Sözlük – Dipnotski

Mehmet Rifat – Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü (2013)

AÇIKLAMALI GÖSTERGEBİLİM SÖZLÜĞÜ, Mehmet Rifat, İş Kültür Yayınları, sözlük, 336 sayfa

Mehmet Rifat’ın ‘Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü’, Paris Göstergebilim Okulu başta olmak üzere Avrupa ve Amerikan göstergebilimini kavramlar, yöntemler, kuramcılar ve okullar bağlamında açıklıyor. Ağırlıklı olarak, dünya göstergebilimi içinde tutarlı bir bütünlüğü oluşturan Greimas göstergebilimine yer verilen çalışmada, göstergebilimle ilişkili dilbilim, dil felsefesi, edebiyat eleştirisi, üslupbilim, yorumbilim, filoloji ve alımlama estetiği gibi yaklaşımların temel kavramları da açıklanıyor. Alanda çalışanlar için önemli bir kaynak olan sözlükte, kapsamlı bir kaynakça ile bir kavramlar dizinine de yer verilmiş.

Neriman Ağaoğlu ve Zerrin Saral – Edebiyatımızda Kadın Yazarlar Sözlüğü (2013)

EDEBİYATIMIZDA KADIN YAZARLAR SÖZLÜĞÜ, Neriman Ağaoğlu ve Zerrin Saral, Phoenix Yayınları, sözlük, 511 sayfa

Tanzimat’tan bugüne edebiyat alanında yazarak var olan kadınlara yer veren ‘Edebiyatımızda Kadın Yazarlar Sözlüğü’, her alanda olduğu gibi edebiyatta da varlıkları görmezden gelinen kadın yazarları görünür kılma çabasıyla önemli. Sözlükte yer verilen yazarların kısa hayat hikâyeleri veriliyor ve eserleri ile kendisine dair bilgilere ulaşılabilen kimi kaynaklar sunuluyor. Barındırdığı isimlerin edebi niteliklerini ve edebiyatta devamlılıklarını merkeze almaktan ziyade, kendisini yazarak ifade eden kadınları tarihsel süreçleri içinde açığa çıkarmayı amaçlayan sözlük, kadın edebiyatı alanında iyi bir başvuru kaynağı.

Gavin Ambrose ve Paul Harris – Görsel Baskı Öncesi Hazırlık ve Üretim Sözlüğü (2012)

GÖRSEL BASKI ÖNCESİ HAZIRLIK VE ÜRETİM SÖZLÜĞÜ, Gavin Ambrose ve Paul Harris, çeviren: Mehmet Emir Uslu ve Candan Cengiz, Literatür Yayıncılık, sözlük, 304 sayfa

Baskı öncesi süreçleri, bir tasarımın somut bir ürüne dönüşümünü sağlayan başlıca araçlar. Gavin Ambrose ve Paul Harris’in, bu süreçlere dair bilgiyi sistematik hale getirmek amacıyla hazırladıkları elimizdeki sözlük, matbaa ve dijital baskı öncesi üretim süreçleri ile ilgili disiplinlerde kullanılan terimler hakkında açıklayıcı metinler ve görsel anlatımlar sunuyor. Geleneksel süreçlerden dijital ve web alanları gibi çağdaş ve deneysel olanlara kadar, baskı öncesi çalışmalarda yer alan birçok terimin ele alındığı sözlük, kâğıt ebatları ve tipografik standartlara dair veritabanı görevi gören bir referans bölümü de içeriyor.

Gavin Ambrose ve Paul Harris – Görsel Tipografi Sözlüğü (2012)

GÖRSEL TİPOGRAFİ SÖZLÜĞÜ, Gavin Ambrose ve Paul Harris, çeviren: Bengisu Bayrak, Literatür Yayıncılık, sözlük, 288 sayfa

Grafik tasarımcı Gavin Ambrose ve gazeteci Paul Harris imzalı ‘Görsel Tipografi Sözlüğü’, her türlü stili, sosyal gelenekleri ve âdetleri içeren bir konu olan tipografide en sık kullanılan anahtar kelime ve kavramlara yer veren bir çalışma. Her maddede özet bir yazılı açıklamayla birlikte konuyu örnekleyen bir görselin yer aldığı sözlükte, geleneksel ve klasikten güncel ve deneysele kadar, tipografi alanındakı çok sayıda detay açıklanıyor. Çalışma bunun yanı sıra, tipografinin temel ilkelerini, yöntemlerini, malzemelerini, ekipmanlarını ve kat ettiği teknik ilerlemeleri aydınlatmasıyla da iyi bir rehber niteliğinde.

Mark Wigan – Görsel İllüstrasyon Sözlüğü (2012)

GÖRSEL İLLÜSTRASYON SÖZLÜĞÜ, Mark Wigan, çeviren: Mehmet Emir Uslu, Literatür Yayıncılık, sözlük, 288 sayfa

‘Görsel İllüstrasyon Sözlüğü’, illüstrasyon alanında kullanılan anahtar kelimeler için, kullanımı kolay bir referans oluşturuyor. Sözlüğün her başlığı altında, sözü edilen konuyu açıklayan bir metin ve görsel bir örnek bulunuyor. Çalışma, grafitti, duvar resmi, fotomontaj, Art Nouveau ve Dada gibi, illüstrasyon alanında kullanılan sayısız terim ve kuramla ilgili açık tanımlar vermesinin yanı sıra, yanlış kullanılan pek çok sözcüğü ve illüstrasyon dünyasındaki önemli kişileri de kapsıyor. Sözlük, geleneksel ve klasik olandan, çağdaş ve deneysel olana dek pek çok terim için görsel bir açıklama sunmasıyla önemli bir kaynak.

