Mehmet Rifat – Dipnotski

Roland Barthes – Aydınlık Oda (2024)

‘Aydınlık Oda’ kitabında Roland Barthes bireysel bir serüvenin anlatısını (“romanını”) yazıya geçirmekte, annesinin ölümü ile Fotoğrafın özü arasındaki bağı araştırmakta, Fotoğrafın, “olup bitmiş”in apaçık gerçekliğini yansıttığını dile getirmekte.

Fotoğrafın gerçekleştirilmesi ve “okunması”na ilişkin olarak Operator, Spectator, Spectrum, Studium, Punctum, Noema, vb. kavramları kullanırken her fotoğrafın, bir serüvenin (“başa gelenin”), bir sevincin, bir üzüntünün (bir “yara”nın) ortamı olduğunu belirtir.

Bu anlatısal serüvende Barthes, kişilerin yüzlerini, bakışlarındaki “hava”yı, kısacası Spectator’u (fotoğrafı okuyan kişiyi) “yaralayan”, onu “delip geçen” noktaları (Punctum) ortaya çıkarır.

İkinci Bölüm ağırlıklı olarak, Yitirilmiş Anne’nin çocukluk fotoğrafı üzerinden gelişir.

Hayatı boyunca birlikte yaşadığı annesinin gerçek yüzünü, davranış özelliklerini, sevecenliğini, nezaketini bir tek onun çocukluk fotoğrafında (Kış Bahçesi Fotoğrafı) yakalar Barthes.

Künye: Roland Barthes – Aydınlık Oda: Fotoğraf Üstüne Not, çeviren: Mehmet Rifat, Sema Rifat, Yapı Kredi Yayınları, fotoğraf, 120 sayfa, 2024

Claude Hagège – Dilbilimci ve Diller (2023)

Fransız dilbilimcisi Claude Hagège özellikle Sami dilleri, Afrika dilleri, Amerika Yerli dilleri, Avustronezya dilleri ve Çin-Tibet dilleri üstüne yaptığı çalışmalarla “alan dilbilimi”nin önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilir.

Bilimsel araştırmaları ve kuramsal katkıları nedeniyle Altın Madalya ile ödüllendirildiği Bilimsel Araştırma Ulusal Merkezi’nde (CNRS, Fransa) yaptığı konuşmanın yer aldığı bu kitabında Claude Hagège yetişme çizgisini, alan dilbilimine yönelişini, benimsediği deneyimsel-tümevarımlı yaklaşımı, kuramsal katkılarını, dil ile dünya görüşü arasındaki bağıntıyı, dillerin evrimini ve dil ile yazı arasındaki ilişkiyi ele alıyor.

Elli dolayındaki dil üstüne araştırmaları bulunan Hagège, aynı zamanda on iki dili kullanabiliyor.

Künye: Claude Hagège – Dilbilimci ve Diller, çeviren: Mehmet Rifat ve Sema Rifat, Yapı Kredi Yayınları, dilbilim, 64 sayfa, 2023

Kolektif – Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü (2010)

Alfabetik olarak hazırlanmış ‘Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü’, Fransızca, İngilizce ve İtalyanca’da kullanılan konu ile ilgili terimlerin Türkçe karşılıklarını barındırıyor.

Sözlüğü oluşturmayı amaçlayan tarama ve derleme çalışmaları sırasında Türkçede daha önce üretilmiş terimler arasından yaygın biçimde kullanılanlar alınmış, ayrıca birçok terim karşılığı da Türkçede ilk kez üretilmiş.

Sözlük, göstergebilim, eleştiri kuramları, yazınbilim, yorumbilim, alımlama estetiği, dilbilim ve çeviribilim gibi alanlardan çok sayıda terim barındırmasıyla önemli bir boşluğu dolduruyor.

