Çeviri, sadece edebiyat veya bilgi üretimiyle ilgili bir etkinlik mi?
Bu soruya olumsuz yanıt veren Şehnaz Tahir Gürçağlar, çevirinin, bir anlamda ulus inşa etme, toplumsal dönüşüm süreçlerine kaynaklık etme gibi işlevlerinin bulunduğunu belirtiyor.
Çeviriyi farklı disiplinler bağlamında ele alan yazar, beş örnek üzerinden tezini kanıtlamaya koyuluyor.
‘İbrişimden İnce’, Mehmet Asaf Kaleoğlu’nun derlediği Gaziantep deyimlerinden oluşuyor.
Deyimler, meşhur sözler, atasözleri, tekerlemeler, bilmeceler gibi kalıplaşmış sözler, dil değerleri arasında ayrı bir öneme sahip.
Kaleoğlu, değişik zamanlarda yaptığı derlemelerde, kalıplaşmış sözleri, kullanıldıkları bağlamdan koparmadan, kaynak kişilerin sözdizimlerine ve konuşmalarının doğal akışına müdahale etmeden sunuyor.
Kitapta, çalışmaya temel alınan Gaziantep yöresine özgü sözler, söz sanatları da göz önünde bulundurularak, gereken yerlerde yerel ağızla yazılmış.
Kaleoğlu ayrıca, derlenen her sözün açıklamasını veriyor; sözleri ana kaynaklara başvurarak karşılaştırıyor.
‘Wittgenstein ve Dilin Sınırları’, Fransız felsefeci Pierre Hadot’nun, Ludwig Wittgenstein’in iki önemli eseri olan ‘Tractatus Logico-Philosophicus’ ve ‘Felsefi Soruşturmalar’ üzerine kaleme aldığı makalelerini bir araya getiriyor.
Kitabı nitelikli kılan başlıca yön, Hadot’nun, Wittgenstein’ın birbirinden farklı olan ama birbirini tamamlayan bu iki ayrı dönemindeki tezlerini anlaşılır bir üslupla özetlemesidir diyebiliriz.
Wittgenstein’ın “Dil içinde ifade edilen, dil ile ifade edilemez” formülünden hareket eden Hadot, dilin sınırları, felsefi dil ve söylem, söz ve eylem, Wittgenstein’ın devrimci dil teorisi ve dil oyunları konularını irdeliyor.
Roman, öykü ve deneme gibi farklı türlerde sayısız eser vermiş Cevdet Kudret’in, güncelliğini hâlâ koruyan dil üzerine denemeleri.
50 yıl öncesinden bugünü görmüş öngörü sahibi Kudret, Türkçenin özleşmesinden dilin karakoncoloslarına, dil devriminden edebiyat diline, oyun dilinden dillerin gizli dünyasına ufuk açıcı pek çok konuyu irdelemekte.
Esra Akcan, alt başlığı ‘Şehir ve Konutta Türk-Alman İlişkileri’ olan ‘Çeviride Modern Olan’ adlı elimizdeki eserinde, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra mimarideki Türk-Alman ilişkilerini, bir çalışma alanı olarak ele aldığı çeviri üzerinden inceliyor.
“Türkiye’de modern şehir ve konut kültürünün yaratılmasında çeviri ne derece önemli oldu?”, “Batılılaşma ve uluslaşma dengeleri her çeviri anında nasıl uzlaştırılıyordu?” ve “Alman ve Türk mimarlar çevirinin temas alanındaki gerilimlerle nasıl başa çıktılar?” sorularının yanıtlarını arayan Akcan, özgün çalışmasında, çevirinin nasıl tanımlandığını irdeliyor ve bu tanımlamadaki ideolojik dürtüleri açığa çıkarıyor.
Hem yazı hem de konuşma düzeyinde küreselleşmeyle birlikte hızla dönüşen ve bozulan Türkçeyi korumak için atılmış bir çığlık.
Türkçe bilinci ve özeniyle bildiğimiz Erata, okurunu kültür emperyalizmine karşı uyanık olmaya davet ediyor, Türkçenin gündelik hayatta, medyada ve akademik alandaki kullanımlarını adeta didik didik edip yorumluyor.
Dil ve kültür politikaları, azınlık sorunları, Kürt sorunu, sınırlar ve sınır ötesi bölgeler gibi alanlarda çalışan Clémence Scalbert Yücel’in bu önemli çalışması, Kürt dili ve edebiyatı hakkında sağlam bir analiz sunuyor.
Yücel burada, Türk dil politikalarıyla Kürt dil politikalarını, ayrıca Kürt yazınsal alanının tarihsel oluşumu ve yapılanmasını derinlemesine irdeliyor.
Kitapta,
Künye: Clémence Scalbert Yücel – Kürt Edebiyatının Anatomisi, çeviren: Yeraz Der Garabedyan, Ayrıntı Yayınları, edebiyat inceleme, 272 sayfa, 2018
Deyimlerin çağdaş öykülerle anlatımı…
Genç okurları hedefleyen Bektaş, bir roman kurgusu içinde, anlatımın akışına göre deyimlerin bağlam içinde kullanımlarına yer veriyor.
Gençlerin bu deyimleri daha iyi anlayabilecekleri keyifli sınıf etkinlikleri ile kapsamlı bir deyimler sözlüğünün de, çalışmanın sonuna eklendiğini belirtelim.
Türkiye’deki dil meselesini politik alanın dışına çekerek daha nesnel bir bakış açısıyla inceleyen bir çalışma.
Ferman Salmış’ın çalışması, dillerin doğuşu, Türkiye’de dil politikaları, Kürtçe başta olmak üzere yasaklanmış dillere yönelik yaklaşımlar, anadilde eğitim ve Abhazca, Lazca ve Çerkezce gibi bugün bu ülkede hâlâ konuşulmakta olan dillerin ölümlerinin önüne nasıl geçilebileceği üzerine kafa yormak için iyi bir fırsat.
‘Sözcüklerin Dünyası’, siyaset sosyolojisi alanında önemli çalışmalara imza atmış Abram de Swaan’ın önemli eserlerinden biri.
Kitapta,
Sömürgecilik sonrası dünyada, dil üzerinden kurulan yeni iktidar biçimlerini gözler önüne sermesiyle de dikkat çeken kitap, çok dilli toplumlarda dil siyasetini ve genel olarak da dil ve siyaset ilişkisini ayrıntılı bir bakışla tartışmasıyla büyük öneme haiz.
Dipnotski 