Aziz Nesin – Dipnotski

Fatih Yaşlı – Devlet, Düzen, Anarşi (2022)

‘Devlet, Düzen, Anarşi’, Türkiye’de antikomünizmin macerasını edebiyat cephesinden irdeleyen özgün bir inceleme.

Fatih Yaşlı çalışmasında, Nihal Atsız, Necip Fazıl, Peyami Safa gibi sağcı yazarların Nâzım Hikmet, Sabahattin Ali, Aziz Nesin gibi solcu yazarlara yönelik polemiklerini de analiz ediyor.

Türkiye’nin Soğuk Savaş’a dâhil oluşuyla birlikte, antikomünizm siyasetin merkezine yerleşir ve ülkenin her alanına sirayet ederken, bunun edebiyat alanına yansıması da kaçınılmaz oldu.

Bu antikomünist dalga, sağcı edebiyatçıların solun kültürel hegemonyasına karşı yazdıkları yazılarda ve ürettikleri eserlerde kendini göstermişti.

Yaşlı, kitabında antikomünizmin edebiyattaki yansımalarını iki boyutuyla inceliyor.

Bir yandan Türk sağının edebiyatçı kimlikleriyle politik kimliklerini birleştiren Nihal Atsız, Necip Fazıl, Peyami Safa gibi isimlerinin Nâzım Hikmet, Sabahattin Ali, Aziz Nesin gibi solcu yazarlara yönelik polemiklerini ve hücumlarını belgelendirirken, bir yandan da antikomünist romanlardaki ideolojik boyutun bir incelemesini sunuyor.

Böylece hem Soğuk Savaş’la birlikte antikomünist söylemin inşasında edebiyatçıların rolünü hem de antikomünist edebî yapıtlarda solcuların, komünistlerin ve 1965-80 arası Türkiye tarihinin nasıl resmedildiğini ortaya koyuyor.

Antikomünizmin günümüze devrettiği miras ve bu mirasın belirleyiciliği üzerine kapsamlı bir değerlendirme sunan kitap, Türkiye tarihini antikomünizm üzerinden okuma literatürüne önemli bir katkı.

Künye: Fatih Yaşlı – Devlet, Düzen, Anarşi: Türkiye’de Edebiyat ve Antikomünizm, Yordam Kitap, inceleme, 416 sayfa, 2022

Emre Kongar – Yazarlar, Eleştiriler, Anılar (2016)

Emre Kongar’dan sanat, edebiyat, bilim ve siyaset dünyasının önde gelen isimlerine dair anı ve eleştiriler.

Kitap, Attila İlhan, Haldun Taner, Cemil Meriç, Yahya Kemal, Orhan Veli, Melih Cevdet, Yaşar Kemal, Ömer Seyfettin, Adalet Ağaoğlu, Aziz Nesin, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Hilmi Yavuz ve Orhan Pamuk gibi pek çok yazarla ilgili ilginç ayrıntılar barındırıyor.

Künye: Emre Kongar – Yazarlar, Eleştiriler, Anılar, Remzi Kitabevi

Remzi İnanç – Ortak Belleğimizdir Dostlar (2016)

Remzi İnanç’tan bir döneme ışık tutan anı ve portre yazıları.

1971 ve 1980 darbelerine giden süreçte yaşananlar, Aziz Nesin’in Sabahattin Ali’ye mektuplarındaki ilginç detaylar, devletin İsmail Beşikçi’yle bitmeyen kavgası ve Selahattin Hilav’ın entelektüel mirası, İnanç’ın yazılarından bize süzülen, ortak belleğimizden kimi konu ve kişilikler.

Künye: Remzi İnanç – Ortak Belleğimizdir Dostlar, Ürün Yayınları

Aziz Nesin – Tek Ciltte Aziz Nesin (2015)

Türkiye edebiyatının önde gelen isimlerinden Aziz Nesin’in yapıtlarından geniş bir seçki, bu kitapta.

Nesin’in kısa biyografisiyle açılan kitap, her biri yazarın dünyasına farklı birer pencere açan mektup, anı, deneme, öykü, söyleşi, makale, eleştiri/sanat yazıları, roman, oyun, şiir, gezi yazıları, çocuk kitapları ve masallar barındırmakta.

Künye: Aziz Nesin – Tek Ciltte Aziz Nesin, editör: Çiğdem Uğurlu, Everest Yayınları

Mustafa Baydar – Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar (2015)

“Edebiyat, o güzel sanattır ki, bir milletin, madde ve mana bakımından dünyayı görüş, hayatı kendi kişiliğine göre seziş, yorumlayış ve anlatış biçimini nazım ve nesir yoluyla belirtip bildirmeyi yüzyıllar boyunca iş edinmiştir.”

1960’ta yayımlanmış bu kitap, dönemin önde gelen ya da henüz isimlerini duyurmaya başlamış yazarlarıyla yapılmış söyleşiler sunuyor.

Bunların içinde adı unutulmuş olanlar kadar; Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Haldun Taner, Kemal Tahir ve Tahsin Yücel gibi daha sonra ülke edebiyatının unutulmazları arasına girecek yazarlar da var.

Künye: Mustafa Baydar – Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar, İletişim Yayınları

Abdullah Gürgün – Aziz Nesin ve İsveç Serüveni (2009)

‘Aziz Nesin ve İsveç Serüveni’, gazeteci Abdullah Gürgün’ün Aziz Nesin’le ilgili anılarından, onunla yaptığı röportajlardan, radyo ve televizyon programlarından oluşuyor.

