Dilbilim – Sayfa 6

Kolektif – Çeviri Seçkisi 1: Çeviriyi Düşünenler (2008)

İki ciltten oluşan ‘Çeviri Seçkisi’nin ‘Çeviriyi Düşünenler’ başlıklı bu birinci cildi, Türkiye’de çeviri üstüne düşünmüş, kafa yormuş isimlerin metinlerinden yapılmış bir seçmeye dayanıyor.

Zorlu bir çalışmanın sonucunda meydana gelen çalışmada, Türkiye’de çeviri konusuna odaklanmış, bu konuda düşünce üretmiş kırk dört yazar, şair, bilim insanı ve çevirmenin yazıları bulunuyor.

Burada, sadece geçmişte yazılmış metinlere değil, sadece bu seçki için kaleme alınmış yazılara da yer veriliyor.

Her yazının girişine, o metnin temel niteliklerini, ayırıcı özelliklerini vurgulayan italik olarak dizilmiş özetlenmiş satırların yerleştirilmesi de, metinle okur arasındaki mesafeyi aza indiriyor.

Kitabın sonunda yer alan ‘Yazarlar ve Çevirmenler Üstüne’ başlıklı bölümde de, seçkide yer alan isimlerin çeviriyle ilgili etkinlikleri, bakış açıları sunuluyor.

Künye: Kolektif – Çeviri Seçkisi 1: Çeviriyi Düşünenler, hazırlayan: Mehmet Rifat, Sel Yayıncılık, dil, 330 sayfa

Ömer Asım Aksoy – Dil Yanlışları (2008)

Ömer Asım Aksoy’un ‘Dil Yanlışları’ ilk olarak 1980 yılında yayımlandı.

Aradan geçen zaman da, kitaba duyulan ilgiyi azaltmadı.

Zira daha sonra yapılan eklemelerle beraber, çalışma yanlış kullanılan iki bini aşkın sözcüğü inceliyor ve bunların doğru kullanımını gösteriyor.

Kitabın ilk bölümünde Türkçe yanlışları, ikinci bölümünde de Osmanlıca yanlışları ele alınıyor.

Her dilin, saptanmış, kitaplara geçmiş kurallarından başka, adı konulmamış bir düzeni olduğunu ifade eden Aksoy, bunun da, anadilini öğrenme çağından başlayan ve yaşam boyu süren bir “dil duygusu ve beğenisi” olduğunu söylüyor.

Yazar, kural dışı dil yanlışlarının yanı sıra, bu beğeniyi inciten pürüzleri de anlatıyor.

Künye: Ömer Asım Aksoy – Dil Yanlışları, İnkılap Kitabevi, dil, 374 sayfa

Ferdinand de Saussure – Genel Dilbilim Yazıları (2014)

Ferdidand de Saussure’ün dilbilimin yanı sıra sosyal bilimlerde de çığır açmış yazılarıyla yakın zamanda bulunan elyazmaları, bu kitapta.

Özellikle elyazmaları, hem günümüz dilbilimi için yeni araştırma alanlarına işaret ediyor hem de dilbilim yönü öne çıkarılmış Saussure düşüncesinin felsefi potansiyelini ortaya koyuyor.

Künye: Ferdinand de Saussure – Genel Dilbilim Yazıları, çeviren: Savaş Kılıç, İthaki Yayınları, dilbilim, 360 sayfa

Michael C. Corballis – Kendini Yineleyen Zihin (2014)

Michael C. Corballis, Noam Chomsky’nin dilbilim teorisini yeniden yorumlayarak insan dilinin gelişimi, düşünce ve uygarlığın kökenlerini anlamaya çalışıyor.

Chomsky’nin, düşüncenin temel olarak dilbilimsel olduğu fikrine karşı çıkan Corballis, dili mümkün kılan düşünce biçimlerinin dilbilimsel olmadıklarını, ancak dilin de uyum sağladığı özyinelemeli kurallara sahip olduklarını savunuyor.

Yazar, bu tezini ispat etmeye çalışırken hayvan dilinin olup olmadığı, insan dilinin el jestlerinden evrilip evrilmediği, bütün dillerin ortak kurallarının olup olmadığı ve kurgunun neden uyumsal olduğu gibi sorulara da yanıt arıyor.

Künye: Michael C. Corballis – Kendini Yineleyen Zihin, çeviren: Ahmet Birsen, Alfa Yayınları, dilbilim, 339 sayfa

Pascal Picq, Laurent Sagart, Ghislaine Dehaene vd. – Dilin En Güzel Tarihi (2013)

DİLİN EN GÜZEL TARİHİ, Pascal Picq, Laurent Sagart, Ghislaine Dehaene vd., çeviren: Sema Rifat, İş Kültür Yayınları, dilbilim, 137 sayfa

‘Dilin En Güzel Tarihi’, kimilerinin insanoğlunun son sınırı ve olağanüstülüğü olarak tanımladığı dilin kapsamlı bir hikâyesini anlatıyor. Kitabın bir paleontolog, dilbilimci, çocuk hastalıkları uzmanı ve bir gazeteciden oluşan yazarları, alana dair yapılmış güncel araştırmaların rehberliğinde, evrimde hangi küçük düzenleme sonucunda dil denilen bu eşsiz aracın ortaya çıktığını, atalarımızın konuştuğu dille günümüz dilleri arasında nasıl bir ilişki olduğunu, tüm dünya dillerinin tek bir anadilden mi doğduğunu, bebeklerin konuşmayı nasıl öğrendiğini ve buna benzer merak edilen pek çok soruyu bir diyalog ekseninde tartışıyor.

