Kategori: Deneme

Emin Özdemir – İnsan Yüreğine Yolculuk (2008)

Emin Özdemir, edebiyat alanındaki deneyimleriyle kaleme aldığı ‘İnsan Yüreğine Yolculuk’ta, dünya ve Türkiye edebiyatından yazarların kılavuzluğunda, ölüm korkusu, sevgi ve öfke gibi insanın temel duygularının izini sürüyor.

Özdemir, okuru, Mısır ve Mezopotamya şiirleri, Homeros, Dede Korkut, Sapho, Turquato Tasso, Hayyam, Karacaoğlan, Montaigne, Cervantes, Shakespeare, Balzac, Dostoyevski, Tolstoy, Turgenyev, Stendhal, Kafka, Rilke, Çehov, Gorki, Steinbeck, Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal gibi, çok sayıda metin ve yazarla karşı karşıya getiriyor.

Özdemir’in zevkle okunan denemeleri, insanın evrensel sorunlarını edebiyatın ölümsüz metinleri çerçevesinden izlemesiyle ilgi çekiyor.

  • Künye: Emin Özdemir – İnsan Yüreğine Yolculuk, Can Yayınları, deneme, 279 sayfa

Stefan Zweig – İnsanlık Tarihinde Yıldızın Parladığı Anlar (2014)

Stefan Zweig’tan, on dört tarihsel olaya adanmış, incelikli denemeler.

Pasifik Okyanusu’nun keşfi, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi, özgürlük marşı Marseillaise’in bestelenmesi, Napolyon’un Waterloo yenilgisi ve Goethe’nin Marienbad Ağıdı’nı kaleme alışı Zweig’ın usta kaleminin işlediği bazı konular.

  • Künye: Stefan Zweig – İnsanlık Tarihinde Yıldızın Parladığı Anlar, çeviren: Ahmet Arpad, Everest Yayınları

Tony Judt – Olgular Değişince (2017)

‘Savaş Sonrası: 1945 Sonrası Avrupa Tarihi’, ‘Kötülük Kol Gezerken’, ‘Yirminci Yüzyıl Üzerine Düşünceler’ ve ‘Anılar Şalesi’, Avrupa tarihi alanında en önemli otoritelerden biri sayılan Tony Judt’un daha önce Türkçede yayımlanmış çalışmaları.

‘Olgular Değişince’ ise, 2010’da aramızdan ayrılan Judt’un 1995-2010 arasında kaleme aldığı ufuk açıcı denemelerini bir araya getiriyor.

Judt buradaki denemelerinde,

  • İsrail, Holokost ve Yahudiler,
  • İsrail ve Filistin sorunu,
  • 11 Eylül saldırısının getirdiği kargaşa,
  • Irak Savaşı,
  • Yeni dünya düzeni,
  • Ortadoğu’da derinleşen kriz,
  • Amerika’nın gerilemesi,
  • Uluslararası ilişkiler,
  • Devletin dönüşümü,
  • Bellek ve unutuş gibi, geçmişin ve çağımızın belli başlı sorunlarını tartışıyor.

Bir zamanlar “Neredeyse her zaman rahatsız edici olan bir hikâyeyi anlatmak ve rahatsızlığın neden hakikatin bir parçası olduğunu açıklamak için iyi ve doğru yaşamalıyız. İyi örgütlenmiş bir toplum, kendimize ilişkin hakikati topluca bildiğimiz ve kendimize ilişkin hoş yalanlar söylemediğimiz bir toplumdur.” demiş Judt’un bu denemeleri, kendisinin tarihsel ve güncel sorunlara karşı tutumunu aydınlatmaları ve muazzam entelektüel zekâsını gözler önüne sermeleriyle önemli.

  • Künye: Tony Judt – Olgular Değişince, yayına hazırlayan: Jennifer Homans, çeviren: Dilek Şendil, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 328 sayfa, 2017

Michel Butor – Sıra Dışı Öykü (2008)

Michel Butor ilginç kitabı ‘Sıra Dışı Öykü’de, Charles Baudelaire’in 13 Mart 1856 tarihinde sabaha karşı gördüğü bir rüyayı yorumluyor.

