yazıları rehbere ihtiyaç duyan bir şehirdi.

Zenith sayesinde sonunda bir rehberimiz oldu.

Künye: Richard Zenith – Pessoa, çeviren: Can Sezer, Everest Yayınları, biyografi, 974 sayfa, 2024

Alain Badiou – Başka Bir Estetik (2010)

Alain Badiou, alt başlığı ‘Sanatlar İçin Küçük Bir Kılavuz’ olan ‘Başka Bir Estetik’te, estetiği eleştirel bir gözle değerlendirerek, yeni bir estetik yaklaşım yaratmaya koyuluyor.

Şiir, dans, tiyatro ve sinema gibi sanatların estetik çerçevesini yorumlayan Badiou, estetiği felsefenin bir alt disiplini olarak değil, başlı başına bir felsefe olarak tasarlıyor.

Mallarmé, Pessoa ve Beckett gibi, kendi felsefelerini yaratmış sanatçıların peşine düşen yazar, başka bir estetik ile kendi başına hakikatler üreten sanatı herhangi bir biçimde felsefenin nesnesi yapmaya kalkışmayan, felsefenin sanatla kurduğu özel bir ilişki olarak tanımlıyor.

Künye: Alain Badiou – Başka Bir Estetik, çeviren: Aziz Ufuk Kılıç, Metis Yayınları, sanat, 165 sayfa

Fernando Pessoa – Anarşist Banker (2018)

Antikçağ felsefesinin diyalog yöntemiyle kaleme alınmış ve ilk basımı 1922’de yapılmış ‘Anarşist Banker’, Fernando Pessoa’nın en ünlü eserlerinin başında gelir.

Burjuva toplumunun ikiyüzlü ahlak anlayışını kıyasıya eleştiren eser, iki arkadaşın bir yemek sonrasında başlayan sohbetleri üzerinden ilerler.

Bu arkadaşlardan biri bankerdir ve anlatının ana fikri de bu karakterce dillendirilir.

Bankerliğin, gerçekleşebilir tek anarşist eylem olduğunu düşünen bu karakter, kendine has akıl yürütmelerle bu fikrini adım adım ispat etmeye koyulur.

Kahramanımız bunu yaparken hem Avrupa toplumunun ikiyüzlülüğünü gözler önüne serer hem paranın iktidarını sorgular hem de bunu alaşağı etmenin yolları üzerine düşünür.

Kitaptan iki alıntı:

“Birine yardım etmek onun yeteneksiz olduğunu kabul etmek olur ya da eğer yeteneksiz değilse, yeteneksizleştirmek ya da öyle olduğunu varsaymak olur. İlk durumda bu bir zorbalıktır, ikinci durumda ise küçümseme…”

“Para devletten daha iyi değildir, aile dinlerden daha iyi değildir. Bunların yerine başka kurgular olsaydı, bunlar da bir o kadar kötü olurdu çünkü bunlar da sırası geldiğinde doğal gerçeklerin üzerine gelip yapışır ve onları boğardı.”

Künye: Fernando Pessoa – Anarşist Banker, çeviren: Işık Ergüden, Sel Yayıncılık, anlatı, 69 sayfa, 2018

Fernando Pessoa – Felsefi Denemeler (2013)

FELSEFİ DENEMELER, Fernando Pessoa, editör: Nuno Riberio, çeviren: Ümit Şenesen, Aylak Adam Yayınları, felsefe, 223 sayfa

Portekiz edebiyatının ünlü ismi Fernando Pessoa’nın şiirler ve kurmaca eserlerin yanı sıra, siyaset, felsefe, iktisat, mistisizm ve astroloji de dahil çok farklı alanlarda araştırmaları olduğu biliniyor. Bunlardan felsefe yazıları, editör Nuno Riberio’nun özenli çalışmasıyla ortaya çıktı ve nihayet Türkçeye de kazandırılan bu kitapta bir araya getirildi. Pessoa çoğu yayınlanmamış bu yazılarında, akılcılığın doğası, özgür irade, sorumluluk fikri, yanılgı ve bilimin sınırları gibi felsefi sorunları irdelemesinin yanı sıra, felsefe tarihinde iz bırakmış Herakleitos, Aquinolu Thomas ve Pascal gibi düşünürlere de odaklanıyor.

Fernando Pessoa – Pessoa Pessoa’yı Anlatıyor (2012)

PESSOA PESSOA’YI ANLATIYOR, Fernando Pessoa, çeviren: Işık Ergüden, Kırmızı Kedi Yayınevi, otobiyografi, 279 sayfa

‘Pessoa Pessoa’yı Anlatıyor’, sayısız denebilecek isim ve kişilik altında eserler yaratmış Portekiz’li yazar Fernando Pessoa’nın günlüklerinden, notlarından, hayali ve gerçek mektuplarından hareketle, yazarın kapsamlı bir otobiyografisini örüyor. Söz konusu yazılı materyallerin derlenip toplanmasıyla bir araya gelen elimizdeki seçki, yazara dair bir biyografi çalışması olduğu kadar, Pessoa’nın kişiliği, yaşamı, iç dünyası konusunda oldukça aydınlatıcı bir eser. Metinler, Pessoa’nın krizlerle örülü ergenliğine, özgün kişiliğinin oluşumunu sağlayan etkenlere ve olgunluk döneminin pek çok bilinmeyenine ışık tutar nitelikte.