Çocukluğundan beri okuduğu, yıllarca izlediği ve etkilendiği Aziz Nesin’i kendi gözüyle anlatan Gürgün, bu kitap için, Nesin’in katıldığı toplantılar, etkinlikler hakkında İsveç basınında çıkan yazıları ve haberleri de gözden geçirmiş.

Belgesel niteliğindeki kitap, Türkiye edebiyatının bu usta yazarının kişiliğinin bazı bilinmeyen yönlerini okura sunmasıyla önemli.

Kitap, İsveçli gazetecilerin yazıları kanalıyla, İsveçlilerin Nesin hakkındaki fikirlerini sergilemesiyle de önemli bir boşluğu dolduruyor.

Künye: Abdullah Gürgün – Aziz Nesin ve İsveç Serüveni, Berfin Yayınları, anı, 372 sayfa

Meral Çelen – Meral Çelen’in Anıları 1-2 (2008)

Uzun bir süredir suskunluğunu koruyan Meral Çelen, anılarını iki cilt halinde yayınlayarak bu suskunluğunu bozdu.

Aziz Nesin’le iki kez evlenen Meral Çelen’in anılarının ilk cildi çocukluk ve ilkgençlik yıllarına dair anılarından, ikinci cildi de Aziz Nesin’li yıllarının anılarından oluşuyor.

Çelen’in geldiği zorlu yolu anlatan anıların birinci cildinin, kendisinin Nesin’le ilişkisinin anlaşılması konusunda önemli bilgiler barındırdığı söylenebilir.

Kitabın ikinci cildi ise, Aziz Nesin’in hayatına ve kişiliğine dair önemli ayrıntılar vermesiyle dikkat çekiyor.

Nesin hakkında yanlış yazılar kaleme alındığını söyleyen Çelen, gelinen aşamada, yazarın kişiliğinin daha doğru anlaşılabilmesi için anılarını yazmaya karar vermiş.

Künye: Meral Çelen – Meral Çelen’in Anıları 1-2, Nesin Yayınevi, anı, 2 cilt, 1071 sayfa

Hülya Öztekin – Tan: Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete (2016)

Sertellerin 1935-1945 arasında yayımladığı Tan gazetesi, ülke basın tarihinde sol yayıncılığın en etkili, önemli yayın organı olarak tarihteki yerini almış durumda.

Hatırlanacağı gibi gazete, muhalif tavrı nedeniyle siyasi ve ekonomik baskılarla karşılaşmış, bunun yanı sıra 4 Aralık 1945’te faşist bir linçe maruz kalmıştı.

Hülya Öztekin’in uzun çabalarının meyvesi olan elimizdeki kitap da, bu gazetenin kuruluşundan kapanışına uzanan süreci, dönemin sağlam bir siyasi ve toplumsal panoraması eşliğinde izliyor.

Kitapta,

Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel, Muvaffak Şeref, Niyazi Berkes, Mediha Berkes, Pertev Naili Boratav, Esat Adil Müstecaplıoğlu, Hulusi Dosdoğru, Cami Baykurt, Behice Boran, Sabahattin Ali, Aziz Nesin gibi isimlerin katkıda bulunduğu gazetenin kuruluşu,
Yayın politikası,
Nazizmin ve faşizmin yükselişe geçtiği bir dönemde takındığı emperyalizm karşıtı tavrını,
İnsan hakları, demokrasi ve özgürlükler konularındaki ilerici tutumunu,
4 Aralık 1945 tarihli Tan baskınından sonra gazetenin yayın hayatına son verişini,
Ve gazetenin muhalif basın tarihindeki yerini aydınlığa kavuşturuyor.

Öztekin’in çalışması, yalnızca Tan gazetesine dair bir bellek tazeleme girişimi olarak değil, aynı zamanda Türkiye’de basın özgürlüğü ve demokrasi mücadelesinin öyküsü olarak okunmalı.

Künye: Hülya Öztekin – Tan: Serteller Yönetiminde Muhalif Bir Gazete, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, tarih, 488 sayfa

Yüksel Pazarkaya – Aziz Nesin Konuşuyor (2014)

Aziz Nesin’le, daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış bir nehir söyleşi.

Nesin, 1988’de Almanya’da bir hafta boyunca yaptığı bu sohbetlerinde, düşünmeyi ve sorgulamayı öğreten bir eğitimin neden yaşamsal olduğunu, uygarlığın önemini, gelenek ve törelerin birey üzerindeki baskısını, sansür ve baskının özgür düşünceye etkilerini tartışıyor.

Künye: Yüksel Pazarkaya – Aziz Nesin Konuşuyor, Nesin Yayınevi

Ataol Behramoğlu – Aziz Nesin’li Anılar (2008)

Ataol Behramoğlu’nun, Aziz Nesin’in 5 Temmuz 1995’teki ölümünden kısa bir süre sonra yazdığı ‘Aziz Nesin’li Anılar’, Türkiye edebiyatının bu büyük ismine dair önemli ayrıntılar barındırıyor.

Behramoğlu, “en çok sevdiğim ve en çok çatıştığım yazar” dediği Aziz Nesin’le, 1984 yılından itibaren başlayan mektuplaşmalarını, okuduğu ilk Nesin kitabını, düşünsel kimliğinin oluşumuna Nesin’in ne gibi katkılarda bulunduğunu ve Nesin’in ölümüne kadar süren ilişkilerini, kendisine gönderilen mektuplardan alıntılarla da harmanlayarak sunuyor.

Behramoğlu’nun anıları, Aziz Nesin’e dair ilginç bazı biyografik ayrıntıları da okurlara sunmasıyla ilgi çekiyor.

Künye: Ataol Behramoğlu – Aziz Nesin’li Anılar, Evrensel Yayınları, anı, 104 sayfa