Butor, “kavşağında sayısız yolun kesiştiği” şeklinde tanımladığı bu rüyanın imgelerini, Baudelaire’in hayatı ve yapıtlarında sürüyor.

Baudelaire’in rüyası, sabaha karşı tek başına sokaklarda yürümesiyle başlıyordu.

Rüya daha sonra, şairin bir arkadaşıyla karşılaşması, oradan bir geneleve gitmesiyle devam ediyor ve burada garip bir canavarla karşılaşmasıyla bitiyordu.

İşte Butor, Baudelaire’in bir arkadaşına gönderdiği mektubunda anlattığı bu rüyasının barındırdığı anlamları, şairin hayatı ve sanatı ekseninde izliyor.

  • Künye: Michel Butor – Sıra Dışı Öykü, çeviren: Elif Koşkan, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 231 sayfa

Guillermo Cabrera Infante – Şehirler Kitabı (2008)

Guillermo Cabrera Infante en çok, Küba devrimini anlattığı ‘Kapanda Üç Kaplan’la hatırlanır.

Yazar, ülkede devrim öncesinde, Batista döneminin son kargaşalı döneminde geçen yapıtında, adım adım gelen devrimin Küba’nın gece hayatı başta olmak üzere, ülkenin tüm çerçevesini nasıl dönüştürdüğünü, kendine has bir üslupla hikâye etmişti.

Infante’nin ‘Şehirler Kitabı’ ise, dünyanın ünlü kentlerine odaklanan denemelerden oluşuyor. Londra, Brüksel, Roma, Berlin, New York, Los Angeles, Venedik, Paris ve Havana, bu denemelerde karşımıza çıkan şehirler.

“Havana’nın görkemini başka kentlerde aradım,” diyen Infante, tarihte yıkılıp yeniden yaratılmış şehirlerin, bu şehirlerle simgelenen filmlerin, kitapların, sanatların, müziklerin, hatta kurgu kişilerinin izini sürüyor. Dünyanın önemli şehirlerini, Infante’nin özgün üslubuyla okumak için iyi bir fırsat.

  • Künye: Guillermo Cabrera Infante – Şehirler Kitabı, çeviren: Zeynep Önal, Can Yayınları, deneme, 233 sayfa

Thomas Bernhard – Hakikatin İzinde (2017)

Avusturya edebiyatının parlayan yıldızı Thomas Bernhard külliyatına elimizdeki bu çok güzel katkı, yazarın konuşmaları, okur mektupları, söyleşileri ve edebiyat yazılarını bir araya getiriyor.

Bernhard burada ölümsüzlük, intihar, hakikat, ölüm, geçmiş, günümüzde yazarlık, yazarlığın anlamı ve anlamsızlığı, edebiyat ve felsefe ilişkisi gibi konular üzerine düşünüyor ve bunu yaparken de kendine özgü aksiliği ve dürüstlüğünden taviz vermiyor.

Kitapta ayrıca, Bernhard’ın Arthur Rimbaud, Josef Weinheber, Georg Trakl ve Bernhard Minetti gibi isimler üzerine kaleme aldığı zevkle okunacak edebiyat incelemeleri de yer alıyor.

Künye: Thomas Bernhard – Hakikatin İzinde, çeviren: M. Sami Türk, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 284 sayfa

Ebubekir Eroğlu – Çalkantı ve Dalga (2008)

‘Çalkantı ve Dalga’, şair kimliğiyle de bilinen Ebubekir Eroğlu’nun denemelerini bir araya getiriyor.

Kitabın iki bölümünden olan “Dalga”da, tarihten günümüze uzanan varlığıyla insanın kendisi anlatılıyor.

Var olma duygusu, bilinç, hayal kurma, zihin, irade, kemdilik bilinci, kimlik, öteki ve yaratıcının varlığını hissetmek, Eroğlu’nun bu bölümdeki anahtar kelimeleri.

Kitabın ikinci bölümü olan “Çalkantı” ise insan ve toplumsallık ilişkisinin ve bu ilişkinin beraberinde getirdiklerinin merkeze alındığı yazılardan oluşuyor.

