Kıbrıs Sorunu – Dipnotski

Niyazi Kızılyürek – Ulus Kaçağı (2020)

Kıbrıs sorununu farklı yönleriyle irdelediği önemli çalışmalarıyla bildiğimiz Niyazi Kızılyürek, Kıbrıs söz konusu olduğunda da milliyetçilik dayatmalarına tevessül etmeyen, her iki halkı da kucaklayan bir tutum sergiledi.

Aynı zamanda 2019 yılında Avrupa Parlamentosuna seçilen ilk Kıbrıslı Türk olan Kızılyürek, bu otobiyografik çalışmasında da, Kıbrıs’la ilgili duygu, düşünce ve deneyimlerini bizimle paylaşıyor.

Burada anlatılan hikâye etnik çatışmaların, darbe ve savaşların böldüğü bir ülke kadar, bölünen ülkenin parçalarından birini sahiplenmeyi reddeden ve bu yönüyle de bölünmüş olan bir insanın hikâyesi olarak okunabilir.

Kendisini ulusların dünyasında siyasi yurtsuzluk yaşayan biri olarak tanımlayan Kızılyürek, hep öteki, başka, yabancı kalan bir insanın ne anlama geldiğini bize anlatıyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Hayat beni iki toplumlu, iki dilli, tek bölgeli kıldı. Kıbrıs’ın bütününün insanıyım. ‘Biz’ dediğimde Mehmet ile Yannis, Ayşe ile Maria aynı anda aklıma düşer. Onların hassasiyetleri, özgüllükleri, kültürleri ve çıkarları bende ortak ve birdir.Fakat benim kendimden saydığım insan toplulukları, ‘biz’ ve ‘onlar’ karşıtlığı içinde yaşıyorlar. Birbirini değersizleştirmeye, kavga ve rekabet etmeye devam ediyorlar. Benim aynı anda hem içlerinde ve aralarında olmam, hem de ‘biz’ ve ‘onların’ ötesini aramam, bu sürtüşmeden fırlayan kıvılcımların üstüme sıçramasına yol açıyor. Ve biliyorum ki, Oliki Kipros/Bütün Kıbrıs aşamasına geçilmedikçe, bu durum devam edip gidecek…”

Künye: Niyazi Kızılyürek – Ulus Kaçağı, İletişim Yayınları, anı, 407 sayfa, 2020

Etienne Copeaux ve Claire Mauss-Copeaux – Taksim! (2009)

‘Taksim!: Bölünmüş Kıbrıs’ başlıklı elimizdeki eser, yazarların Kuzey Kıbrıs Türk cemaatindeki on yıllık araştırmalarının ürünü.

Yazarlar çalışmalarında, Kıbrıs’ın iki kesimi arasındaki tarihsel çatışmanın izlerini sürüyor.

Kıbrıs’ta yaşanan çatışmalar, 1974’te imzalanan Taksim anlaşmasıyla yeni bir evreye girdi.

Zira Ada’yı ikiye bölen anlaşma, bu coğrafyanın toplumsal dokusunu da büyük tahribata uğrattı.

İşte, Copeaux çiftinin Türk kesiminden insanlarla yaptığı söyleşilerden oluşan çalışmaları, iki halk arasındaki ayrışmanın, yaşanan trajik çatışmaların derli toplu bir tarihini vermesiyle dikkat çekiyor.

Künye: Etienne Copeaux ve Claire Mauss-Copeaux – Taksim!: Bölünmüş Kıbrıs, 1964-2005, çeviren: Ali Berktay, İletişim Yayınları, inceleme, 310 sayfa

Başaran Düzgün – Kıbrıs’ta Ümit ve Hüsran (2008)

Başaran Düzgün ‘Kıbrıs’ta Ümit ve Hüsran’da, adanın Annan Planı’ndan referanduma uzanan hareketli ve hararetli bir sürecini anlatıyor.

Düzgün, 2001 yılında Annan Planı’nın ortaya atılmasını, 2004 yılında, adanın Rum kesiminde yapılan referandumla reddedilmesini ve ardından Kıbrıs’ta ikili görüşmelerde yaşanan tıkanmayı ayrıntılı bir şekilde analiz ediyor.

Kitap bunun meydana gelmesinde, Kıbrıslı Türkler ve Rumların yanı sıra, bu süreçte önemli roller üstlenen Türkiye, Yunanistan, İngiltere, ABD, AB ve BM gibi aktörlere de odaklanıyor.

İki taraf arasında görüşmelerin yeniden başladığı bugünlerde, Düzgün’ün çalışması, sorunun arka planına dair ayrıntılar sunmasıyla ilgi çekiyor.

Künye: Başaran Düzgün – Kıbrıs’ta Ümit ve Hüsran, Ayraç Kitabevi, siyaset, 224 sayfa

Orhan Birgit – Kalbur Saman İçinde (2012)

KALBUR SAMAN İÇİNDE, Orhan Birgit, Doğan Kitap, anı, 225 sayfa

Gazeteci ve siyaset adamı Orhan Birgit, anılarının ilk cildi olan ‘Evvel Zaman İçinde’de, doğumundan 1965 genel seçimlerine kadarki süreci anlatmıştı. Yazar elimizdeki kitabında ise, söz konusu dönemin devamında Türkiye’nin siyasi ve toplumsal hayatına dair gözlemlerini, bilhassa bu dönemde CHP’de yaşanan gelişmeleri merkeze alarak paylaşıyor. Birgit burada, Bülent Ecevit’in CHP içinde yükselişini, Kıbrıs Barış Harekatı’nın perde arkasında yaşananları, 12 Mart Muhtırasını, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idam edilişini, 12 Eylül darbesini, Özallı yılları ve AKP’nin güçlü bir politik aktör olarak ortaya çıkışını anlatıyor.

Gül İnanç – Büyükelçiler Anlatıyor (2007)

BÜYÜKELÇİLER ANLATIYOR, Gül İnanç, İş Kültür Yayınları, siyaset, 188 sayfa

Gül İnanç’ın ‘Büyükelçiler Anlatıyor’ isimli bu çalışması, Kıbrıs konusunun 1970-1991 yılları arasında Türkiye diplomasisindeki izlerini araştırıyor. Bu dönemde, Kıbrıs’ta görev almış Türkiye büyükelçileri Asaf İnhan, Candemir Önhon, İnal Batu, Ertuğrul Kumcuoğlu ve Aydan Karahan’la yapılmış röportajlar yer alıyor. Kıbrıs Harekatı öncesi ve sonrası, iskân politikaları, Türkiyeli göçmenler, Kıbrıslı Türkler, Türkiye’nin daha önceki adıyla Kıbrıs Türk Federe Devleti ve şimdiki adıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’yle olan ilişkileri, Türk-Yunan ilişkileri, Kıbrıs’taki liderlik ve muhalefet ve nihayet Annan Planı ve sonrası süreç, Büyükelçilerin anlatımlarında okuyucunun karşısına çıkacak başlıca noktalar. İnanç’ın kitabı, Kıbrıs gibi uzun zamandır sorunlu olan bir konuyu ele almasının yanında, Türkiye diplomasisi ve Dışişleri Teşkilatı’na dair ayrıntıları barındırmasıyla da önemli.