Steven Roger Fischer – Dilin Tarihi (2013)

Steven Roger Fischer’in özel dilbilim terminolojisi ya da yöntemleri hakkında hiçbir önbilgi gerektirmeyen kitabı ‘Dilin Tarihi’, dilin nitelikli bir tarihini sunuyor.

Dili, yalnızca insan dillerini değil, hayvan dillerini de kapsayacak şekilde ele alan Fischer, bütün hayvanların dillerinden primat dillerine, genel olarak Homo Sapiens‘lerin dilinden büyük dil ailelerine, yeni küresel toplumun dil kullanımından özgül dil ailelerine ve İngilizcenin muhtemel geleceğine kadar, dilin kapsamlı bir hikâyesini kaleme getiriyor.

Çalışma, dilbilim öğrencilerinin yanı sıra, konuya giriş yapmak isteyen okurlara da hitap ediyor.

Künye: Steven Roger Fischer – Dilin Tarihi, çeviren: Muhtesim Güvenç, İş Kültür Yayınları, dilbilim, 260 sayfa

Guy Deutscher – Dilin Aynasından (2013)

DİLİN AYNASINDAN, Guy Deutscher, çeviren: Cemal Yardımcı, Metis Yayınları, dilbilim, 293 sayfa

Dilbilimci Guy Deutscher elimizdeki kitabında, dilin kültürle ilişkisini ayrıntılı bir analize tabi tutuyor. Deutscher, her geçen gün sayıları azalan yerel diller de dahil, dünyadan pek çok dili inceleyerek, dilin kültür tarafından mı biçimlendirildiği, yoksa doğadan mı devralındığı; dil ile düşünüş tarzı arasında ne gibi bağlantılar olduğu ve dilin düşünce üzerinde etkileri gibi tartışmaları, çalışmasının merkezine alıyor. Akıcı tarzıyla, dilbilimciler kadar, konuya vakıf olmayan okurlara da hitap eden kitap, dilin renk ve mekân algımız ile cinsiyet ayrımına dair fikirlerimizdeki belirleyiciliğini de araştırıyor.

Derek Bickerton – Âdem’in Dili (2012)

ÂDEM’İN DİLİ, Derek Bickerton, çeviren: Mehmet Doğan, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, dil, 283 sayfa

Dilbilimci Derek Bickerton ‘Âdem’in Dili’nde, dilin nasıl evrimleştiğini araştırarak, insan olmanın anlamı konusunda lisanın neden kilit öğe konumunda olduğunu irdeliyor. Dilin, dik yürümek ve kavrayıcı başparmaklar gibi evrimsel bir adaptasyon olduğunu söyleyen Bickerton, çalışmasının merkezine, burada ne tür bir evrimin söz konusu olduğu sorusunu yerleştiriyor. Yazar, dilin, çevresel şartları kendi gereksinimlerimize uydurmamazın bir parçası olduğunu belirtiyor ve yaklaşık iki milyon yıl geriye giderek, insanı vahşi doğada bir araya getirip onu güçlü kılan özgül bir iletişim sisteminin nasıl inşa edildiğini araştırıyor.

Öner Ünalan – Dil Günlüğü (2012)

DİL GÜNLÜĞÜ, Öner Ünalan, Evrensel Yayınları, dil, 200 sayfa

2011’de hayata veda eden Öner Ünalan, felsefe, bilim, edebiyat ve dil alanlarında çalışmış, ayrıca Karl Marx, Friedrich Engels, Charles Darwin, Albert Einstein ve Lenin’in kitaplarını yetkin bir çeviriyle Türkçeye kazandırmıştı. Yazılarını Ragıp Gelencik takma adıyla yazan Ünalan’ın ‘Dil Günlüğü’ ise, dile ilişkin gözlemler, izlenimler, anılar, düşünceler ve eleştiriler barındırıyor. Ünalan’ın 1970’lerden itibaren başladığı dil günlükleri, buyurgan bir tutum takınmış Türk Dil Kurumu’nun bitmek bilmez yanlışlarını düzeltmeye çalıştığı gibi, Türkçenin yaşadığı güncel sorunların nasıl aşılabileceğini de irdeliyor.

Tahsin Yücel – Dil Devrimi ve Sonuçları (2007)

DİL DEVRİMİ VE SONUÇLARI, Tahsin Yücel, Can Yayınları, deneme, 248 sayfa

Tahsin Yücel’in ‘Dil Devrimi ve Sonuçları’ isimli bu kitabı, ilk olarak, 1968 yılında yayımlanmıştı. Kitabın asıl önemi, dil ve dil devrimi konusunda yapılan tartışmalara, bu alanın uzmanlarından bir ismin, bir dilcinin katkı sunmasıydı. Dolayısıyla kitap, ilk yayımlandığı günden bugüne, konuya dair kılavuz çalışmalardan biri olma özelliğini hep korudu. Yaklaşık otuz yıl önce ilk baskısı yapılan, fakat uzun süredir tükenen kitap, dil ve dil devrimi gibi tartışmalı konulara, genel perspektifin dışında bakmasıyla önemli. Kitabın yeni baskısında, Yücel’in 2000 yılında Cumhuriyet gazetesi tarafından okurlara armağan edilen kitabı ‘Türkçenin Kurtuluş Savaşı’ da bulunuyor.