Birey ve toplum arasındaki gerilimler; demokrasi ve hukuk; edebiyat ve etik ilişkisi ise Eroğlu’nun bu bölümdeki denemelerinin başlıca çerçevesini oluşturuyor.

  • Künye: Ebubekir Eroğlu – Çalkantı ve Dalga, Timaş Yayınları, deneme, 384 sayfa

Italo Calvino – Kum Koleksiyonu (2008)

Italo Calvino’nun usta bir ayrıntı kâşifi olduğunu ve bu ayrıntıları okuru cezbedecek, onu heyecanlandıracak ve şaşırtacak bir biçimde ele aldığını iyi biliyoruz.

Yazarın denemelerini topladığı ‘Kum Koleksiyonu’ için de bunun en iyi örneklerinden biridir diyebiliriz.

Calvino’nun ansiklopedi merakı ve farklı uzmanlıklara duyduğu ilgi, denemelerin asıl çerçevesini oluşturuyor.

Calvino bir dizi nesne aracılığıyla bir tarihin izini sürüyor: eski dünya haritaları, balmumu mankenler, kil çiviyazı tabletleri, popüler baskılar, kabile kültürleri kalıntıları, yazarın kullandığı nesnelerden birkaçı.

Denemelerdeki konu zenginliği ve okur için hazırlanan sürprizler, kitabın diğer dikkat çeken yönleri.

Kitapta ayrıca, Calvino’nun Japonya, Meksika ve İran’a yapmış olduğu gezilerinin izlenimlerinin bulunduğunu da belirtelim.

  • Künye: Italo Calvino – Kum Koleksiyonu, çeviren: Kemal Atakay, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 214 sayfa

Hayrettin Ökçesiz – Düşündüşlem Deyişler (2008)

Muhtelif eserleri yayınlanan Hayrettin Ökçesiz, en çok ‘Sivil İtaatsizlik’ isimli ufuk açan kitabıyla hatırlanır.

Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Felsefesi ve Sosyoloji anabilim dalı öğretim üyesi Ökçesiz’in son kitabı ‘Düşündüşlem Deyişler’i ise felsefi temalardaki deyişlerden oluşuyor.

Kitabının bir yerinde “Elbette kimsenin kötülüğünü istememelidir. Ama iyiliğini de zinhar istememeli. İnsanlara kendi iyiliklerini kendilerinin isteyebilmelerine olanak sağlayacak koşulları sağlamalı yalnızca. Onlar için isteyebileceğimiz en büyük ve tek iyilik budur. Gerisi işgüzarlıktır,” diyen Ökçesiz, uzun yıllardır kâğıda döktüğü aforizmalarını ve deyişlerini okurla paylaşıyor.

Sağlıklı olmak, verimli yaşamak, mutlu olmak, kalıcılığı istemek, kitaplar, insan, kuralcılık, tutku, toplum, çocukluk, yaratmak ve bilgi, Ökçesiz’in deyişlerinin odaklandığı birkaç konu.

  • Künye: Hayrettin Ökçesiz – Düşündüşlem Deyişler, Yeni İnsan Yayınevi, felsefe, 112 sayfa

Can Yücel – Düzünden: Can’dan Yazılar 1 (2008)

Can Yücel’in toplu yazılarının ilk cildini oluşturan ‘Düzünden’, Yücel’in 1967’de Ant dergisinde düzenli olarak başladığı gazete/dergi yazarlığının 1992’ye kadar olan kesitini kapsıyor.

Bu süre, otuz yıllık bir zaman aralığına tekabül eder ki, tüm olumsuzluklar bir yana, Türkiye bu dönemde iki askeri darbe yaşadı.

Yücel bu kötü durumda bile, hapis yatmak dâhil bütün bedelleri ödeyerek şiirinden ve yazılarından vazgeçmedi.

İşte burada bir araya getirilen yazılar, dürüst ve duruşundan ödün vermeyen isimlerden Can Baba’nın zengin külliyatına katkıda bulunuyor.

Sakınmasız eleştiri, politik mizah, fıkra ve yerginin bu usta isminin yazıları, yeni bir baskıyla okurun karşısında.

  • Künye: Can Yücel – Düzünden: Can’dan Yazılar 1, Doğan Kitap, makale, 660 Sayfa