Künye: Kolektif – Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü, hazırlayan: Mehmet Rifat, Sema Rifat, Ayşenaz Koş ve Duygu Tekgül, Sel Yayıncılık, sözlük, 127 sayfa

Roland Barthes – Romanın Hazırlanışı 2 (2010)

Roland Barthes’ın kültür, yazın ve öğretim yaşamının doruk noktasındaki son ürün olarak kabul edilen ‘Romanın Hazırlanışı’nın elimizdeki ikinci cildi, onun College de France’taki son ders notları ile ‘Proust ve Fotoğraf’ başlıklı bir seminerinden oluşuyor.

Barthes, ders notları bölümünde, “Yazma Arzusu” ve “Yazma Praksisi” konusundaki görüşlerini, edebiyatın önde gelen isimlerinin yaratımlarına ve kendi yazma serüvenine inerek açıklamaya koyuluyor.

Barthes, Marcel Proust ve fotoğraf konulu seminerinde ise, ünlü yazarı, Paul Nadar tarafından çekilmiş fotoğrafları ekseninde, insani yönlerini merkeze alarak yorumluyor.

Künye: Roland Barthes – Romanın Hazırlanışı 2: İstek Olarak Yapıt, çeviren: Mehmet Rifat ve Sema Rifat, Sel Yayıncılık, eleştiri, 326 sayfa

Paul Ricoeur – Tarih ve Anlatı (2009)

‘Tarih ve Anlatı’, Fransız felsefecisi ve yorumbilimcisi Paul Ricoeur’ün anlatı yorumbilimi alanındaki başyapıtı olarak nitelendirilen ‘Zaman ve Anlatı’nın ikinci cildi.

Hatırlanacağı gibi, yazarın kuramsal görüşlerini temellendirdiği ilk cilt ‘Zaman-Olaygörüsü-Üçlü Mimesis’ 2007’de yayımlanmıştı.

İkinci ciltte Ricoeur, zaman ve anlatı ilişkisini yorumlarken, öykülemeye karşı çıkan tarih yazarları ile öykülemeye ağırlık veren tarih yazarlarının görüşlerini tartışıyor; tarihi açıklama ile tarihi anlama arasındaki karşıtlığın belirgin özelliklerini gösteriyor ve tarihyazımındaki olay tarihçiliği ile uzun süre tarihçiliğini çözümlüyor.

Ricoeur, tarihsel anlatıya yönelik bu araştırmayı geliştirirken, kendine özgü yorumbilimsel kazı işlemini, tarihyazımının ve tarih felsefesinin önde gelen isimlerinin temel yapıtlarına uyguluyor.

Künye: Paul Ricoeur – Tarih ve Anlatı: Zaman ve Anlatı 2, çeviren: Mehmet Rifat, Yapı Kredi Yayınları, felsefe, 235 sayfa

Kolektif – Çeviri Seçkisi 1: Çeviriyi Düşünenler (2008)

İki ciltten oluşan ‘Çeviri Seçkisi’nin ‘Çeviriyi Düşünenler’ başlıklı bu birinci cildi, Türkiye’de çeviri üstüne düşünmüş, kafa yormuş isimlerin metinlerinden yapılmış bir seçmeye dayanıyor.

Zorlu bir çalışmanın sonucunda meydana gelen çalışmada, Türkiye’de çeviri konusuna odaklanmış, bu konuda düşünce üretmiş kırk dört yazar, şair, bilim insanı ve çevirmenin yazıları bulunuyor.

Burada, sadece geçmişte yazılmış metinlere değil, sadece bu seçki için kaleme alınmış yazılara da yer veriliyor.

Her yazının girişine, o metnin temel niteliklerini, ayırıcı özelliklerini vurgulayan italik olarak dizilmiş özetlenmiş satırların yerleştirilmesi de, metinle okur arasındaki mesafeyi aza indiriyor.

Kitabın sonunda yer alan ‘Yazarlar ve Çevirmenler Üstüne’ başlıklı bölümde de, seçkide yer alan isimlerin çeviriyle ilgili etkinlikleri, bakış açıları sunuluyor.