Judith Revel – Foucault Sözlüğü (2012)

FOUCAULT SÖZLÜĞÜ, Judith Revel, çeviren: Veli Urhan, Say Yayıncılık, sözlük, 135 sayfa

Michel Foucault’nun çalışmaları karmaşık olarak bilinir. Bunun bir sebebi araştırma alanlarındaki çeşitlilikse, diğeri de başka disiplinlerden çokça yararlanması. Foucault’nun ortaya koyduğu “Arkeoloji”, “Bedenlerin Politik Kuşatması”, “Biyopolitik”, “Delilik”, “Cinsellik”, “Disiplin”, “Kendilik Kaygısı”, “Bilgi” ve “Öznelleşme Süreci” gibi kavramlar, bu bireşimin en iyi örnekleridir. Judith Revel’in hazırladığı bu sözlük, Foucault’nun kavramlarını maddeler halinde açıklıyor. Foucault’nun dediği gibi bir “alet çantası” olarak düşünülebilecek sözlük, Foucaultcu çözümlemenin ilgilendiği sorunsalları da saptıyor.

Güner Ünal – Açıklamalı İngilizce-Türkçe İnşaat Mühendisliği Sözlüğü (2011)

AÇIKLAMALI İNGİLİZCE-TÜRKÇE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ SÖZLÜĞÜ, Güner Ünal, YEM Yayın, sözlük, 472 sayfa

Bilindiği gibi, son yıllarda Türk mühendislik ve müteahhitlik çalışmalarının yurtdışında da yaygınlaşması, tüm mühendislik dallarında çalışanların yabancı dil gereksinimlerini önemli ölçüde artırdı. İşte Güner Ünal’ın hazırladığı elimizdeki sözlüğün ilk hedefi, inşaat mühendisliği konusunda İngilizce metinler üzerinde çalışan mühendisler. Sözlüğün, terim ve kavramların tek sözcükle karşılıklarını vermekle yetinmeyerek, bunları açıklamalarla vermesiyle, alana dair nitelikli bir olduğunu vurgulayalım. Sözlük, mühendis ve yöneticilerin uygulamada karşılaşacakları İngilizce sorunlarının önemli bir bölümü için kapsamlı yanıtlar içeriyor.

Mehmet Kanar – Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü (2011)

ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ, Mehmet Kanar, Say Yayınları, sözlük, 813 sayfa

Mehmet Kanar ‘Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü’nde, 12. yüzyıldan başlayıp 14. yüzyıl başlarına kadar geçen dönem içinde Karahanlı Türkçesi ile Kıpçak Türkçesininin de izlerinin görüldüğü Oğuz Türkçesinin ayrıntılı bir sözlüğünü oluşturuyor. Bilindiği gibi eski Anadolu Türkçesi, İstanbul’un fethinden sonra oluşmaya başlayan divan edebiyatı ile yerini Osmanlı Türkçesine bırakmıştı. İşte eldeki çalışma, Hoca Dehhâni, Ahmed Fakîh, Yunus Emre, Sultan Veled, Aşık Paşa, Kadı Burhaneddin, Seyyid Nesîmî ve Şeyhî gibi önemli şairler ve yazarlar yetiştirmiş eski Anadolu Türkçesine dair mufassal bir sözlük olmasıyla önemli bir boşluğu dolduruyor.

Levent Tülek – Lumpen Sözlüğü (2007)

LUMPEN SÖZLÜĞÜ, Levent Tülek, Sel Yayıncılık, sözlük, 135 sayfa

Levent Tülek’in ‘Lumpen Sözlüğü’, yazınsal veya bilimsel bir tavırdan çok, eğlenceli-eleştirel bir tavır gözetilerek hazırlanmış. Bu nedenle bazı madde veya örneklerin, daha çok eğlence ve mizah yönleriyle öne çıktığını belirtmek lazım. Lumpen umutsuz, politikasız, geçmişsiz ve geleceksiz kişi veya kişiler anlamına geliyor. Günü yaşayan, köşeyi dönmek isteyen ve kırla kent arasına sıkışıp kalmış bu kitlenin kendine ait bir dili bulunuyor. Bu dil, özellikle iletişim araçlarının çoğalmasıyla, kendilerine yeni mecralar bulup yayıldı. İşte Tülek’in çalışması, aslında gündelik hayatta sıkça karşılaştığımız bu lumpen dilin başat madde ve örneklerini sunmasıyla ilgiye değer.

Mustafa Okan Baba – Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü (2007)

HALK EDEBİYATI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ, Mustafa Okan Baba, Heyamola Yayınları, sözlük, 180 sayfa

Mustafa Okan Baba, 1984’te Tokat Öğretmen Okulu’nda başladığı edebiyat öğretmenliği mesleğini uzun yıllar sürdürdü. Baba’nın, 1966 yılında yayınlanan ilk şiir kitabını da, muhtelif çalışmaları takip etti. Baba’nın bu sözlüğü ise, kendisinin uzun yıllar süren edebiyat öğretmenlik deneyiminin yanı sıra, bu alanda yapmış olduğu araştırmalardan ve özellikle de şairliğinden olabildiğince besleniyor. Bu alanda kaynak yoksunluğundan hareketle Halk edebiyatını araştırmaya koyulan Baba, kendisinin sözlük çalışmasından da görülebileceği gibi, Halk edebiyatıyla ilgili uzun soluklu çalışmalarını toplu bir şekilde sunmuş oluyor. Kitapta Halk edebiyatının en yaygın terimlerine yer verilirken, gereken yerlerde de örnek metinlere başvuruluyor. Baba’nın çalışmasında kullandığı dilin de, Halk edebiyatına yaraşır bir sadelik ve okunurlukta olduğunu belirtelim.