Künye: Kolektif – Çeviri Seçkisi 1: Çeviriyi Düşünenler, hazırlayan: Mehmet Rifat, Sel Yayıncılık, dil, 330 sayfa

Mehmet Rifat – Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü (2013)

AÇIKLAMALI GÖSTERGEBİLİM SÖZLÜĞÜ, Mehmet Rifat, İş Kültür Yayınları, sözlük, 336 sayfa

Mehmet Rifat’ın ‘Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü’, Paris Göstergebilim Okulu başta olmak üzere Avrupa ve Amerikan göstergebilimini kavramlar, yöntemler, kuramcılar ve okullar bağlamında açıklıyor. Ağırlıklı olarak, dünya göstergebilimi içinde tutarlı bir bütünlüğü oluşturan Greimas göstergebilimine yer verilen çalışmada, göstergebilimle ilişkili dilbilim, dil felsefesi, edebiyat eleştirisi, üslupbilim, yorumbilim, filoloji ve alımlama estetiği gibi yaklaşımların temel kavramları da açıklanıyor. Alanda çalışanlar için önemli bir kaynak olan sözlükte, kapsamlı bir kaynakça ile bir kavramlar dizinine de yer verilmiş.

Mehmet Rifat – Metnin Sesi (2007)

METNİN SESİ, Mehmet Rifat, İş Kültür Yayınları, edebiyat eleştiri/inceleme, 232 sayfa

Mehmet Rifat’ın ‘Metnin Sesi’ isimli bu çalışması, adı üstünde, tamamıyla metne, metnin ayrıntılarına adanmış bir kitap. Rifat kitabı için, “Metnin Sesi, metne metin için, metnin içinden bakan bir eleştirel yaklaşımın, metin aracılığıyla konuşan bir eleştirel söylemin otuz beş yıla yayılan serüvenini belirgin anlarıyla sunarken çözümleyici-yorumlayıcı eleştiri anlayışının hem kuramsal-yöntemsel temellerin gözden geçiriyor hem de romana, şiire, öyküye, masala, denemeye, eleştiriye yönelik anlamlandırmaları biraraya getiriyor.” diyor. Rifat’ın çalışması metne odaklanırken, bir yandan “metnin sesi”ni duymanın yollarını kuramsal düzlemde irdelerken, diğer yandan da Marcel Proust, Orhan Pamuk, Selim İleri, Michel Butor, Necip Fazıl Kısakürek, Ece Ayhan, Ahmet Muhip Dıranas, Tahsin Yücel, Bilge Karasu ve Hüseyin Cöntürk gibi önemli yazın isimlerinin metinlerini analiz ediyor.

Mehmet Rifat (haz.) – Honoré de Balzac: Romancının Evreninden Sahneler (2007)

HONORÉ DE BALZAC: ROMANCININ EVRENİNDEN SAHNELER, hazırlayan: Mehmet Rifat, İş Kültür Yayınları, inceleme, 339 sayfa

‘Romancının Evrazarın eeninden Sahneler’, Honore de Balzac’ı merak edenler için, ydebiyat dünyasını açıklayan önemli bir çalışma. Mehmet Rifat’ın hazırladığı kitapta, sadece Balzac’ın seçme metinlerine yer verilmesinin yanı sıra, bir ilk olarak, Balzac’ın yaşamından başlayarak, 51 yıllık hayatında kendisinin kaleme almış olduğu bütün eserleri analiz ediliyor. ‘Balzac Üstüne’ başlıklı ikinci bölüm, yazarın edebiyatına odaklanan, yerli ve yabancı isimlerin makalelerinden oluşuyor. Balzac albümü ve Balzac’tan seçmelerle devam eden kitap, Türkçe’deki Balzac kaynakçasıyla sona eriyor. Kitap, Balzac’ın ‘Anıtsal Yapıt’ına dair bir kaynak olma özelliğinde.